Αειφόροι γειτονιές : μαθήματα από το βορρά της Ευρώπης, ζητήματα προβληματισμού για ένα μεσογειακό υπόδειγμα

Abstract

Η απρόσκοπτη οικονομική ανάπτυξη και η αύξηση του βιοτικού επίπεδου κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών έφερε την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με εκρηκτικά περιβαλλοντικά προβλήματα που θέτουν σε κίνδυνο την ίδια τη διατήρηση της στον πλανήτη. Οι πρώτες περιβαλλοντικές ανησυχίες, που εκφράστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του ’60, σχετίζονταν με τη μόλυνση του περιβάλλοντος, την αύξηση των αποβλήτων και τη διάβρωση του εδάφους και συνδέθηκαν με την επιταχυνόμενη ανάπτυξη που έλαβε χώρα μετά το τέλος του β΄ παγκοσμίου πολέμου. Η ανάπτυξη σε βιομηχανία, γεωργία, τουρισμό και μεταφορές, επιδείνωσαν τα περιβαλλοντικά προβλήματα, φέρνοντας στην επιφάνεια νέα φαινόμενα πλανητικής εμβέλειας με αιχμή τους, το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Λίγα χρόνια αργότερα, οι δυο πετρελαϊκές κρίσεις, με τις μη αναστρέψιμες επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, παγίωσαν στη διεθνή κοινότητα την αντίληψη πως είναι αδύνατο να συνεχιστεί η αλόγιστη χρήση των φυσικών πόρων, καθώς είναι εξαντλήσιμοι και κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη υιοθέτησης πολιτικών και ανάληψης δράσεων για τη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος παράλληλα με την εξυγίανση του αστικού. Οι δράσεις, που έχουν τη δυναμική να μειώσουν τις δυσμενείς επιπτώσεις της ανθρωπογενούς δραστηριότητας, στο φυσικό περιβάλλον και κατ’ επέκταση στο παγκόσμιο οικοσύστημα, οργανωμένες και εφαρμοσμένες σε μια ενιαία χωρική ενότητα, αποτελούν το σημείο αναφοράς των αειφόρων γειτονιών. Η δημιουργία οικογειτονιών είναι πλέον πραγματικότητα σε πολλές χώρες, μεταξύ άλλων και της Ευρώπης. Η περιοχή ωστόσο γέννησής τους είναι ο Βορράς της Δυτικής Ευρώπης με έμφαση στην Σουηδία, Γερμανία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, σε γεωργικές ή στρατιωτικές εκτάσεις και περιοχές που έχουν προκύψει από αποβιομηχάνιση. Παρατηρούμε ότι αφενός τα παραδείγματα αυτά έμειναν εν πολλοίς αποκομμένα, χωρίς δηλαδή να προκύψει από αυτά μια δυναμική που θα έκανε δυνατή την αναπαραγωγή του μοντέλου σε ευρύτερες διευθετήσεις (SNALL, 2011) και αφ' ετέρου ότι εντός του ευρωπαϊκού χώρου είναι έντονο το χάσμα Βορρά-Νότου στην σύλληψη και υλοποίηση τέτοιων εγχειρημάτων. Στην παρούσα εργασία, θα παρουσιαστεί η έννοια της οικογειτονιάς, η προσέγγιση της στο Βορρά και το Νότο της Ευρώπης (Κυβέλου, Παπαδόπουλος 2010), καθώς και έξι μεθοδολογικά εργαλεία για το σχεδιασμό και την αξιολόγηση της αειφορικής γειτονιάς.

The unhindered economic growth and the raise of the living standards during the last decades led humanity facing explosive environmental problems, which jeopardize its own existence on the planet. The first environmental concerns, expressed in the mid '60s, were related to the environmental pollution, the waste increase and the soil erosion and were linked to the accelerating growth that took place after the end of World War II. The further growth in industrial production, agriculture, tourism and transportation, deteriorated the environmental problems, bringing to surface new worldwide phenomena, with the - all too familiar - climate change phenomenon being at the top of the list. A few years later, the two oil crises, with their irreversible impact on the environment, established to the international community the belief that it is impossible to continue exploiting natural resources without any control whatsoever, as they are not limitless; thus the need to adopt policies and implement actions for the preservation of the natural environment, as well as the rationalization of the urban environment; actions that have the potential to decrease the adverse impact of man’s activity on nature and thus to the global ecosystem; actions, which are organized, are applied to a single spatial unit and constitute a point of reference for sustainable neighborhoods. The establishment of eco-neighborhoods is now a reality in many countries, among which many European ones. However, their birthplace is Northwestern Europe, and mainly Sweden, Germany, The Netherlands, United Kingdom, in rural, military or former industrial regions. Of course, we observe on the one hand that these examples remained isolated, i.e. without any dynamic deriving from them, that would make the model's reproduction to wider regions possible (SNALL, 2011);and on the other hand, that within the European region, there is a gap between the North and the South regarding the progress of such a project. This paper will present the concept of eco-neighborhood, the way it is being approached in the Northern and Southern Europe (Kyvelou, Papadopoulos 2010), as well as some methodological tools for the evaluation of the sustainable neighborhood’s efficiency.