Η Οδηγία 2008/50 για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και η εφαρμογή της από την Κυπριακή Δημοκρατία

Abstract

Αντικείμενο μελέτης της παρούσης διπλωματικής εργασίας συνιστά η ανάλυση της Οδηγίας υπ’ αριθμόν 2008/50 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2008, για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και για καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη, ΕΕ L 152 της 11.6.2008 (εφ’ εξής η «Οδηγία»), για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και την ενσωμάτωσή της στην κυπριακή έννομη τάξη. Στο πρώτο κεφάλαιο τονίζεται η διαχρονικότητα του φαινομένου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, καθώς οι πρώτες ενδείξεις ανάγονται στην εποχή όπου άκμαζε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το φαινόμενο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, όπως το βιώνει η ανθρωπότητα σήμερα, συνιστά προϊόν μακροχρόνιας και κατ’ εξακολούθησιν επιβλαβούς ανθρώπινης δραστηριότητας. Στο πλαίσιο αυτό, επεξηγείται με επιστημονικούς όρους το φαινόμενο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, όπως επίσης και τα περιβαλλοντικά ζητήματα που προξενεί, ήτοι η τρύπα του όζοντος και το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Παρά ταύτα, σκόπιμη καθίσταται η διάκριση του «φυσικού φαινομένου του θερμοκηπίου» από το «ενισχυμένο φαινόμενο του θερμοκηπίου», όροι που χρησιμοποιούνται από τους σχετικούς επιστημονικούς κύκλους. Αναλυτικότερα, το φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου, εφόσον πραγματώνεται ομαλώς, συνιστά προϋπόθεση απαραίτητη, προκειμένου να διατηρείται η πλανητική θερμοκρασία σε βιώσιμα, για τα έμβια όντα, επίπεδα. Βάσει της τελευταίας τοποθέτησης, καθίσταται σαφές πως το σύγχρονο φαινόμενο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης αποδίδεται στην συσσώρευση γιγαντιαίων ποσοστών τοξικών αερίων στην ατμόσφαιρα της Γης. Υπό το πρίσμα αυτό, οι σημαντικότεροι παίκτες της διεθνούς, υπερεθνικής, ευρωπαϊκής και εν γένει διακυβερνητικής σκακιέρας, επιδίδονται εντατικά στη διαμόρφωση ενός περιβαλλοντικά προστατευτικού νομικού πλαισίου, σε μια προσπάθεια καταπολέμησης των περιβαλλοντικών προκλήσεων. Στο ίδιο πνεύμα, σε συμμόρφωση προς τις διεθνείς, ενωσιακές και λοιπές δεσμεύσεις τους, οι κυρίαρχες κρατικές οντότητες προχωρούν στην ενσωμάτωση και την εφαρμογή των πράσινου χαρακτήρα διατάξεων που εξαγγέλλουν τα αρμόδια διακυβερνητικά ή/και υπερεθνικά όργανα. Στην ιδία κατεύθυνση, οι κρατικές κυβερνούσες αρχές διαθέτουν ως επί το πλείστον την διακριτική ευχέρεια θέσπισης ιδίων πολιτικών προγραμμάτων και νομοθετικών διατάξεων, αυστηρότερων ή ιδίου επιπέδου προστασίας, προσαρμοσμένων στις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε εθνικής έννομης τάξης. Εν συνεχεία, αφού προηγηθεί παρουσίαση της Σύμβασης της Βιέννης και του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ, τα οποία καταπιάνονται με το ζήτημα της ατμοσφαιρικής μόλυνσης, διερευνάται εις βάθος η Οδηγία 2008/50, η οποία ρυθμίζει την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα συνδυαστικά προς τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, θέτοντας οριακές τιμές (cap) για τα επιτρεπόμενα ποσοστά εκπομπών στον ευρωπαϊκό ουρανό ορισμένων ρυπογόνων ουσιών και ενώσεων. Η εν λόγω Οδηγία, όπως ισχύει σήμερα, δεσμεύει τα κράτη-μέλη, επιβάλλοντας την τήρηση ορισμένων οριακών τιμών ρύπων, υπό προϋποθέσεις, θεσπίζοντας παράλληλα μηχανισμούς εντοπισμού και υπολογισμού της ρύπανσης, προς τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής ή οικισμού. Ειδικότερα, η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στην ενσωμάτωση της τοιαύτης Οδηγίας στην Κυπριακή Δημοκρατία, κάνοντας αναφορά στο τριπλό διοικητικό καθεστώς που επικρατεί στη μεγαλόνησο, ήτοι την επίσημη κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας (ανεξάρτητο τμήμα της Κύπρου), το Ψευδοκράτος (κατοχική κυβέρνηση) και το ιδιάζον καθεστώς των Βρετανικών Στρατιωτικών Βάσεων που βρίσκονται εγκατεστημένες στο νησί. Ακολούθως, διερευνώνται οι επιπτώσεις που επιφέρει η έκθεση των φυσικών προσώπων στον μολυσμένο ατμοσφαιρικό αέρα, η οποία έχει βάσει των σχετικών επιστημονικών πορισμάτων συνδεθεί με την ανάπτυξη