Πρόσβαση στον πολιτισμό, συμμετοχική τέχνη και επιμέλεια: Μελέτη περίπτωσης του πολιτιστικού χώρου Communitism

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία διερευνά την πρόσβαση στον πολιτισμό και τη συμμετοχή, εστιάζοντας στον ρόλο της επιμελητικής πρακτικής ως εργαλείου επίτευξης της συμμετοχής και της πολιτισμικής δημοκρατίας. Χρησιμοποιώντας θεωρητικά και εμπειρικά εργαλεία, η μελέτη αναλύει την έννοια της προσβασιμότητας στην τέχνη, εξετάζοντας τις πολιτιστικές πολιτικές που έχουν εφαρμοστεί στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, αντλώντας από τη θεωρία της Μυρσίνης Ζορμπά σχετικά με τη δημοκρατική πολιτισμική πολιτική, καθώς και από τις θεωρητικές προσεγγίσεις των Claire Bishop, Grant Kester και Miwon Kwon για τη συμμετοχική και κοινωνικά προσανατολισμένη τέχνη. Επιπλέον, η μελέτη διερευνά τον ρόλο της επιμέλειας, όχι μόνο ως πρακτικής οργάνωσης εκθέσεων, αλλά και ως μέσου ενίσχυσης της πολιτισμικής δημοκρατίας. Παράλληλα, αναδεικνύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα εναλλακτικά πολιτιστικά εγχειρήματα σε ένα περιβάλλον, όπου η εμπορευματοποίηση της τέχνης και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές περιορίζουν την πραγματικά δημοκρατική πολιτιστική παραγωγή. Το εμπειρικό μέρος αποτελεί μια μελέτη περίπτωσης του χώρου Communitism, ενός κοινοτικού πολιτιστικού εγχειρήματος στην Αθήνα, το οποίο βασίζεται στη συλλογική επιμέλεια και την αυτοοργάνωση. Στόχος της έρευνας είναι να εστιάσει στις δυνατότητες και τις προκλήσεις ενός εναλλακτικού μοντέλου επιμέλειας, στο οποίο η κοινότητα διαδραματίζει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση των καλλιτεχνικών δράσεων και να προτείνει ένα εναλλακτικό μοντέλο παραγωγής πολιτιστικού κεφαλαίου.This thesis examines access to culture and participation, focusing on the role of curatorial practice as a tool for achieving participation and cultural democracy. Using theoretical and empirical tools, the study analyses the concept of accessibility in art, examining cultural policies that have been implemented in Greece and Europe. It draws from Myrsini Zorba’s theory on democratic cultural policy, as well as from the theoretical approaches of Claire Bishop, Grant Kester and Miwon Kwon on participatory and socially oriented art. The study further explores the role of curation, not only as a practice of organizing exhibitions, but also as a means of enhancing cultural democracy. At the same time, it highlights the challenges facing alternative cultural projects in an environment where the commercialization of art and neoliberal policies limit truly democratic cultural production. The empirical part is a case study of the space “Communitism”, a cultural project in Athens based on collectivism and self-organization. It aims to focus on the possibilities and challenges of an alternative model of cultural organization, where the community plays an active role in shaping the artistic actions and to propose an alternative model of cultural capital production.