Ο ήχος ως ερμηνευτικό μέσο στο Μουσείο

Abstract

Η σχέση του μουσείου με τον ήχο είναι πολυδιάστατη, καθώς ο ήχος είναι παρών στο περιβάλλον του μουσείου είτε ακούσια, μέσω των ανθρώπινων και ατμοσφαιρικών ήχων που συνθέτουν το μουσειακό ηχοτοπίο, είτε εκούσια, μέσω των έργων σύγχρονων καλλιτεχνικών πρακτικών και των ερμηνευτικών μέσων που εντάσσονται στην έκθεση. Οι απαρχές της σχέσης του μουσείου με τον ήχο εντοπίζονται ήδη από τη σύλληψη του μουσείου, σταδιακά, ωστόσο, περιορίστηκε η θεώρηση και η χρήση του ως μέσου εκτίμησης των πολιτισμικών αντικειμένων, όπως άλλωστε συνέβη με το σύνολο των αισθητηριακών ερεθισμάτων πλην των οπτικών. Στο πλαίσιο της βιωματικής προσέγγισης της μουσειακής επίσκεψης που υιοθετείται από τα σύγχρονα μουσεία ο ήχος εντάσσεται πλέον στις μουσειακές λειτουργίες ως έκθεμα, ως εκθεσιακό θέμα και ως ερμηνευτικό μέσο. Στην παρούσα διδακτορική διατριβή ερευνάται η σχέση του μουσείου με τον ήχο με σκοπό την επανεξέταση του ρόλου του ήχου στο περιβάλλον της έκθεσης για την παραγωγή νοήματος, γνώσης και εμπειρίας. Τα τρία πλαίσια μελέτης του ήχου στις μουσειακές εκθέσεις που προτείνονται, μπορούν να αξιοποιηθούν από τους επαγγελματίες των μουσείων για την οργανική ένταξη του ήχου στο εκθεσιακό περιβάλλον. Το πρώτο πλαίσιο βασίζεται στον ρόλο που επιτελεί ο ήχος σε μια έκθεση και εισάγει μια τυπολογία ηχητικών πρακτικών βάσει των τριών ρόλων που αναγνωρίζονται: πληροφοριακός, ερμηνευτικός και εμβυθιστικός. Το δεύτερο πλαίσιο αναγνωρίζει και αναλύει τρεις προσεγγίσεις που εντοπίζονται στη χρήση του ήχου ως ερμηνευτικού μέσου: θεσμική, εννοιολογική και ανεξάρτητη. Το τρίτο πλαίσιο αξιοποιεί το σημειωτικό μοντέλο του Charles Sanders Peirce για την ανάλυση βασικών ήχων που εντάσσονται στις εκθέσεις. Η μελέτη της σχέσης ήχου και ερμηνείας ολοκληρώνεται με την ανάλυση οχτώ αξόνων βάσει των οποίων ο ήχος μπορεί να αναπλαισιώσει τη μουσειακή έκθεση. Οι εν λόγω άξονες προτείνονται ως συμπεράσματα-προτάσεις της παρούσας διατριβής σε σχέση με τη χρήση του ήχου ως ερμηνευτικού μέσου στο μουσείο με σκοπό την καλλιέργεια μιας νέας ηχητικής μουσειακής κουλτούρας.The museum's relationship with sound is multidimensional, as sound is present in the museum environment either unintentionally, through the human and atmospheric sounds that make up the museum soundscape, or intentionally, through the works of contemporary artistic practices and the means of interpretation included in the exhibition. The origins of the museum's relationship with sound can be traced back to the creation of the museum, but gradually the consideration and use of sound as a means of appreciation of cultural objects was limited, as was the case with all sensory stimuli except the visual ones. As part of the experiential approach to the museum visit adopted by contemporary museums, sound is now integrated into museum functions as an exhibit, as an exhibition theme and as an interpretive medium. This thesis investigates the relationship between the museum and sound in order to reconsider the role of sound in the exhibition environment for the production of meaning, knowledge and experience. The three proposed frameworks for the study of sound in museum exhibitions can be used by museum professionals for the organic integration of sound in the exhibition space. The first framework is based on the role of sound in an exhibition and introduces a typology of sound practices based on the three roles identified: informative, interpretive and immersive. The second framework identifies and analyses three approaches to the use of sound as an interpretive tool: institutional, conceptual and independent. The third framework utilizes Charles Sanders Peirce's semiotic model to analyze key sounds embedded in museum exhibitions. The study of the relationship between sound and interpretation concludes with the analysis of eight axes according to which sound can reframe the museum exhibition. These axes are proposed as conclusions-suggestions of this thesis in relation to the use of sound as an interpretive medium in the museum in order to cultivate a new museum sound culture.