Για μια νέα ιστορία της εξόντωσης των Eβραίων. Για το βιβλίο: Saul Friedländer, Η ναζιστική Γερμανία και οι Εβραίοι

Abstract

Όταν εκδόθηκε το βιβλίο Η ναζιστική Γερμανία και οι Εβραίοι (το 1997 ο πρώτος και το 2007 ο δεύτερος τόμος) η εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης ήταν ήδη ένα πολύ καλά χαρτογραφημένο πεδίο: γνωρίζαμε τον ρόλο του Χίτλερ και του αντισημιτισμού, γνωρίζαμε τις λεπτομέρειες της στρατιωτικής εκστρατείας για την υποταγή της Ευρώπης, τη λειτουργία της ναζιστικής γραφειοκρατίας, τη συνενοχή των πολιτών, γνωρίζαμε τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης και είχαμε έλθει αντιμέτωποι με την κοινοτοπία αλλά και την πολυπροσωπία του κακού. Η σύνθεση του Φριντλέντερ δεν έφερε στο φως κάποιο «λαμπερό εύρημα», αποτέλεσε ωστόσο ριζοσπαστική ιστοριογραφική χειρονομία, δηλαδή ορόσημο στους τρόπους να γράφουμε και να σκεφτόμαστε την ιστορία της Shoah. Και στο σημείο αυτό θέλω να επιμείνω απόψε. Η ελληνική έκδοση είναι δώρο για τους αναγνώστες: Ο εκδότης δεν διάλεξε την ευκολία της συντομευμένης εκδοχής του βιβλίου, ο μεταφραστής κατέβαλε τεράστιο μόχθο και όλοι οι συντελεστές συνέβαλαν για ένα μοναδικά φροντισμένο αποτέλεσμα. Χάρη σε όλους αυτούς κρατάμε σήμερα στα χέρια μας, στην ελληνική γλώσσα, μια στοχαστική και οπωσδήποτε την πιο συνολική και πολύπλευρη μελέτη της ιστορίας της Shoah. Πρόκειται για ένα έργο που συνθέτει τους καρπούς της πολυετούς έρευνας για τον γερμανικό αντισημιτισμό αλλά και αυτόν των άλλων χωρών, ένα βιβλίο που παρακολουθεί βήμα-βήμα την εξέλιξη των στόχων που έθεταν οι διώκτες, την ανοχή των εγκλημάτων τους, τις ολοένα και λιγότερες επιλογές που απέμεναν στα θύματα. Η σύλληψη του βιβλίου μας πάει πίσω στο 1976, όταν ο ιστορικός εξαγγέλλει το όραμα μιας μελέτης που θα αγκάλιαζε στην ίδια αφήγηση στοιχεία που έως τότε εξετάζονταν χωριστά: τη δράση των Ναζί, τις αντιδράσεις (ή την απουσία αντιδράσεων) της περιβάλλουσας κοινωνίας και τη συμπεριφορά των διωκόμενων.When the book Nazi Germany and the Jews was published (the first volume in 1997 and the second in 2007) the extermination of European Jews was already a very well-mapped field: we knew the role of Hitler and antisemitism, we knew the details of the military campaign for the subjugation of Europe, the functioning of Nazi bureaucracy, the complicity of citizens, we knew the concentration and extermination camps and had come face to face with the banality as well as the many faces of evil. Friedländer's synthesis did not bring to light some "brilliant discovery", it nevertheless constituted a radical historiographical gesture, that is, a landmark in the ways we write and think about the history of the Shoah. And it is on this point that I want to insist tonight. The Greek edition is a gift for readers: The publisher did not choose the ease of the abridged version of the book, the translator expended enormous effort and all contributors contributed to a uniquely well-crafted result. Thanks to all of them we hold in our hands today, in the Greek language, a reflective and certainly the most comprehensive and multifaceted study of the history of the Shoah. This is a work that synthesizes the fruits of years of research on German antisemitism as well as that of other countries, a book that follows step-by-step the evolution of the goals set by the persecutors, the tolerance of their crimes, the ever fewer choices that remained to the victims. The conception of the book takes us back to 1976, when the historian announces the vision of a study that would embrace in the same narrative elements that until then were examined separately: the action of the Nazis, the reactions (or absence of reactions) of the surrounding society and the behavior of the persecuted.