Πατριωτισμός και κοσμοπολιτισμός στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας

Abstract

Η εν λόγω διατριβή διερευνά τη φύση της ευρωπαϊκής ταυτότητας, επιχειρώντας να αποσαφηνίσει την εννοιολογική αμφισημία που τη χαρακτηρίζει. Για τον σκοπό αυτόν, επιλέχθηκαν ως ενδεδειγμένες θεωρίες για την εννόηση αυτού του σύνθετου φαινομένου, είτε ως έννοιας είτε ως συνθήκης-ιδιότητας, αυτές του πατριωτισμού, συνταγματικού και ρεπουμπλικανικού, και του κοσμοπολιτισμού. Η μεθοδολογική προσέγγιση έγκειται στην κριτική θεωρία και τη συγκριτική πολιτική ανάλυση των παραγόντων που δόμησαν την ευρωπαϊκή ταυτότητα καθόλη την πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η φαινομενικά ασυμπτωτική σχέση μεταξύ των δύο αυτών κυρίαρχων θεωριών αναδεικνύεται, μέσα από την ποιοτική και εμπειρική ανάλυση πολιτικών σημείων καμπής (π.χ. ΣυνθΕΕ, Brexit, Ευρωεκλογές), ως σχέση διαλεκτική. Η πρωτοτυπία της έρευνας εντοπίζεται στην ανάδειξη και ανάλυση της διεισδυτικότητας και του πολυσχιδούς χαρακτήρα της ευρωπαϊκής ταυτότητας, παρότι αντιμετωπίζει εσωτερικές –ως πολιτειακό αφήγημα– και εξωτερικές –ως εργαλειακή πολιτική ιδιότητα– παλινδρομήσεις σε αξιακό και λειτουργικό επίπεδο. Το αποτέλεσμα της έρευνας εντοπίζει και προδιαγράφει την αλλαγή παραδείγματος ως κριτικό επακόλουθο των σύγχρονων απαιτήσεων διερεύνησης της φύσης της ευρωπαϊκής ταυτότητας και της εξέλιξης της ιδιότητας του πολίτη.

This dissertation examines the nature of European identity in an attempt to clarify the conceptual ambiguity that characterises it. For this purpose, the following theories were selected as appropriate for understanding this complex phenomenon either as a concept or as a condition-quality: patriotism, constitutional and republican, and cosmopolitanism. The methodological approach lies in the critical theory and comparative political analysis of the factors that have formulated European identity throughout the course of European integration. The apparent asymptotic relationship between the two dominant theories –patriotism and cosmopolitanism– emerges through the qualitative and empirical analysis of political turning points (e.g. Treaties, Brexit, European elections 2014, 2019) as a dialectical relationship. The contribution of the current research is located in identifying and analysing the pervasiveness and multifaceted character of European identity, although the latter faces internal –as a state narrative– and external –as an instrumental political identity– regressions regarding its values and function. The conclusion of the research recognises the paradigm shift as a critical consequence of the contemporary requirements for investigating the nature of European identity and the evolution of citizenship.