Πολιτική και στρατιωτική δραστηριοποίηση της Τουρκίας στη δυτική Αφρική: παρούσα κατάσταση, μελλοντικές προοπτικές, συνέπειες για την Ελλάδα

Abstract

Η Αφρική αναδεικνύεται ως η νέα πολυπολική γεωπολιτική αρένα, όπου τόσο παραδοσιακές όσο και αναδυόμενες εξωπεριφερειακές δυνάμεις ανταγωνίζονται για εμπορικά οφέλη και στρατηγική επιρροή. Στο πλαίσιο αυτού του παγκόσμιου φαινομένου, που συχνά περιγράφεται ως ένας νέος «αποικισμός» της μαύρης ηπείρου, η Τουρκία επιδιώκει να διασφαλίσει έναν ηγετικό ρόλο. Υιοθετώντας μια στρατηγική που βασίζεται στον αυτοπροσδιορισμό της ως διαπεριφερειακής δύναμης και δύναμη παγκόσμιας εμβέλειας, με τη σύγκλιση συμφερόντων μεταξύ κρατικών και επιχειρηματικών ελίτ, η Τουρκία έχει οικοδομήσει ένα ολοένα και πιο εκτεταμένο και πολυδιάστατο δίκτυο δεσμών σε ολόκληρη την Αφρικανική ήπειρο. Αφού ενίσχυσε την πολιτική και στρατιωτική παρουσία της στην Ανατολική και Βόρεια Αφρική, η Άγκυρα έχει στραφεί σε μια νέα στρατηγική προσέγγιση προς τη Δυτική Αφρική. Με ένα συνδυασμό εργαλείων ήπιας ισχύος και παραδοσιακών μέσων σκληρής ισχύος, η Τουρκία ενσωματώνει στρατιωτικές και οικονομικές πρωτοβουλίες για την εδραίωση πολιτικής επιρροής. Παράλληλα, αξιοποιεί επιδέξια την ανθρωπιστική βοήθεια και την προώθηση του πολιτισμού, ενισχύοντας τη διπλωματική της παρουσία στην περιοχή. Με ένα ευρύ φάσμα πρωτοβουλιών που καλύπτουν την παραδοσιακή και δημόσια διπλωματία, τις επενδύσεις, το εμπόριο, την ανθρωπιστική βοήθεια, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και την ασφάλεια, η Άγκυρα επιδιώκει να εδραιώσει και να εμβαθύνει τις σχέσεις της με τις χώρες της Δυτικής Αφρικής. Στόχος της είναι να καθιερωθεί ως ένας εναλλακτικός φορέας ασφάλειας, ενώ παράλληλα οι τουρκικές επιχειρήσεις αναπτύσσουν μια ολοκληρωμένη εμπορική αρχιτεκτονική που εκτείνεται από τις βόρειες ακτές της ηπείρου έως τις δυτικές. Μέσα από αυτές τις δράσεις, η Τουρκία προωθεί ένα δικό της μοντέλο ανάπτυξης, προσφέροντας μια εναλλακτική προσέγγιση για την περιοχή. Η ενίσχυση του όγκου των εμπορικών συναλλαγών αποτελεί σαφή ένδειξη της εμβάθυνσης των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και των χωρών της Δυτικής Αφρικής. Παράλληλα, μέσω της λεγόμενης «διπλωματίας των μη επανδρωμένων αεροσκαφών», οι δυτικοαφρικανικές χώρες συνάπτουν συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας που περιλαμβάνουν την προμήθεια μη επανδρωμένων αεροσκαφών, τεθωρακισμένων οχημάτων, ναυτικού εξοπλισμού, όπλων πεζικού και άλλων τύπων στρατιωτικού εξοπλισμού τουρκικής κατασκευής. Αυτή η στρατηγική όχι μόνο ενισχύει τη θέση της Τουρκίας στο διεθνές σκηνικό, αλλά και επηρεάζει σημαντικά τη γεωπολιτική ισορροπία στη Δυτική Αφρική, καθιστώντας την Τουρκία έναν βασικό παίκτη στην περιοχή. Η Τουρκία προσεγγίζει τις διεθνείς σχέσεις με έμφαση στην ισχύ, επιχειρώντας να αυξήσει την επιρροή της στην περιοχή της Δυτικής Αφρικής και πέρα από αυτήν, παρά το γεγονός ότι δεν συγκαταλέγεται στις μεγάλες δυνάμεις. Η εμπλοκή της στην περιοχή αποκτά ιδιαίτερη σημασία στο πλαίσιο του γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Ως «παγκόσμιο swing state», η Τουρκία έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει την ισορροπία δυνάμεων, διαλέγοντας μεταξύ μιας δυτικής προσέγγισης ή στενότερων δεσμών με την Κίνα. Η αστάθεια, η στρατιωτικοποίηση της περιοχής και η σύγκρουση συμφερόντων με άλλες δυνάμεις, ενισχύουν τις προκλήσεις. Η συνεργασία ή η σύγκρουση της Τουρκίας με τις δυτικοαφρικανικές χώρες και τους άλλους διεθνείς δρώντες προσφέρει στη χώρα τη δυνατότητα να αναδιαμορφώσει την επιρροή των παγκόσμιων παραγόντων στην περιοχή, επηρεάζοντας καθοριστικά τη γεωπολιτική ισορροπία σε παγκόσμιο επίπεδο. Η σταδιακή ενίσχυση της τουρκικής ισχύος, η οποία μεθοδικά μετατρέπεται σε πολιτική