Ο τουρκικός παράγοντας στην Ανατολική Μεσόγειο τον 21ο αιώνα

Abstract

Είναι γεγονός ότι το γεωπολιτικό πεδίο της Ανατολικής Μεσογείου βρίσκεται σε φάση αναδιάταξης καθόσον υπάρχουν πολλοί εντός ευρισκόμενοι και εκτός χώρου δρώντες με συγκρουσιακή σχέση που διεκδικούν ρόλο και ηγεμονία. Ως επιμέρους γεωπολιτικές συνιστώσες της ευρύτερης περιοχής, μπορούν να θεωρηθούν ο ανταγωνισμός για τον έλεγχο και την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της περιοχής, ο ισλαμικός φονταμενταλισμός, η διαχρονική Άραβο-ισραηλινή διένεξη με αιχμή του δόρατος το παλαιστινιακό ζήτημα, οι επιδιώξεις και τέλος οι στρατηγικές που αναπτύσσουν στην περιοχή οι μεγάλες δυνάμεις. Η Τουρκία, κατέχει κεντρική θέση στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων διότι είναι μέρος της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και συνδέεται με τη Βόρεια Αφρική μέσω της Μεσογείου. Αυτή η γεωγραφική θέση την τοποθετεί για μεγάλο χρονικό διάστημα στο επίκεντρο μιας εξαιρετικά ασταθούς περιοχής, η οποία από πρακτικής άποψης την αναγκάζει σε συνεχή ανταγωνισμό για την ασφάλεια και την προάσπιση των συμφερόντων της, με την πιθανότητα του πολέμου να παραμονεύει πάντα στο παρασκήνιο. Αναλυτικότερα, η ταυτότητα της Τουρκίας σκιαγραφείται από την εξωτερική πολιτική που ακολουθεί στο στερέωμα των διεθνών σχέσεων, τις συνιστώσες που την οικοδομούν και τις στρατηγικές που αναπτύσσει με βάση αυτή, μέσα από ένα κράμα διαφορετικών παραγόντων. Στο κάδρο αυτό, η πολιτική έναντι των γειτόνων της στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, κάθε άλλο από «μηδενικών προβλημάτων» εξελίχθηκε στις αρχές του 21ου αιώνα. Συγκεκριμένα από την μελέτη των ιδεών της νέο-οθωμανικής πολιτικής ελίτ, εξακριβώνεται ότι σκοπός της είναι να καταστεί ένα ηγεμονικό κράτος στην εν λόγω περιοχή. Στη διατριβή διερευνώνται οι πτυχές που συνθέτουν τον συντελεστή της Τουρκίας στην περιφέρεια της Ανατολικής Μεσογείου στον 21ο αιώνα. Αρχικά, προσεγγίζονται οι πολιτικοί και ιδεολογικοί πυλώνες πάνω στους οποίους εδράζεται το νέο γεωπολιτικό όραμα της Τουρκίας, μέσα από τη μετάβαση από μια κεμαλική ιδεολογία σε μια ισλαμική κοσμοθεωρία συνεπικουρούμενη από τα διδάγματα Ντα(β)ούτουγλου. Σε ένα δεύτερο επίπεδο ξεδιπλώνεται η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας και προσεγγίζονται οι παράμετροι της Υψηλής Στρατηγικής που υλοποιεί για να καταστεί εφικτή η εκπλήρωση του οράματός της. Συν τοις άλλοις, αποτυπώνονται τα αποτελέσματα που επέφερε στο αξίωμα της Τουρκίας η ανακάλυψη σημαντικών αποθεμάτων ενεργειακών πόρων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, καθόσον αναζωπύρωσε τις διαφορές της με γειτονικές χώρες για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στη περιοχή. Αναμφισβήτητα η σημασία των ενεργειακών αποθεμάτων και η ανάγκη πρόσβασης σε αυτές, για την απρόσκοπτη εξασφάλιση της τροφοδοσίας του κράτους, δεν επιτρέπουν την Τουρκία να κάνει υποχωρήσεις. Ως συνέπεια των ανωτέρω, η προβολή της ναυτικής ισχύος με το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» να έχει λάβει υπερεθνικά χαρακτηριστικά και να προβάλλεται ολοένα από την Τουρκία. Σε αυτό το περίγραμμα πολλές φορές καλείται να προβεί σε έκνομες ενέργειες, όπως οι έρευνες σε «αμφισβητούμενες περιοχές» που συνοδεύονται από τη χρήση σκληρής ισχύος για την επίτευξη των στρατηγικών της στόχων. Επιπροσθέτως, η ανάλυση που εκτυλίχθηκε πιθανολόγησε συμπεράσματα σχετικά με την επιτυχία της Τουρκίας στον 21ο αιώνα, στη συγκεκριμένη επιδίωξη περιφερειακής ισχύος, και την επέκταση των γεωγραφικών