Η ιστορία μετά τον Hobsbawm: απολογισμός ενός συνεδρίου

Abstract

Μπορούμε να ασκήσουμε κριτική σε εκείνους που υπήρξαν κάποτε τα είδωλά μας; Κι ακόμα περισσότερο, μπορεί ο ενθουσιασμός μας για το δικό μας καινούριο να μην υποτιμήσει το παλιό πάνω στο οποίο στηρίχτηκε; Στο πρόσφατο συνέδριο για την Ιστορία μετά τον Hobsbawm, που έγινε στο Λονδίνο από 29 Απριλίου έως 1 Μαΐου 2014, οι οργανωτές έθεσαν τον φιλόδοξο στόχο να κάνουν ένα συνέδριο, όπου ο ίδιος ο Hobsbawm θα ήθελε να συμμετάσχει. Απέφυγαν να στήσουν μια αγιογραφία του και κάλεσαν μερικούς από τους σημαντικότερους ιστορικούς της βρετανικής, ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ιστορίας, όχι τόσο για να αναμετρηθούν με την ιστορία που έγραψε ο Hobsbawm, αλλά περισσότερο για να αναδείξουν the state of the art της ιστορίας που γράφεται σήμερα. Οραματίστηκαν, δηλαδή, ένα συνέδριο που θα αναδεικνύει τις κυριότερες συζητήσεις, τα επιχειρήματα και τον αναλυτικό λόγο της ιστορίας που γράφεται σήμερα στη Βρετανία και γενικότερα στον αγγλοσαξωνικό κυρίως κόσμο. Ωστόσο, οι περισσότεροι ομιλητές επιδίωξαν, στην αρχή τουλάχιστον της ομιλίας τους, να αναφερθούν προσωπικά στη σχέση τους με τον Hobsbawm, είτε με τον ίδιο είτε με τα κείμενά του, ενώ η συντριπτική πλειονότητα διάλεξε στη συνέχεια να αντιπαρατεθεί κριτικά μαζί του, παρουσιάζοντας τη δική τους έρευνα. Η κριτική τους εστιαζόταν σε πτυχές όλων των γνωστών του έργων, από τα μικρότερα έως τα μεγαλύτερα, άλλοτε εκτιμώντας το γεγονός ότι ο Hobsbawm μαζί με τους μαρξιστές ιστορικούς υπήρξαν πρωτοπόροι στη μελέτη της κοινωνικής ιστορίας και άλλοτε απορρίπτοντας συνολικά το έργο του, προβάλλοντας τις νέες εξελίξεις στις ιστορικές μεθόδους. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ακολούθησαν τα λόγια του Hobsbawm σε ένα γνωστό του άρθρο, όπου παρότρυνε τους ιστορικούς να ονειρευτούν το μέλλον και πιο συγκεκριμένα το μέλλον της ιστορίας πέρα από τα δεσμά του παρελθόντος, όσο πολύτιμα κι αν ήταν αυτά. Στις περισσότερες περιπτώσεις η κριτική αυτή δεν είχε στόχο την υποτίμηση του έργου του –αν και εκφράστηκαν στο συνέδριο και αυτές οι απόψεις– όσο η επισήμανση των πτυχών της ιστορικής πραγματικότητας που ο Hobsbawm δεν συμπεριέλαβε στο έργο του.Can we exercise criticism towards those who were once our idols? And even more, can our enthusiasm for our own new work not undervalue the old on which it was based? At the recent conference on History after Hobsbawm, which took place in London from April 29 to May 1, 2014, the organizers set the ambitious goal of making a conference where Hobsbawm himself would have wanted to participate. They avoided setting up a hagiography of him and invited some of the most important historians of British, European and world history, not so much to confront the history that Hobsbawm wrote, but more to highlight the state of the art of history being written today. They envisioned, that is, a conference that would highlight the main discussions, arguments and analytical discourse of history being written today in Britain and more generally in the mainly Anglo-Saxon world. However, most speakers sought, at least at the beginning of their speech, to refer personally to their relationship with Hobsbawm, either with the man himself or with his texts, while the overwhelming majority chose then to engage critically with him, presenting their own research. Their criticism focused on aspects of all his known works, from the smaller to the larger ones, sometimes appreciating the fact that Hobsbawm along with the Marxist historians were pioneers in the study of social history and sometimes rejecting his work entirely, promoting new developments in historical methods. One could say that they followed Hobsbawm's words in one of his well-known articles, where he encouraged historians to dream of the future and more specifically the future of history beyond the bonds of the past, however valuable these might be. In most cases this criticism did not aim at undervaluing his work —although such views were also expressed at the conference— as much as pointing out the aspects of historical reality that Hobsbawm did not include in his work.