Ψηφιακός μετασχηματισμός στην παιδεία, τον πολιτισμό και τον αθλητισμό: προκλήσεις και προοπτικές στην Ελλάδα και την Ε.Ε. μετά την πανδημία Covid-19

Abstract

Η παρούσα ερευνητική εργασία εξετάζει τις εξελίξεις της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, τη Νέα Οικονομία που αυτή δημιουργεί και τον Κώδικα Ψηφιακής Διακυβέρνησης που θεσμοθετείται. Ερευνά τον ρόλο της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (e-Governance) στη δημόσια διοίκηση της Ελλάδας, εστιάζοντας στο πώς αυτή μετασχηματίζει το υπάρχον πλαίσιο μεταρρυθμίσεων και πώς καθοδηγεί και διαμορφώνει νέες διοικητικές διαδικασίες, κυρίως στον τομέα των δημόσιων υπηρεσιών. Παράλληλα, μελετά τους παράγοντες που επηρεάζουν την αναπτυξιακή πορεία της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και τον ψηφιακό μετασχηματισμό των υποδομών της χώρας. Στο Κεφάλαιο 1 προσεγγίζεται η έννοια της διοικητικής μεταρρύθμισης και η εξέλιξη της δημόσιας διοίκησης, με έμφαση στις σημαντικές μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν διαχρονικά. Στη συνέχεια αναλύονται τα ειδικά προβλήματα και οι εγγενείς αδυναμίες της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, με σκοπό την αξιολόγηση της συμβολής της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στην αντιμετώπισή τους. Επιπλέον, γίνεται αναφορά σε δύο τομείς της κεντρικής διοίκησης (το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Υπουργείο Παιδείας) και στις εφαρμογές ηλεκτρονικής διακυβέρνησης που έχουν υλοποιήσει, οι οποίες από την αρχική τους εφαρμογή αντανακλούν σταθερά τον εκσυγχρονισμό των λειτουργιών του κράτους με θετικά αποτελέσματα. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με αναφορά στη χρήση των Ανοιχτών Δεδομένων (Open Data) στη δημόσια διοίκηση και στη συζήτηση των ωφελειών που προκύπτουν από την ενίσχυση της διαφάνειας, της συμμετοχής των πολιτών και της αποδοτικότητας των υπηρεσιών. Η πολιτική των Ανοιχτών Δεδομένων, η οποία προβλέπει τη χρήση, επεξεργασία και επαναδιάθεση δεδομένων χωρίς περιορισμούς πνευματικών δικαιωμάτων ή άλλων περιορισμών, θεωρείται ότι διευκολύνει τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών ευκαιριών και βελτιώνει τη συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ενισχύοντας τη βιωσιμότητα και την κοινωνική ευημερία. Στο Κεφάλαιο 2, η εργασία συνεχίζει με τη συζήτηση της πανδημίας ως ενός παγκόσμιου φαινομένου, το οποίο χαρακτηρίζεται από ευρεία εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών που πλήττουν μεγάλο μέρος του πληθυσμού και συνοδεύονται από σοβαρές συνέπειες για τη δημόσια υγεία. Ωστόσο, ιστορικά οι πανδημίες έχουν λειτουργήσει επίσης ως ισχυροί μηχανισμοί ριζικών αλλαγών σε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, προκαλώντας βαθιές μεταβολές στις κοινωνικές δομές, στην οικονομική οργάνωση, στη διεθνή διακυβέρνηση και στην πολιτική σταθερότητα. Από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή, οι πανδημίες συχνά προκάλεσαν ή επιτάχυναν μετασχηματισμούς που ίσως θα είχαν καθυστερήσει ή δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί ποτέ υπό διαφορετικές συνθήκες. Στο Κεφάλαιο 3, παρουσιάζεται η κατάσταση της ελληνικής δημόσιας διοίκησης πριν από την πανδημία COVID-19. Η δομή αυτή εμφάνιζε αρκετές αδυναμίες και προβλήματα σχετικά με την αποδοτικότητα, την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες. Ανισότητες, γραφειοκρατία, περιορισμένες ψηφιακές υποδομές και η ανάγκη εκσυγχρονισμού ήταν μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά που καθόριζαν τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης στην Ελλάδα πριν από την πανδημία, καθιστώντας την ανάγκη για ψηφιοποίηση ολοένα και πιο επιτακτική. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με την παρουσίαση δεδομένων σχετικά με την Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση (Multilevel Governance), η οποία αναφέρεται στην ενσωμάτωση πολλών επιπέδων διοίκησης, όπως η κεντρική κυβέρνηση, οι τοπικές αρχές και λοιποί δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς που εμπλέκονται στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και παροχής υπηρεσιών. Στο Κεφάλαιο 4, παρουσιάζονται δεδομένα σχετικά με την Έκθεση Πισσαρίδη και τη «Ψηφιακή Βίβλο», καθώς συνδέονται με την προσπάθεια του κράτους για αναπροσαρμογή του αναπτυξιακού και διοικητικού μοντέλου του, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Οι βασικές προτάσεις της Έκθεσης συνοψίζονται στη σημασία της ψηφιοποίησης των δημόσιων υπηρεσιών και του εκσυγχρονισμού της πληροφοριακής υποδομής, της αναβάθμισης των ψηφιακών