Κοινωνικές ανισότητες και οι κοινωνικές επιπτώσεις της αγροτικής πολιτικής στην ελληνική ύπαιθρο

Abstract

Η αναλυτική μελέτη της σύγχρονης ελληνικής αγροτικής κοινωνίας είναι σήμερα επιβεβλημένη εξαιτίας της γενικευμένης υποεκτίμησης ή αντίστοιχα της υπερεκτίμησης των αλλαγών που την επηρεάζουν. Στο παρελθόν, ο αγροτικός χώρος θεωρούνταν εξ ορισμού ως χώρος όπου κυριαρχούσε η φτώχεια, ενώ αρκετά πρόσφατα άρχισαν να ερευνώνται διάφορες πτυχές του κοινωνικού αποκλεισμού των κατοίκων της υπαίθρου. Ταυτόχρονα, η κοινή γνώμη είτε προβάλλει στην κοινωνία της υπαίθρου χαρακτηριστικά που αντανακλούν το παραδοσιακό παρελθόν της συνολικής κοινωνίας είτε τη θεωρεί ως μια φθίνουσα κοινωνική πραγματικότητα η οποία τείνει να αφομοιωθεί από τη σύγχρονη αστική κοινωνία. Στην παρούσα εισήγηση υποστηρίζουμε ότι οι κοινωνικές ανισότητες στην ελληνική ύπαιθρο χαρακτηρίζονται από σημαντική πολυπλοκότητα αλλά και από αρκετά παράδοξα, καθώς επίσης χρειάζεται περισσότερη έρευνα σχετικά με τους δείκτες που αντανακλούν την κοινωνική ανισότητα και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Επιπρόσθετα, η κοινή αγροτική πολιτική, η οποία στην αναθεωρημένη εκδοχή της ευνοεί τις εισοδηματικές μεταβιβάσεις προς τα λιγότερο ευνοημένα αγροτικά νοικοκυριά και προωθεί την προσαρμογή των αγροτικών περιοχών στις νέες απαιτήσεις της αστικής κατανάλωσης, έχει ιδιαίτερα σημαντικές επιπτώσεις στα αγροτικά νοικοκυριά. Παρόλα αυτά, η έλλειψη εξειδίκευσης και περιφερειοποίησης της αγροτικής και της περιφερειακής πολιτικής της Ε.Ε. στη χώρα μας έχει συνεισφέρει στην παρανόηση των κοινωνικοοικονομικών και των χωρικών διαφορών μεταξύ των αγροτικών νοικοκυριών και συστηματικά υποεκτιμά το διάχυτο κοινωνικό και οικονομικό χαρακτήρα της γεωργίας στην ελληνική ύπαιθρο. Καθώς οι «αναπαραστάσεις» της υπαίθρου και των κατοίκων της έχουν επιδράσει σε μεγάλο βαθμό στο σχεδίασμά και την εφαρμογή της αγροτικής πολιτικής θεωρούμε ότι υφίστανται σημαντικές ιδιαιτερότητες στη θεώρηση της κοινωνικής πολιτικής στην ελληνική ύπαιθρο. Η κατασκευή μιας εμπειρικά ενήμερης θεωρητικής κατασκευής δεν αποτελεί απλώς ένα σύγχρονο αίτημα, αλλά και την βασική προϋπόθεση για τη μελέτη των κοινωνικών ανισοτήτων και των επιπτώσεων της αγροτικής πολιτικής στην ελληνική ύπαιθρο.The analytical study of modern Greek rural society is currently imperative due to the generalized underestimation or, respectively, overestimation of the changes that affect it. In the past, the rural area was considered by definition as a place where poverty prevailed, while quite recently various aspects of the social exclusion of rural residents have begun to be investigated. At the same time, public opinion either projects characteristics in rural society that reflect the traditional past of the overall society or considers it as a declining social reality that tends to be assimilated by modern urban society. In this paper, we argue that social inequalities in the Greek countryside are characterized by significant complexity but also by several paradoxes, as well as that more research is needed on the indicators that reflect social inequality and social exclusion. In addition, the common agricultural policy, which in its revised version favors income transfers to less advantaged rural households and promotes the adaptation of rural areas to the new demands of urban consumption, has particularly significant impacts on rural households. However, the lack of specialization and regionalization of the EU's agricultural and regional policy in our country has contributed to the misunderstanding of the socio-economic and spatial differences between rural households and systematically underestimates the pervasive social and economic character of agriculture in the Greek countryside. As the "representations" of the countryside and its inhabitants have greatly influenced the design and implementation of agricultural policy, we believe that there are significant specificities in the perception of social policy in the Greek countryside. The construction of an empirically informed theoretical construct is not just a contemporary demand, but also the basic prerequisite for the study of social inequalities and the impacts of agricultural policy in the Greek countryside.