Ρητορικές κατασκευές της πραγματικότητας μέσα από συγκρουσιακά αφηγήματα και η διαπραγμάτευση της νόρμας του πατριωτισμού στους λόγους περί πανδημίας στον ελλαδικό χώρο

Abstract

Η πανδημία του κορωνοϊού αποτέλεσε ένα μεγάλο κοινωνικό και ιστορικό γεγονός που ανέτρεψε παγκοσμίως πολλά από τα «αυτονόητα» δεδομένα της καθημερινής ζωής, αλλά και της κυρίαρχης αναπαράστασης του Δυτικού κόσμου, όπως επίσης και της ελληνικής κοινωνίας, με αποτέλεσμα να γίνει κεντρικό θέμα στο δημόσιο πολιτικό και κοινωνικό διάλογο, για τα έτη 2020-2022. Σ’ αυτό το πλαίσιο αναδείχθηκαν πολλοί και αντικρουόμενοι λόγοι για το «τι ακριβώς συμβαίνει» και πώς «εμείς» στεκόμαστε απέναντι σε αυτό που συμβαίνει, κάποιοι εκ των οποίων κανονιστικοί και κυρίαρχοι και κάποιοι προερχόμενοι από ενεργές μειονότητες ή κοινωνικά καταπιεσμένες ομάδες. Στην παρούσα διπλωματική εργασία ερευνώνται τα αφηγήματα, οι πολιτικέςιδεολογικές θέσεις και οι αναπαραστάσεις που φέρουν αυτοί οι λόγοι, αλλά και οτρόπος που διαπραγματεύονται τη νόρμα του πατριωτισμού, που αποτελεί μία κανονικοποιημένη αξία στο πλαίσιο των σταθεροποιημένων εθνών-κρατών. Διερευνάται επίσης, ο ρόλος που ενδέχεται να έχουν ο πολιτικός προσδιορισμός και η θέση απ’ την οποία εκφέρουν λόγο τα ομιλούντα υποκείμενα αλλά και ο χρόνος εκφοράς/γραφής του λόγου. Για την ανάλυση, χρησιμοποιείται το λογισμικό iramuteq και αντλούνται στοιχεία από τη θεματική ανάλυση περιεχομένου και την κριτική ανάλυση λόγου (ΚΑΛ-CDΑ). Τα αποτελέσματα, δείχνουν την παρουσίαση διαφορετικών και εν μέρει αντικρουόμενων ιστορήσεων για την πανδημία στην Ελλάδα, με βάση την πολιτική θέση των πομπών αλλά και τη θέση από την οποία μιλούν τη στιγμή εκφοράς του λόγου. Οι κατηγορίες λόγου που προέκυψαν από την ανάλυση του iramuteq είναι οι εξής: (1) Η προάσπιση του δημόσιου συστήματος υγείας και του λαού έναντι της κυβέρνησης (αριστερός λόγος), (2) Εθνική ενότητα στον ελληνικό λαό και αλληλεγγύη (κεντρώος και δεξιός λόγος), (3) Κράτος, (συμ)πολίτες και «ειδικοί» μαζί, ενάντια σε έναν κοινό «αόρατο εχθρό» (ο λόγος του πρωθυπουργού και άμεσων υποστηρικτών-τριων), (4) Η πειθάρχηση, οι απαγορεύσεις και η διαχείριση της εργασίας (αντιεξουσιαστικός λόγος), (5) Κυρίαρχος επιστημονικός λόγος και διαπραγμάτευσή των επιστημονικών δεδομένων.The coronavirus pandemic was a major social and historical event that overturned many of the “self-evident” facts of everyday life and also the dominant representation of the Western world, as well as of Greek society, making it a central issue in the public political and social discourse for the years 2020-2022. In this context, many conflicting discourses emerged about “what is happening” and how “we” stand against what is happening, some of them normative and dominant and some of them coming from active minorities or socially oppressed groups. In this thesis, we explore the narratives, the political-ideological positions and the representations that these discourses carry, and the way they negotiate the norm of patriotism, which is a normalized value within the context of stabilized nation-states. We also explore the role that the political identification and the position from which the speaking subjects deliver a discourse may play, as well as the time of delivery/writing of the discourse. For the analysis, we use Iramuteq software and we draw on data from thematic content analysis and critical discourse analysis (KALCDA). The results show the presentation of different and partly contradictory stories about the pandemic in Greece, based on the political position of the transmitters and the position from which they speak at the time of the speech. The categories of discourse that emerged from iramuteq's analysis are as follows: (1) Defending the public health system and the people against the government (left discourse); (2) National unity among the Greek people and solidarity (centrist and right discourse); (3) State, (co-)citizens and “experts” together, against a common ‘invisible enemy’ (the discourse of the Prime Minister and direct supporters), (4) Discipline, prohibitions and management of labour (anti-authoritarian discourse), (5) Dominant scientific discourse and negotiation of scientific data.