Η πολιτειακή μεταβολή στα "Πολιτικά" του Αριστοτέλη: τα αίτια και η σημασία της πολιτικής μεταβολής

Abstract

Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο να μελετήσει μέσα από το έργο του Αριστοτέλη "Πολιτικά" τα αίτια μεταβολής των πολιτευμάτων και τη σημασία τους στη διαμόρφωση του πολιτικού αγαθού και κατ' επέκταση του πολιτικού δικαίου. Τα βασικά αίτια μεταβολής των πολιτευμάτων εντοπίζονται και αναλύονται κυρίως στο 5ο βιβλίο των "Πολιτικών", γνωστά και ως η "παθολογία των πολιτευμάτων". Στα υπόλοιπα βιβλία, 6ο και 7ο γίνεται μια απόπειρα, από πλευρά του Αριστοτέλη, να βρεθούν λύσεις, ώστε να αποφευχθεί η λεγόμενη "παθολογία των πολιτευμάτων". Τα αίτια, κατά τον ίδιο, διακρίνονται σε αίτια ιδεολογικής φύσεως, ανθρωπολογικής, γεωφυσικής και σε αίτια εξωτερικών παραγόντων. Η παρούσα εργασία εστιάζει το ενδιαφέρον της στα αίτια ιδεολογικής φύσεως, διακρινόμενα σε οικονομικά- πολιτικά και κοινωνικά. Αντίστοιχα στην πρώτη κατηγορία αιτίων εξετάζονται τα υλικά και πολιτικά αγαθά, ενώ στη δεύτερη κατηγορία η έννοια της δικαιοσύνης και της ισότητας. Επιπρόσθετα, στην παρούσα εργασία γίνεται προσπάθεια να καταδειχθεί και να αναδειχθεί η ιδιόμορφη σχέση αλληλεξάρτησης και αλληλο-διαπλοκής μεταξύ οικονομικών-πολιτικών και κοινωνικών αιτίων και, κυρίως, να τονιστεί πώς επηρεάζουν όλα αυτά τα αίτια το ύψιστο αγαθό μιας πόλης, που δεν είναι άλλο από το πολιτικό δίκαιο. Για τον Αριστοτέλη από τη στιγμή που το πολιτικό δίκαιο μετατρέπεται από "αμερές" σε "δίκαιον τι", αυτόματα συνεπάγεται ότι το πολιτικό δίκαιο επιδέχεται επιρροές και, επομένως, αναπόφευκτα οδηγεί στην πολιτειακή μεταβολή του κύριου μέρους του κάθε πολιτεύματος.The present paper aims to study, through Aristotle's work "Politics", the causes of the change of constitutions and their importance in the formation of the political good and, by extension, of political law. The basic causes of changing constitutions are identified and analysed mainly in Book 5 of the Politics, also known as the "pathology of constitutions". In the remaining books, 6th and 7th, an attempt is made, on Aristotle's part, to find solutions in order to avoid the so-called "pathology of states". The causes, according to him, can be divided into ideological, anthropological, geophysical and external causes. The present paper focuses on the ideological causes, distinguished between economic-political and social. In the first category of causes, material and political goods are considered, while in the second category the notion of justice and equality is considered. In addition, this paper attempts to demonstrate and highlight the peculiar interdependence and interconnection between economic-political and social causes and, above all, to emphasize how all these causes affect the highest good of a city, which is none other than political law. For Aristotle, once political law is transformed from 'direct' to 'just what', it automatically implies that political law is open to influence and, therefore, inevitably leads to the constitutional transformation of the main part of any constitution.