Φουκώ

Abstract

[Αν ο Φουκώ πράγματι εγγράφεται στη φιλοσοφική παράδοση, αυτή είναι η κριτική παράδοση, εκείνη του Καντ, και] θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει το εγχείρημά του Κριτική ιστορία της σκέψης. Αυτό δεν θα πρέπει να θεωρούμε ότι σημαίνει μια ιστορία των ιδεών, η οποία θα ήταν ταυτόχρονα μια ανάλυση των σφαλμάτων που θα μπορούσε κανείς να υπολογίσει εκ των υστέρων ή μια αποκωδικοποίηση των συνδεδεμένων με αυτά παρερμηνειών, από τις οποίες ενδέχεται να εξαρτάται ό,τι σκεφτόμαστε σήμερα. Αν ως σκέψη εννοούμε το ενέργημα που θέτει ένα υποκείμενο και ένα αντικείμενο στις ποικίλες δυνατές σχέσεις τους, τότε μια κριτική ιστορία της σκέψης θα ήταν μια ανάλυση των συνθηκών υπό τις οποίες διαμορφώνονται ή τροποποιούνται ορισμένες σχέσεις υποκειμένου και αντικειμένου, στον βαθμό που οι σχέσεις αυτές συγκροτούν μια δυνατή γνώση [savoir]. Το ζητούμενο δεν είναι να καθορίσουμε τις τυπικές συνθήκες μιας σχέσης προς το αντικείμενο· ούτε να απομονώσουμε τις εμπειρικές συνθήκες που, σε μια δεδομένη στιγμή, επέτρεψαν στο υποκείμενο εν γένει να λάβει γνώση ενός αντικειμένου ήδη δεδομένου μέσα στο πραγματικό. Το ζητούμενο είναι να καθορίσουμε τι οφείλει να είναι το υποκείμενο, σε ποια συνθήκη υπόκειται, ποιο καθεστώς πρέπει να το διέπει, ποια θέση πρέπει να καταλάβει στο πραγματικό ή στο φαντασιακό, προκειμένου να καταστεί νόμιμο υποκείμενο του ενός ή του άλλου τύπου γνώσης. Με λίγα λόγια, ζητούμενος είναι ο καθορισμός του τρόπου «υποκειμενοποίησής» του, καθότι προφανώς αυτός δεν είναι ο ίδιος, ανάλογα με το αν η γνώση για την οποία πρόκειται παίρνει τη μορφή της ερμηνείας κάποιου ιερού κειμένου, της παρατήρησης επί της φυσικής ιστορίας ή της ανάλυσης της συμπεριφοράς ενός διανοητικά ασθενούς. Αλλά την ίδια στιγμή το ζήτημα είναι να καθοριστούν οι συνθήκες υπό τις οποίες κάτι μπορεί να γίνει αντικείμενο μιας δυνατής γνώσης, το πώς προβληματοποιήθηκε ως αντικείμενο προς γνώση, η διαδικασία κατάτμησης στην οποία υποβλήθηκε, το τμήμα του αντικειμένου που θεωρείται συναφές προς τη γνώση αυτή. Επιδιώκεται λοιπόν να καθοριστεί ο τρόπος αντικειμενοποίησής του, που ούτε αυτός παραμένει σε κάθε περίπτωση ο ίδιος, καθώς εξαρτάται από το εκάστοτε είδος γνώσης [savoir].[If indeed Foucault inscribes himself in a philosophical tradition, that is the critical tradition, that of Kant, and] one could call his endeavor a Critical History of Thought. This should not be taken to mean a history of ideas which would simultaneously be an analysis of errors that one could calculate in retrospect, or a decoding of the misinterpretations connected to them, upon which what we think today might depend. If by thought we mean the act that posits a subject and an object in their various possible relations, then a critical history of thought would be an analysis of the conditions under which certain relations of subject and object are formed or modified, insofar as these relations constitute a possible knowledge [savoir]. The aim is not to determine the formal conditions of a relation to the object; nor to isolate the empirical conditions which, at a given moment, allowed the subject in general to gain knowledge of an object already given in reality. The aim is to determine what the subject must be, to what condition it is subject, what status must govern it, what position it must occupy in the real or in the imaginary, in order to become a legitimate subject of one or another type of knowledge. In short, the aim is to determine the mode of "subjectivation," as this is evidently not the same depending on whether the knowledge in question takes the form of an interpretation of a sacred text, of a natural history observation, or of the analysis of the behavior of a mentally ill person. But at the same time, the issue is to determine the conditions under which something can become an object of a possible knowledge, how it was problematized as an object to be known, the process of partitioning to which it was subjected, the part of the object considered relevant to this knowledge. The aim is thus to determine its mode of objectification, which is also not the same in each case, as it depends on the particular kind of knowledge [savoir].