δεξιοτήτων των πολιτών και της ενίσχυσης της εκπαίδευσης. Επίσης, τονίζεται η ανάγκη να καταστούν οι δημόσιοι οργανισμοί πιο ευέλικτοι και διαφανείς μέσω ψηφιακών εργαλείων και ενίσχυσης της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, καθώς και η ανάγκη ενίσχυσης της ψηφιακής επιχειρηματικότητας και της νομοθεσίας που θα διευκολύνει την ανάπτυξη της καινοτομίας. Στο Κεφάλαιο 5, παρουσιάζονται τρεις συγκεκριμένες ψηφιακές υπηρεσίες, όπως η εφαρμογή MySchool, οι Ψηφιακές Υπηρεσίες του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου (ΠΣΔ) και το Σύστημα Ψηφιακής Φροντίδας (Digital Tutoring System), ως παραδείγματα εκσυγχρονισμού και ψηφιοποίησης του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Οι υπηρεσίες αυτές εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο της ψηφιακής εκπαίδευσης, η οποία στοχεύει στη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, την παροχή καλύτερων υπηρεσιών σε μαθητές και εκπαιδευτικούς και την αύξηση της πρόσβασης σε σύγχρονες τεχνολογίες και ψηφιακά εργαλεία. Στο Κεφάλαιο 6, παρουσιάζονται παραδείγματα δράσεων ψηφιακού μετασχηματισμού στον χώρο του Πολιτισμού και του Αθλητισμού. Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο και το Εθνικό Αρχείο Μνημείων αποτελούν δύο σημαντικά εργαλεία για τη διαχείριση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Εντάσσονται στην προσπάθεια της χώρας να καταγράψει, να διαχειριστεί και να προστατεύσει μνημεία και αρχαιολογικά ευρήματα, συνδυάζοντας την παραδοσιακή αρχαιολογία με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα όπως η ψηφιοποίηση και τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (GIS). Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο εισάγει την έννοια της γεωχωρικής καταγραφής μνημείων, ενώ το Εθνικό Αρχείο Μνημείων συγκεντρώνει, οργανώνει και διαθέτει πληροφορίες για την προστασία, συντήρηση και αποκατάσταση μνημείων. Η προώθηση της Πολιτιστικής και Επιστημονικής Κληρονομιάς της Ακαδημίας Αθηνών συμβάλλει στη διάχυση επιστημονικών και πολιτιστικών πόρων, ενισχύοντας την πρόσβαση στην έρευνα και την εκπαίδευση. Στο Κεφάλαιο 7, αναλύεται η κατάσταση στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες που επλήγησαν σοβαρά από την πανδημία COVID-19, δείχνοντας πώς αναγκάστηκαν να προχωρήσουν σε άμεσες και ουσιαστικές αλλαγές για να διασφαλίσουν τη συνεχή παροχή υπηρεσιών στους πολίτες. Η ελληνική δημόσια διοίκηση έκανε σημαντικά βήματα στην ψηφιοποίηση και την υλοποίηση νέων στρατηγικών για την υγεία και κοινωνική υποστήριξη. Παράλληλα, παρουσιάζονται οι βέλτιστες πρακτικές της Δανίας και της Ιρλανδίας στον τομέα της ψηφιοποίησης υπηρεσιών, οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν παραδείγματα για άλλες χώρες. Στο Κεφάλαιο 8, εξετάζεται η έννοια της διαλειτουργικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η βιώσιμη ψηφιοποίηση, οι οποίες αποτελούν δύο καθοριστικούς πυλώνες για την επιτυχία της ψηφιακής ολοκλήρωσης και την επίτευξη των ευρωπαϊκών στρατηγικών στόχων στη ψηφιακή διακυβέρνηση. Στην εποχή της ψηφιακής μετάβασης υπάρχει ανάγκη για συνεκτικές και συνεργατικές υποδομές που θα επιτρέπουν σε κυβερνήσεις και δημόσιες υπηρεσίες να επικοινωνούν και να ανταλλάσσουν δεδομένα με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα. Στο Κεφάλαιο 9, το ερευνητικό μέρος της εργασίας, εξετάζεται η ενσωμάτωση και η διείσδυση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στη δημόσια διοίκηση στην Ελλάδα, ειδικότερα στους τομείς του Πολιτισμού και του Αθλητισμού. Τα αποτελέσματα αναδεικνύουν το επίπεδο ανάπτυξης της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης αλλά και τους τομείς που απαιτούν βελτιώσεις όσον αφορά τη διαλειτουργικότητα, τις τεχνολογικές υποδομές, την κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού και τη διαμόρφωση κουλτούρας εργασίας. Παρά την πρόοδο, ζητήματα όπως η ελλιπής νομοθεσία, η ατελής κωδικοποίηση και οι δυσλειτουργίες εξακολουθούν να εμποδίζουν την προώθηση και την πλήρη αξιοποίηση κρίσιμων έργων ΤΠΕ.This research project investigates the developments of the 4th Industrial Revolution, the New Economy it creates, and the Digital Governance Code that is being established. It examines the role of e-Governance in the Greek public administration, focusing on how it transforms the existing reform framework and how it leads and directs new administrative processes, primarily in public services. At the same time, it studies the factors that influence the development trajectory of e-Governance and the digital transformation of the country's infrastructure.