επιρροή, καθιστά επιτακτική την ανάγκη για την Ελλάδα να υιοθετήσει στρατηγικές εξισορρόπησης. Αυτές οι στρατηγικές θα πρέπει να περιλαμβάνουν την ενίσχυση της ελληνικής παρουσίας στην Αφρική μέσω διπλωματικών, οικονομικών και πολιτιστικών πρωτοβουλιών, την προώθηση συνεργασιών με χώρες που συμμερίζονται παρόμοιες ανησυχίες, και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ΕΕ και άλλων διεθνών οργανισμών για τη διατήρηση της σταθερότητας και την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων.Africa is the emerging multipolar geopolitical arena, where traditional and emerging extra-regional powers compete for trade gains and geopolitical influence. Turkey is trying to gain prominence in this third wave of foreign interest in Africa, a global phenomenon of new "colonization" on the continent. Based on the redefinition of its role in international relations as a trans-regional power and a global power, with the alignment of interests between state and business elites, Turkey has developed an increasingly dense network of multidimensional ties across Africa. Having strengthened its political and military influence in East and North Africa, Ankara has been attempting a new opening in West Africa through the application of both standard soft power tools and other classic hard power means. This dual approach combines its military and economic engagement that converts into political influence, while deftly exploiting the humanitarian aid and cultural dimensions. Through complex actions in the areas of traditional and public diplomacy, investment, trade, humanitarian aid, education, culture and security, Ankara seeks to deepen its relations with the countries of the region. Turkey is attempting to become an important alternative security partner, while Turkish businesses are trying to create an integrated commercial architecture stretching from the coast of North Africa to the coast of West Africa, promoting a Turkish model of development. The increasing volume of trade is an important indicator of the strengthening the relations between Turkey and West African countries. Alongside the "drone diplomacy", West African countries are signing military cooperation agreements for the acquisition of other Turkish-made military equipment, armoured vehicles, naval and marine assets, infantry weapons and other types of military equipment. This development boosts Turkey's position on the international stage and shifts the geopolitical balance in the region. Turkey's approach to international relations is based on power. Although it does not belong to the great powers, it seeks to strengthen its influence in the region and beyond. Its involvement in West Africa plays an important role in the geopolitical rivalry between the United States and China. As a "global swing state" Turkey can influence the balance of power in the region, through its choice between a Western approach or closer relations with China. Continued instability and militarization of the region, as well as the clash of interests with France increase challenges. Any cooperation or confrontation with the West African countries and other international actors enables Turkey to affect the influence of international actors in the area and shape the geopolitical dynamics of the world. The growth of Turkish power, which is often transformed into political influence, must force Greece to pursue counterbalancing strategies. These strategies should include boosting the Greek presence in Africa through diplomatic, economic and cultural initiatives, promoting partnerships with countries that share similar concerns, and using the capabilities of the EU and other international organisations to maintain stability and defend national interests.