Η επικαιρότητα του Θυρωρού της νύχτας της Liliana Cavani

Abstract

Ξαναβλέποντας μια κινηματογραφική ταινία που για πρώτη φορά προβλήθηκε πριν από σαράντα χρόνια, η διερώτηση είναι μάλλον εύλογη: γιατί τώρα, γιατί πάλι; Έχει να μας πει κάτι νέο; Εξακολουθεί η ματιά της να επικεντρώνεται με ανατρεπτική διάθεση σε κρίσιμα ζητήματα, πάντα επίκαιρα για το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι; Με ποια οπτική μπορούμε σήμερα, που η προσδοκία για την εξάλειψη του φασισμού και του ναζισμού από την αποκαλούμενη δημοκρατική Ευρώπη έχει αποδειχτεί μια θλιβερή αυταπάτη, να ξαναδούμε τον Θυρωρό της νύχτας; Με τα ερωτήματα αυτά δεν υπονοώ πως, σε ό,τι ακολουθεί, θα μιλήσω για την ταινία αποσυνδέοντάς την από το χωρικό και χρονικό της πλαίσιο, ούτε πως θα τη δω αποκλειστικά και μόνο υπό το πρίσμα του παρόντος. Κάτι τέτοιο και άδικο θα ήταν και μεθοδολογικά παρακινδυνευμένο. Οι άξονες ανάλυσης ωστόσο που επέλεξα, υποτιμώντας αναγκαστικά κάποιους άλλους, είναι τέτοιοι που πιστεύω ότι ευνοούν τις διασυνδέσεις του τότε και του τώρα, διασυνδέσεις που δεν προμηνύουν αναπαραγωγή και επανάληψη, αλλά εμπεριέχουν αλλαγές, μετασχηματισμούς και ρήξεις που όμως συναντώνται σε έναν κοινό παρονομαστή: την αναβίωση του φασιστικού και του ναζιστικού φαινομένου, την αδυναμία των κοινωνικών θεσμών να τον αποκρούσουν και τη σχέση των δύο φαινομένων με έναν εξαιρετικά επιθετικό και αυταρχικό καπιταλισμό.Rewatching a film that was first screened forty years ago, the question is rather reasonable: why now, why again? Does it have something new to tell us? Does its gaze continue to focus with subversive intent on critical issues, always relevant to social, political and cultural developments? From what perspective can we today, when the expectation for the elimination of fascism and Nazism from so-called democratic Europe has proven to be a sad delusion, rewatch The Night Porter? With these questions I do not imply that, in what follows, I will speak about the film disconnecting it from its spatial and temporal framework, nor that I will view it exclusively and only through the prism of the present. Such an approach would be both unfair and methodologically risky. The axes of analysis I have chosen, however, necessarily underestimating some others, are such that I believe they favor the connections between then and now, connections that do not herald reproduction and repetition, but contain changes, transformations and ruptures that nevertheless meet in a common denominator: the revival of the fascist and Nazi phenomenon, the inability of social institutions to repel it, and the relationship of these two phenomena with an extremely aggressive and authoritarian capitalism.