ορίων επιρροής της στην Ανατολική Μεσόγειο, επιδιώκοντας τα εν λόγω συμπεράσματα να είναι αιτιολογημένα με βάση τεκμηριωμένες εκτιμήσεις. Εν τέλει, απορρέοντα της πρωθύστερης ανάλυσης διατυπώνονται προτάσεις για την υιοθέτησή στρατηγικών από την Ελλάδα ώστε να αντιμετωπιστεί ο τουρκικός αναθεωρητισμός στην Ανατολική Μεσόγειο.It is a reality that the geopolitical field of the Eastern Mediterranean is in a phase of rearrangement, as there are several internal and external actors with a conflictual relationship claiming a role and hegemony. Discrete geopolitical components may be considered the competitors for the control and exploitation of the region's energy resources, Islamic fundamentalism, the enduring Arab Israeli conflict headed by the Palestinian issue and finally the aims and strategies developed in the region by the great powers. Türkiye occupies a central position at the crossroads of three continents because it is part of Southeastern Europe, the Middle East and is connected to North Africa through the Mediterranean Sea. This geographical position places it for a long time at the canter of an extremely unstable region, which in practical terms forces it into constant competition for its security and interests, with the possibility of war always lurking in the background. However, Türkiye’s identity is outlined by the foreign policy it pursues in the space of international relations, the components that build it and the strategies it develops based on it, through an amalgam of varied factors. In this context, politics towards its neighbours has changed from «zero problems» at the beginning of the 21st century. From the study of the ideas of the neo-Ottoman political elite, the purpose of Türkiye is to become a hegemonic state in the Eastern Mediterranean. Moreover, the thesis studies the aspects that make up Türkiye’s contribution to the Eastern Mediterranean region in the 21st century. Initially are considered the political and ideological pillars on which Türkiye’s new geopolitical vision rests, through the transition from a Kemalist ideology to an Islamic worldview assisted by Davutoglu’s principles. On a second stage, is reflected Türkiye’s foreign policy and the parameters of the Grand Strategy it implements to enable the fulfilment of its vision. In addition, the results of the discovery of significant reserves of energy resources in the Eastern Mediterranean region have had impact on Türkiye’s stance, as it has regenerated its differences with neighbouring countries over the delimitation of the region's maritime zones. Undoubtedly, the importance of energy reserves and the need for access to them, for the unhindered security of state supply, do not allow Turkiyie to make concessions. For that reason, the projection of naval power through the doctrine of the "Blue Homeland" has taken on Turkiyie supranational characteristics. In this context, often proceeds illegal actions, such as investigations in "disputed areas" accompanied using hard power to achieve its strategic goals. Finally, the unfolding analysis questioned on Türkiye’s accomplishment in the 21st century, in its specific pursuit of regional power, and the expansion of its geographical limits of influence in the Eastern Mediterranean, seeking these conclusions to be justified based on evidence-based assessments. To conclude, based on the prior analysis, proposals are made for the adoption of strategies by Greece to counter Turkish revisionism in the Eastern Mediterranean region.