Μετανάστευση σε μια "χώρα που γερνάει": αναπαραστάσεις και οριοθετήσεις στον δημόσιο λόγο της σημερινής Ελλάδας

Abstract

Η παρούσα εργασία εξετάζει τους κυρίαρχους τρόπους αναπαράστασης μέσω των οποίων κατασκευάζεται το ζήτημα της μετανάστευσης σε σχέση με το «δημογραφικό πρόβλημα» στην Ελλάδα, μέσα από τους κυρίαρχους λόγους που διατρέχουν τον κοινωνικό ιστό. Συγκεκριμένα, η παρούσα έρευνα εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους αναπαρίσταται το «δημογραφικό πρόβλημα» και η μετανάστευση μέσα από τους πολιτικούς λόγους και τα κυρίαρχα αφηγήματα του δημόσιου λόγου. Μέσα από την κριτική ανάλυση λόγου, εξετάζονται τα δημοσιεύματα από επίσημες ιστοσελίδες θεσμικών φορέων και οι δηλώσεις πολιτικών προσώπων. Επιπλέον, εξετάζονται τα δημοσιεύματα τεσσάρων εφημερίδων ευρείας κυκλοφορίας, κατά το χρονικό διάστημα από 01/01/2021 έως 01/01/2024. Η παρούσα έρευνα ιχνηλατεί τους τρόπους που η μετανάστευση και το «δημογραφικό πρόβλημα» κατασκευάζονται ως «υπαρξιακή απειλή» για το ελληνικό έθνος-κράτος. Παράλληλα μέσα από τους λόγους που εξετάσθηκαν, διερευνάται πώς οι κυρίαρχοι τρόποι νοηματικής ιδιοποίησης του κόσμου, μπορούν μέσω διαιρετικών και ταξινομητικών πρακτικών να διαμορφώνουν μέσω κατηγοριοποιήσεων συγκεκριμένα «είδη» υποκειμένων, αναδεικνύοντας κάποια σώματα ως περισσότερο «σημαντικά» και «επιθυμητά» για το ελληνικό έθνος. Στη βάση αυτή, εξετάζεται α) η κατασκευή του «δημογραφικού» ως «εθνικού προβλήματος», β) η άμεση σύνδεση του «δημογραφικού» με τη γυναικεία γονιμότητα γ) η αναπαράσταση των μεταναστ(ρι)ών τρίτων χωρών ως «εργατικά χέρια», στο πλαίσιο μιας δημογραφικής κατάρρευσης δ) η ανάδειξη του μεταναστευτικού φαινομένου σε «ζήτημα» ασφάλειας παράλληλα με την κατηγοριοποίηση των μεταναστ(ρι)ών σε «νόμιμους» και «παράνομους», ε) οι τρόποι διάρθρωσης των ιεραρχικών και εξουσιαστικών σχέσεων όπως παράγονται ανάμεσα στις/στους μετανάστ(ρι)ες και το ελληνικό έθνος-κράτος μέσα από τους κυρίαρχους λόγους και τις κυρίαρχες αναπαραστάσεις της μετανάστευσης.This thesis examines the dominant modes of representation and the contemporary dominant discourses through which migration is constructed in relation to Greece’s “demographic problem”. Specifically, this paper examines the ways in which the 'demographic problem' and immigration are represented through political discourses and the dominant narratives of public discourse. Through critical discourse analysis, it examines publications from official institutional websites and statements by political figures. In addition, the publications of four widely circulated newspapers during the period from 01/01/2021 to 01/01/2024 are examined. This research explores the ways in which immigration and the 'demographic problem' are constructed as an 'existential threat' to the Greek nation-state. At the same time, through the discourses examined, it explores how the dominant modes of conceptual appropriation of the world can, through divisive and classificatory practices, shape through categorizations specific 'kinds' of subjects, making certain bodies more 'important' and 'desirable' for the Greek nation. On this basis, we examine a) the construction of ‘demography’ as a ‘national problem’, b) the direct link between ‘demography’ and female fertility, c) the representation of third-country migrants as ‘laborers’ in the context of a demographic collapse, d) the emergence of the migratory phenomenon as a ‘security issue’ alongside the categorization of migrants into ‘legal’ and ‘illegal’ migrants, e) the ways of structuring hierarchical and power relations as produced between migrants and the Greek nation-state through the dominant discourses and representations of migration.