Τριτοβάθμια εκπαίδευση και απασχόληση: επαγγελματική ένταξη των αποφοίτων και εκπαιδευτική πολιτική

Abstract

Η εισήγηση αυτή επιδιώκει να παρουσιάσει εμπειρικά δεδομένα για τις δυσκολίες επαγγελματικής ένταξης των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα και να τις συνδέσει κριτικά με τη διεθνή συζήτηση για το ρόλο του συστήματος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ώστε να προωθεί την απασχολησιμότητα των αποφοίτων, σε περίοδο μαζικής ανεργίας και σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο οικονομικό και τεχνολογικό πλαίσιο. Στο πρώτο μέρος της εισήγησης διερευνούμε εμπειρικά την επαγγελματική ένταξη των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα την τελευταία επταετία. Η προσέγγιση που υιοθετούμε είναι μακρο-οικονομική/κοινωνική. Η διερεύνηση στηρίζεται στην παρακολούθηση της εξέλιξης των ποσοστών συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό, απασχόλησης και ανεργίας των πτυχιούχων επί σειρά ετών μετά την αποφοίτηση. Συγκεκριμένα, εξετάζεται η πορεία επαγγελματικής ένταξης της σειράς των αποφοίτων του 1999 συνολικά και κατά φύλο την περίοδο 2000-2005 και γίνονται συγκρίσεις μεταξύ των πτυχιούχων πανεπιστημίων και TEI. Οι συνοπτικοί δείκτες μέσω των οποίων συλλαμβάνουμε τον βαθμό και την ποιότητα επαγγελματικής ένταξης των αποφοίτων είναι το ποσοστό απασχόλησης και το ποσοστό συμμετοχής τους σε θέσεις σταθερής μισθωτής απασχόλησης. Τέλος διερευνούμε την επίπτωση της οικονομικής συγκυρίας στην επαγγελματική ένταξη των πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσω της σύγκρισης των ποσοστών απασχόλησης των αποφοίτων του 1994,1996, 1998, 2000 και του 2002 ένα, τρία και πέντε έτη μετά την αποφοίτηση. Στο δεύτερο μέρος της εισήγησης διερευνούμε γενικότερα το ζήτημα της σύνδεσης του συστήματος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, με αναφορά τόσο στην απασχολησιμότητα των αποφοίτων όσο και στο μεταβαλλόμενο ρόλο του Πανεπιστημίου την εποχή της ύστερης νεωτερικότητας. Οι σημερινοί ραγδαίοι κοινωνικο-οικονομικοί μετασχηματισμοί έχουν οδηγήσει σε αμφισβήτηση των συμβατικών παραδοχών γύρω από τις διευθυντικές/επαγγελματικές καριέρες. Δεν είναι πλέον εφικτό οι απόφοιτοι να σχεδιάζουν το μέλλον τους σε μόνιμη βάση. Καλούνται να είναι πιο ‘ευέλικτοι’ στην αγορά εργασίας, η όποια δίνει έμφαση στις δεξιότητες (τεχνικές και κοινωνικές). Σε μεγάλο βαθμό, οι ευκαιρίες απασχόλησης των πτυχιούχων ανάγονται στις ποσοτικές, δομικές και σε επίπεδο δεξιοτήτων διασυνδέσεις μεταξύ του συστήματος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και του συστήματος απασχόλησης. Ωστόσο, η έμφαση στις δεξιότητες και την απασχολησιμότητα των αποφοίτων έχει επιφέρει αλλαγές στο ρόλο του Πανεπιστημίου, το οποίο φαίνεται να εγκαταλείπει τα Χουμπολντιανά ιδεώδη του αυτόνομου πανεπιστημίου.This paper seeks to present empirical data on the difficulties of professional integration of higher education graduates in Greece and to critically link them to the international debate on the role of the higher education system in promoting the employability of graduates, in a period of mass unemployment and in a constantly changing economic and technological context. In the first part of the paper, we empirically investigate the professional integration of higher education graduates in Greece over the last seven years. The approach we adopt is macro-economic/social. The investigation is based on monitoring the evolution of the labor force participation, employment and unemployment rates of graduates over a number of years after graduation. Specifically, the professional integration path of the 1999 graduates is examined overall and by gender during the period 2000-2005, and comparisons are made between university and TEI graduates. The summary indicators through which we capture the degree and quality of professional integration of graduates are the employment rate and the percentage of their participation in permanent salaried employment positions. Finally, we investigate the impact of the economic situation on the professional integration of tertiary education graduates through the comparison of the employment rates of graduates of 1994, 1996, 1998, 2000 and 2002 one, three and five years after graduation. In the second part of the paper, we explore the issue of the connection between the higher education system and the labor market in general, with reference to both the employability of graduates and the changing role of the University in the era of late modernity. Today’s rapid socio-economic transformations have led to a questioning of conventional assumptions around managerial/professional careers. It is no longer possible for graduates to plan their future on a permanent basis. They are called upon to be more ‘flexible’ in the labor market, which emphasizes skills (technical and social). To a large extent, the employment opportunities of graduates are due to the quantitative, structural and skills-level interconnections between the higher education system and the employment system. However, the emphasis on the skills and employability of graduates has brought about changes in the role of the University, which seems to be abandoning the Humboldtian ideals of the autonomous university.