Chapter 1 explores the concept of administrative reform and the evolution of public administration, with an emphasis on the major reforms. It then analyzes the specific problems and inherent weaknesses of the Greek public administration, aiming to assess the contribution of e-Governance and information and communication technologies in addressing these issues. Furthermore, the dissertation refers to two sectors of central administration (the Ministry of Culture and Sports and the Ministry of Education) and their e-Governance applications, which have consistently reflected, since their inception, the modernization of the State’s functions with a positive outcome. Chapter 1 concludes with a reference to the use of Open Data in public administration and a discussion of the benefits that arise from enhancing transparency, citizen participation, and service efficiency. The Open Data policy, which involves the use, processing, and redistribution of data without restrictions from copyright or other limitations, is believed to facilitate the creation of new business opportunities and improve collaboration between the public and private sectors, thereby strengthening sustainability and social welfare.

In Chapter 2, the work continues with a discussion of the pandemic as a global phenomenon characterized by the widespread spread of infectious diseases, which affects large numbers of people and is accompanied by serious health consequences. However, pandemics have historically also served as powerful tools for radical upheavals at the social, political, and economic levels, as humanity has experienced profound changes in societal structures, economic organization, global governance, and political stability. From antiquity to the modern era, pandemics have caused or accelerated transformations that might have been delayed or never occurred without them.

In Chapter 3, an overview is provided of the situation in the Greek public administration prior to the COVID-19 pandemic. This structure exhibited several shortcomings and disadvantages regarding the efficiency, effectiveness, and quality of the services provided to citizens. Inequalities, bureaucracy, limited digital infrastructure, and the need for modernization were some of the main characteristics that defined the operation of the public administration in Greece before the pandemic, with the need for modernization and digitization becoming increasingly urgent. The chapter concludes by presenting data on Multilevel Governance, which refers to the integration of multiple levels of administration, such as central government, local authorities, and other public and private entities involved in decision-making processes and service delivery.