αναπνευστικών, καρδιαγγειακών και άλλων παθήσεων. Στο πλαίσιο αυτό, διατυπώνονται πιθανές λύσεις, βασιζόμενες ιδίως σε νέα τεχνολογικά ευρήματα και παρατίθενται τα σημαντικά βήματα που έχει σημειώσει η Κύπρος προς αυτήν την κατεύθυνση, χαρίζοντας ελπίδες για το μέλλον. Καταληκτικά, δεδομένου πως η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί το πλέον φλέγον ζήτημα των τελευταίων δεκαετιών, κρίνεται απαραίτητη η περαιτέρω ενασχόληση της επιστημονικής και της ακαδημαϊκής κοινότητας με το εν λόγω ζήτημα.The subject of this thesis is the analysis of the Directive 2008/50 on ambient air quality and its incorporation into the Cypriot legal order. In the first chapter, the timelessness of the phenomenon of air pollution is highlighted, as the first evidence dates to the time when the Roman Empire was flourishing. Indeed, the phenomenon of air pollution, as experienced by humanity today, is the product of long-term and continuous harmful human activity. In this context, the phenomenon of air pollution is explained in scientific terms, as well as the environmental issues it causes, namely the ozone hole and the greenhouse effect. Nevertheless, it is important to distinguish between the 'natural greenhouse effect' and the 'enhanced greenhouse effect', terms used in the relevant scientific circles. More specifically, the natural greenhouse effect, if it occurs smoothly, is a prerequisite for maintaining the planetary temperature at levels that are sustainable for living beings. On the basis of the latter statement, it becomes abundantly clear that the modern phenomenon of atmospheric pollution is attributable to the accumulation of gigantic quantities of toxic gases in the Earth's atmosphere. In this light, the leading players of the international, supranational, European and generally intergovernmental chessboard are intensively engaged in the formulation of an environmentally protective legal framework, in an effort to combat the present environmental challenges. In the same spirit, in compliance with their international, EU and other commitments, the sovereign state entities are proceeding to incorporate and implement the green provisions announced by the relevant intergovernmental and/or supranational bodies. In the same vein, state governing authorities have for the most part the discretion to adopt their own policy programmes and legislative provisions, more stringent or with the same level of protection, adapted to the specificities of the national legal order. Then, after a presentation of the Vienna Convention and the Montreal Protocol, which deal with the issue of air pollution, Directive 2008/50, which regulates air quality in line with the World Health Organisation's guidelines, is examined in depth, setting caps on the permissible levels of emissions into European skies of certain pollutants and compounds. In its current form, the Directive binds the member-states by imposing compliance with certain limit values for pollutants, subject to conditions, while establishing mechanisms for identifying and calculating pollution in accordance with the specific characteristics of each area or agglomeration. In particular, this paper focuses on the transposition of this Directive in the Republic of Cyprus, referring to the triple administrative regime that prevails there, namely the official government of the Republic of Cyprus (independent part of Cyprus), the Pseudo-state (occupying government) and the peculiar regime of the British Military Bases, which are located on the island. Subsequently, the effects of the exposure of individuals to polluted air, which, according to the relevant scientific findings, have been linked to the development of respiratory, cardiovascular and other diseases, are investigated. In this context, possible solutions are put forward, based in particular on new technological findings, as well as the significant steps taken by Cyprus in this direction, giving a glimmer of hope for the future. In conclusion, given that air pollution is the most pressing issue of the last decades, it is considered necessary for the scientific and academic community to further engage with this issue.