Ἔξω ἀπὸ τὸ ξενοδοχεῖον «Ἡ Ἄβυσσος». Για το βιβλίο: Κωνσταντίνος Καβουλάκος, Τραγωδία και ιστορία. Η κριτική του νεωτερικού πολιτισμού στο νεανικό έργο του Γκέοργκ Λούκατς (1902-1918)

Abstract

Τὸ βιβλίο τοῦ Κώστα Καβουλάκου Τραγωδία καὶ ἱστορία θὰ ἔπρεπε ἴσως νὰ ἔχει ὡς τίτλο «Ἀπὸ τὴν τραγωδία τῆς τέχνης(βλ. σ. 261)στὴν ἱστορία τῆς τέχνης». Ἀναπλάθει τὴν ἐξέλιξη τῆς σκέψης τοῦ Λούκατς (Lukács) σχετικὰμὲ τὴν τέχνη ἀπὸ τὸ 1902 ὣς τὸ 1918, ὅταν θὰ γίνει πιὰ μαρξιστής. Ἀρχικά, ὁ Λούκατς ἐξετάζει τὴν τέχνη ὑπὸ τὸ πρίσμα τῆς δυσαρμονίας μεταξὺ καθημερινῆς ζωῆς καὶ καλλιτεχνικῆς ἀξίας. Σὲ μιὰ δεύτερη φάση, τοποθετεῖ τὴν δυσαρμονία ἱστορικά. Ἡ ἱστορικοποίηση βάζει τὴν δυσαρμονία ἀνάμεσα σὲ μιὰ προγενέστερη ἁρμονικὴ περίοδο καὶ μιὰ ἄλλη μελλοντική. Μετὰ ἀπὸ μιὰ πρώτη ἁρμονία, ποὺ χάνεται ἀνεπιστρεπτὶ καὶ μᾶς γνέφει μὲς ἀπ᾽ τὰ ὁμηρικὰ ἔπη, ἔρχεται ἡ δυσαρμονία, ἡ ὁποία δὲν γεννᾶ πιὰ τὸ ἔπος ἀλλὰ τὸ μυθιστόρημα. Μετὰ τὸν Ἀχιλλέα καὶ τὸν Ὀδυσσέα ἔρχονται οἱ θλιβεροὶ ἥρωες τοῦ Δὸν Κιχώτη καὶ τῆς Αἰσθηματικῆς ἀγωγῆς, ἢ ἔστω ὁ Βίλχελμ Μάιστερ. Ἀλλὰ τώρα μπορεῖ νὰ προφητέψει κανεὶς τὴν ἐπερχόμενη ἐπιστροφὴ τῆς ἁρμονίας, καθὼς ἡ «ψυχικὴ πραγματικότητα» ἀναδύεται ὡς τέτοια στὸν Ντοστογιέφσκι, ὁ ὁποῖος «δὲν ἔγραψε μυθιστορήματα», προμηνύοντας τὴν ὑπέρβαση τοῦ διχασμοῦ. Οἱ ἐπιπτώσεις τῶν δύο προσεγγίσεων διαφέρουν. Ἡ πρώτη ἀναλύει τὴν τέχνη ὡς τραγωδία, ἡ δεύτερη ὡς ἱστορία. Στὴν μία, ἡ δυσαρμονία εἶναι ἡ οὐσία τῆς τέχνης, ἡ μοίρα της. Ἡ κοσμοαντίληψη εἶναι ἀπαισιόδοξη. Ἀντηχεῖ μέσα της τὸ παράπονο γιὰ τὴν ἀδυναμία νὰ σμιλέψουμε μιὰ ποιητικὴ ζωή. Στὴν ἄλλη, ἡ δυσαρμονία δὲν εἶναι οὐσιῶδες γνώρισμα τῆς τέχνης, ἡ ἀποκοπὴ τοῦ ἀτόμου ἀπὸ τὴν κοινοτικὴ ὑφιστάμενη οὐσία ποὺ ἐκφράζει ἡ τέχνη δὲν εἶναι τὸ τέλος τῆς ἱστορίας, ἡ «ἐποχὴ τῆς τέλειας ἐνοχῆς» ἔχει ἀρχὴ καὶ τέλος. Ἂν ἀλλάξει ἡ «ἐποχὴ τῆς ἱστορίας τοῦ κόσμου», θὰ ξεπερασθεῖ ἡ δυσαρμονία. Ἡ εἰκόνα τῶν πραγμάτων εἶναι πιὸ αἰσιόδοξη. Κι αὐτὴ ἡ αἰσιοδοξία τὴν κάνει πιὸ δηκτική, τὴν προικίζει μὲ πιὸ κριτικὸ χαρακτήρα. Ἡ κριτικὴ γίνεται ὀξύτερη ὅταν περιέχει τὴν ὑπόσχεση τῆς νίκης.Kostas Kavoulakos's book Tragedy and History should perhaps have been titled "From the Tragedy of Art (see p. 261) to the History of Art." It reconstructs the evolution of Lukács's thought regarding art from 1902 to 1918, when he would become a Marxist. Initially, Lukács examines art through the lens of disharmony between everyday life and artistic value. In a second phase, he places this disharmony historically. The historicization positions disharmony between an earlier harmonious period and another future one. After an initial harmony, which is irretrievably lost and beckons to us from Homeric epics, comes disharmony, which no longer gives birth to epic but to the novel. After Achilles and Odysseus come the sorrowful heroes of Don Quixote and Sentimental Education, or even Wilhelm Meister. But now one can prophesy the coming return of harmony, as "psychic reality" emerges as such in Dostoevsky, who "did not write novels," foreshadowing the transcendence of division. The implications of the two approaches differ. The first analyzes art as tragedy, the second as history. In one, disharmony is the essence of art, its fate. The worldview is pessimistic. It echoes within it the lament for the inability to sculpt a poetic life. In the other, disharmony is not an essential characteristic of art; the individual's severance from the communal existing essence that art expresses is not the end of history; the "epoch of perfect guilt" has a beginning and an end. If the "epoch of world history" changes, disharmony will be overcome. The image of things is more optimistic. And this optimism makes it more caustic, endows it with a more critical character. Criticism becomes sharper when it contains the promise of victory.RetryClaude can make mistakes. Please double-check responses.