Η αρχή της νομιμότητας στις δημόσιες συμβάσεις στο πλαίσιο του ενωσιακού και εθνικού δικαίου

Abstract

Το παρόν πόνημα πραγματεύεται το ζήτημα της εφαρμογής της αρχής της νομιμότητας στο πλαίσιο των συμβάσεων που ανατίθενται από φορείς του δημοσίου (δημόσιες συμβάσεις), υπό το πρίσμα των θεωρητικών και νομολογιακών προσεγγίσεων που έχουν αναδειχθεί μέσω του ενωσιακού και εθνικού δικαίου. Οι δημόσιες συμβάσεις αποτελούν έναν από τους βασικούς μηχανισμούς μέσω των οποίων η Ε.Ε. προάγει τις πολιτικές της, ενισχύει την οικονομική ανάπτυξη και εξασφαλίζει την αποτελεσματική χρήση των δημόσιων πόρων. Μέσω των κοινών ρυθμιστικών κανόνων και διαδικασιών, η Ε.Ε. διασφαλίζει ότι όλη η διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης διενεργείται με τρόπο διαφανή και δίκαιο, σε συμφωνία με την αρχή της νομιμότητας και ότι οι δημόσιοι πόροι χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά προς όφελος των πολιτών και της κοινωνίας στο σύνολό της. Εντός αυτού του πλαισίου, οι δημόσιες συμβάσεις συνδέονται με θεμελιώδεις αρχές του ευρωπαϊκού δικαίου (όπως είναι η ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, η ίση μεταχείριση και η διαφάνεια) και υπόκεινται σε διαρκή έλεγχο νομιμότητας τόσο από τα εθνικά δικαστήρια των κρατών μελών όσο και από το Δικαστήριο της Ένωσης. Υπό το φως των ανωτέρω παραδοχών, με την παρούσα εργασία επιχειρείται η ανάπτυξη μιας σειράς γενικών και ειδικών ζητημάτων, που συνδέονται με τις αρχές που διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις και δη με την αρχή της νομιμότητας. Αρχικά στην ενότητα Α, δίδεται έμφαση στην εννοιολογική προσέγγιση της εν λόγω αρχής, τις συνέπειες από την παραβίαση της καθώς και την σύνδεσή της με την ανάγκη προστασίας του δημοσίου συμφέροντος. Εν συνεχεία αναλύεται η αλληλεπίδραση της συμβατικής δράσης της Διοίκησης με την αρχή της νομιμότητας καθώς και οι προβληματισμοί που έχουν αναπτυχθεί κατά καιρούς στην θεωρία και τη νομολογία σχετικά με το πεδίο εφαρμογής της αρχής κατά την συμβατική διοικητική δράση. Επιπρόσθετα, στην ενότητα Β παρουσιάζονται οι νομοθετικές πρωτοβουλίες που έχουν λάβει τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και η χώρα μας για την διαφύλαξη της νομιμότητας στις δημόσιες συμβάσεις. Συγκεκριμένα γίνεται εκτενής αναφορά στην καίρια ενωσιακή Οδηγία 2014/24/ΕΕ για τις δημόσιες προμήθειες, η οποία εντάσσεται σε μια δέσμη μέτρων που ενέκριναν το 2014 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις. Περαιτέρω εκτίθενται οι επιμέρους πτυχές της εθνικής νομοθεσίας αναφορικά με τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων και ειδικότερα ο Ν.4412/2016 (Α΄ 147/8.8.2016), με τον οποίο το εθνικό δίκαιο εναρμονίστηκε με τις νομοθετικές προβλέψεις της ως άνω Οδηγίας, εισάγοντας ουσιώδεις μεταρρυθμίσεις στο ήδη υπάρχον εθνικό δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων. Δυνάμει του ως άνω νόμου, γίνεται μια σύντομη αναφορά στον τρόπο με τον οποίο η Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών (ΑΕΠΠ) προβαίνει σε διοικητικό έλεγχο της εφαρμογής της κρινόμενης αρχής, με σκοπό την έγκαιρη αναγνώριση τυχόν παρατυπιών ή παραβιάσεων των κανόνων περί δημοσίων συμβάσεων και τη διόρθωσή τους. Τέλος, γίνεται μια προσπάθεια ανάδειξης των σημαντικότερων πεδίων ενδιαφέροντος της εν λόγω θεματικής και παρατίθενται ορισμένα συμπεράσματα επί των αναλυθέντων στις ενότητες Α και Β της εργασίας. Στο εγχείρημα αυτό, καθοριστική τυγχάνει η αναφορά στην ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία, καθώς και σε πλήθος σχετικών ενωσιακών και εθνικών δικαστικών αποφάσεων, που πραγματεύονται τα υπό εξέταση ζητήματα προβληματισμού.This work addresses the issue of applying the principle of legality within the framework of contracts awarded by public authorities (public contracts), through the lens of theoretical and jurisprudential approaches that have emerged through the European and national law. Public contracts are one of the key mechanisms through which the EU promotes its policies, enhances economic development, and ensures the effective use of public resources. Through common regulatory rules and procedures, the EU ensures that the entire public procurement process is conducted in a transparent and fair manner, in accordance with the principle of legality, and that public resources are used effectively for the benefit of citizens and society as a whole. Within this framework, public contracts are linked to fundamental principles of European law (such as the free movement of goods, equal treatment, and transparency) and are subject to continuous legality checks by both the national courts of the member states and the Court of the EU. In light of the above assumptions, this paper attempts to develop a series of general and more specific issues related to the principles governing public contracts, particularly the principle of legality. Initially, in section A, emphasis is placed on the conceptual approach of the aforementioned principle, the consequences of its violation, and its connection to the need for protecting the public interest. Subsequently, the interaction between the contractual actions of the Administration and the principle of legality is analyzed, as well as the concerns that have been developed over time in theory and jurisprudence regarding the scope of application of the principle in contractual administrative actions. Additionally, in section B, the legislative initiatives taken by both the European Union and our country to safeguard legality in public contracts are presented. Specifically, there is an extensive reference to the crucial EU Directive 2014/24/EU on public procurement, which is part of a package of measures approved by the European Parliament and the Council in 2014 regarding public contracts. Furthermore, the individual aspects of national legislation regarding the conclusion of public contracts are presented, specifically Law 4412/2016 (A' 147/8.8.2016), through which national law was harmonized with the legislative provisions of the aforementioned Directive, introducing essential reforms to the existing national public procurement law. By virtue of the aforementioned law, a brief reference is made to the manner in which the Authority for the Examination of Pre-contractual Appeals (AEPP) conducts an administrative review of the application of the examined authority, with the aim of timely recognizing any irregularities or violations of the public procurement rules and correcting them. Finally, an effort is made to highlight the most important areas of interest of this subject matter, and some conclusions are presented based on the analysis in sections A and B of the paper. In this endeavor, the reference to greek and foreign literature, as well as the multitude of relevant EU and national court decisions addressing the pertinent issues of concern, is crucial.