In Chapter 3, an overview is provided of the situation in the Greek public administration prior to the COVID-19 pandemic. This structure exhibited several shortcomings and disadvantages regarding the efficiency, effectiveness, and quality of the services provided to citizens. Inequalities, bureaucracy, limited digital infrastructure, and the need for modernization were some of the main characteristics that defined the operation of the public administration in Greece before the pandemic, with the need for modernization and digitization becoming increasingly urgent. The chapter concludes by presenting data on Multilevel Governance, which refers to the integration of multiple levels of administration, such as central government, local authorities, and other public and private entities involved in decision-making processes and service delivery.

In Chapter 4, data is presented regarding the Pissarides Report and the Digital Bible, as they are connected to the state's effort to readjust its developmental and administrative model, utilizing the opportunities provided by digital technology for the development and modernization of the country. The main proposals of the Report are summarized in the importance of digitizing public services and modernizing IT infrastructure, upgrading citizens' digital skills, and enhancing education. It also emphasizes the need for public bodies to become more flexible and transparent through the application of digital tools and the strengthening of e-Governance, as well as the necessity for the country to boost digital entrepreneurship and legislation that will facilitate innovation development.

In Chapter 5, three specific digital services are presented, such as the MySchool Application, the Digital Services of the Greek School Network (PSS), and the Digital Tutoring System, as examples of modernization and digitization of the Greek education system. These services are integrated into the broader framework of digital education, which aims to enhance the educational process, provide better services to students and teachers, and increase access to modern technologies and digital tools.

In Chapter 6, examples of digital transformation actions in Culture and Sports are presented. The Archaeological Land Registry and the National Monument Archive are two important tools for the management and protection of cultural heritage in Greece. They are part of the country's effort to catalog, manage, and protect historical and archaeological monuments, combining traditional archaeology with modern technological means such as digitization and Geographic Information Systems (GIS). The Archaeological Land Registry introduces the concept of geospatial recording of monuments and provides a tool for better organization of archaeological data, making it more accessible and serving the needs of researchers, cultural institutions, and the general public. The National Monument Archive is another critical tool for the protection and management of monuments in Greece. It gathers, organizes, and provides information about monuments and archaeological sites in the country to ensure their protection, conservation, and restoration. The promotion of the Cultural and Scientific Heritage of the Academy of Athens is an important goal for the preservation and advancement of the country's cultural and scientific heritage, aiming at the protection, recognition, digitization, and wider dissemination of the scientific and cultural resources held by the Academy of Athens, to enhance access to scientific research, education, and the cultivation of cultural heritage. The chapter concludes with a critical assessment of the progress of digital transformation in the Ministry of Education and other sectors of Greek education, linking this with the evaluation of strategies, actions, and technological solutions adopted by the Ministry in recent years. While the digital transformation has made significant strides, it has also presented challenges and limitations that require review.

In Chapter 7, the situation in Greece, as well as other countries severely affected by the COVID-19 pandemic, is analyzed, showing how they had to make immediate and significant changes to ensure the continued provision of services to their citizens. The Greek public administration made significant progress in digitization and the implementation of new strategies for the health and social support of citizens. At the same time, the best practices of Denmark and Ireland in the field of service digitization are analyzed, which have proven to be particularly effective and can serve as examples for other countries. In the next and final chapter of the theoretical part, Chapter 8, the concept of interoperability in the European Union and sustainable digitization are approached, as these are two crucial pillars for the success of digital integration and the achievement of European strategic goals in digital governance. In the digital transition era, there is a pressing need for the creation of cohesive and collaborative infrastructures that will enable governments and public services to communicate and exchange data securely and effectively.

In Chapter 8, the concept of interoperability in the European Union and sustainable digitization are approached, as these are two crucial pillars for the success of digital integration and the achievement of European strategic goals in digital governance. In the digital transition era, there is a pressing need for the creation of cohesive and collaborative infrastructures that will enable governments and public services to communicate and exchange data securely and effectively.

In Chapter 9, the research section, the integration and penetration of e-government in the Greek public administration, specifically in the fields of Culture and Sports, are examined. The results of these studies highlight the level of development of e-government and the areas that require improvements from central administration in terms of interoperability, technological infrastructures, human resource training, and investment in employment culture. Finally, conclusions are drawn regarding the qualitative characteristics of e-government in Greece and the challenges for its future improvement and development. While e-government in Greece has made significant progress by providing successful electronic platforms where citizens and businesses can access services remotely and without physical presence, receiving satisfactory services, issues such as poor legislation, inadequate codification, and dysfunctionalities hinder the promotion and use of important I.C.T. projects