Το έγκλημα και η διαχείρισή του στην κοινωνία της υπερβολής : μία κριτική εγκληματολογική προσέγγιση του φαινομένου στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία

Abstract

Η Αναγέννηση ήρθε να διαδεχθεί τον σκοταδισμό του Μεσαίωνα.Η έννοια του ανθρώπου νοηματοδοτούμενη όλο και πιο συχνά σε σχέση με την λογική και την ελευθερία άρχισε από τον 13ο μΧ αιώνα περίπου και έπειτα να ωριμάζει σιγά σιγά.Με το πέρασμα των αιώνων και υπό την συνδυαστική επιρροή της φιλοσοφίας, των τεχνών, της επιστήμης και της θρησκείας, η διεκδίκηση της ανθρώπινης και κοινωνικής ελευθερίας συμπυκνώθηκε στο πρόταγμα του Διαφωτισμού, το πρόταγμα του ανθρωπιστικού Λόγου.Όμως οι μεγάλες επαναστάσεις του τέλους του 18ου αιώνα σε Αμερική και Γαλλία, οδήγησαν τελικά στην επικράτηση όχι του ανθρωπιστικού Λόγου αλλά του φιλελελεύθερου οικονομισμού ή αλλιώς του Καπιταλισμού, του οποίου το πνεύμα διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις διδασκαλίες του Λούθηρου και του Καλβίνου κατά την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα.Το πρόταγμα της ελευθερίας δεν πραγματοποιήθηκε στο μεγάλο του ανθρωπιστικό δυναμικό αλλά στην πολύ περιορισμένη οικονομική του πτυχή. Από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι και τις μέρες μας και μέσα από μία κυκλική πορεία άναρχης λειτουργίας-κράτους πρόνοιας-και πάλι νεοφιλελεύθερης/άναρχης λειτουργίας, ο καπιταλισμός εξελίσσεται και από μία ωμή και μονοδιάστατη οικονομική λογική μετετρέπεται σε σύνθετο και πολυδιάστατο οικονομικοπολιτικό και πολιτισμικό σύστημα που σήμερα πλέον κυριαρχεί σε ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο.Πιστός ωστόσο στο βασικό συστημικό του γνώρισμα που είναι αυτό της εκμετάλλευσης, ο καπιταλισμός, σταδιακά μέχρι σήμερα θα διαμορφώσει έναν τύπο κοινωνίας που κύρια χαρακτηριστικά του είναι οι πολύ έντονες κοινωνικές ανισότητες και το συνακόλουθο συγκρουσιακό αλλά και οι παθολογικοί χαρακτηρολογικοί τύποι της αποπροσωποποίησης και του επιθετικού αυταρχισμού. Η σύγχρονη αυτή καπιταλιστική κοινωνία, είναι η κοινωνία της υπερβολής.Εντός του πολύ έντονου, ολοένα και περισσότερο μάλιστα, κοινωνικοοικονομικού της συγκρουσιακού, τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, το οργανωμένο έγκλημα και τα οικονομικά εγκλήματα των ελίτ(“λευκού περιλαίμιου”), χαρακτηρίζονται από μεγάλη προσαρμοστικότητα και ποικιλία αλλά και από ιδιαίτερα βαρύνουσες κοινωνικά συνέπειες ενώ τα εγκλήματα βίας, τελούμενα είτε από τους απλούς πολίτες είτε από κρατικούς εκπροσώπους και θεσμούς λαμβάνουν επίσης μεγάλες διαστάσεις και μαρτυρούν το βίαιο και παθολογικό της προφίλ. Η διαχείριση του εγκληματικού φαινομένου, κινούμενη στην πλειοψηφία των περιπτώσεων μακρυά από τα ουσιαστικά του αίτια που βρίσκονται στην κοινωνική ανισότητα πάνω στην βάση της εκμετάλλευσης αλλά και στα παθολογικά πρότυπα ζωής που λίγο η πολύ διακριτικά επιβάλλονται, αφορά κατά κύριο λόγο στο λαϊκίστικο δόγμα της “μηδενικής ανοχής” και του “πολέμου” έναντι της αταξίας και του φόβου του εγκλήματος και κύρια μέσα της στον “πόλεμο” αυτό είναι η υπεραυξημένη επιτήρηση και η εκφραστική καταστολή. Εν τέλει, η μελέτη της εγκληματικής βίας από τη μία και της αντεγκληματικής διαχείρισης από την άλλη, είναι σε μεγάλο μέρος μελέτη των βασικών χαρακτηριστικών αυτής της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας αλλά ταυτόχρονα είναι και προβληματισμός πάνω στις προοπτικές της.Η μελέτη των εγκληματικών και των αντεγκληματικών εκδηλώσεων μας δίνει μία πληρέστερη εικόνα της ουσιαστικής της φύσης ενώ ταυτόχρονα μας βοηθά να διακρίνουμε τις προοπτικές της, προοπτικές ολοένα και βιαιότερων κοινωνικών συγκρούσεων αλλά και ουσιαστικής ανελευθερίας.