The institutionalization of referendum at the European level
Κύρια Υπευθυνότητα:
Καλαφάτης, Απόστολος-Στυλιανος Χ.
Επιβλέπων:
Κανελλοπούλου, Νέδα Αθ.
Θέματα:
Keywords:
Δημοψήφισμα, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών, έλλειμμα δημοκρατίας Referendum, European Union, BREXIT, European citizens' initiative, democratic deficit
Ημερομηνία Έκδοσης:
2018
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η αιωρούμενη και κατά πολλούς έωλη μομφή περί ελλείματος δημοκρατίας κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φέρνει πάντα στο προσκήνιο το ερώτημα κατά πόσο οι πολίτες θα μπορούσαν να έχουν ενεργό ρόλο στην διαδικασία της λήψης αποφάσεων. Με αφορμή μία σειρά δημοψηφισμάτων που έλαβαν χώρα σε κράτη της ΕΕ, προεξεχόντων αυτών σε Ελλάδα (2015) και Ηνωμένο Βασίλειο (2016), πυροδοτήθηκε εκ νέου η συζήτηση περί θεσμοθέτησης μηχανισμών άμεσης δημοκρατίας και δη του θεσμού του δημοψηφίσματος. Αν και η ΕΕ δεν έχει θεσμοθετήσει τον θεσμό του δημοψηφίσματος ούτε έχει καθιερώσει ένα κοινό και ενιαίο πλαίσιο για όλα τα κ-μ, ως προς την διεξαγωγή του, όσον αφορά ζητήματα που αφορούν την ΕΕ, τα αποτελέσματα των δημοψηφισμάτων που διεξάγονται στα κράτη-μέλη σύμφωνα με τους συνταγματικούς τους κανόνες, επηρεάζουν καθοριστικά όχι μόνο την πορεία των συγκεκριμένων κρατών, αλλά και των υπολοίπων και κατ’ επέκταση ολόκληρης της ΕΕ. Στο δεύτερο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας γίνεται αναφορά στα δημοψηφίσματα που έχουν διεξαχθεί από κράτη-μέλη και μη μέλη της ΕΕ, σχετικά με ζητήματα που αφορούν την ΕΕ, όπως είναι η ένταξη και αποχώρηση από την ΕΕ, η επικύρωση συνθηκών, ζητήματα πολιτικής και διμερείς συμφωνίες. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύεται το μοντέλο της Ελβετίας, ενός κράτους ‘πρότυπο’ όσον αφορά τους θεσμούς της άμεσης δημοκρατίας, με ξεχωριστή και μακρά δημοψηφισματική παράδοση. Στο τέταρτο κεφάλαιο, γίνεται συγκριτική μελέτη και κριτική ανάλυση των επιχειρημάτων υπέρ και κατά του θεσμού του δημοψηφίσματος με αναφορά σε προβληματισμούς και άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την διεξαγωγή και το αποτέλεσμα τους. Στο πέμπτο κεφάλαιο αναλύεται η προσπάθεια της ΕΕ να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ πολιτών και Ένωσης κυρίως μέσω της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών καθώς επίσης και η συζήτηση γύρω από την θεσμοθέτηση του δημοψηφίσματος ως εργαλείο συμβουλευτικό ή δεσμευτικό ως προς την λήψη των αποφάσεων. Κατά πόσο είναι πιθανό, χρήσιμο, επιθυμητό και εφικτό να θεσμοθετηθεί ένα ενιαίο πλαίσιο πανευρωπαϊκού δημοψηφίσματος αποτελεί ένα πρόβλημα που θα απασχολήσει πολύ έντονα την ΕΕ. Όπως προκύπτει από την επισκόπηση των ανωτέρω, η ΕΕ οφείλει να αναζητήσει τρόπους που θα συνδράμουν στην αποδοχή, την ενδυνάμωση και την δημοκρατική νομιμοποίηση των ενεργειών της, χωρίς όμως να διακυβεύεται ή να τίθεται σε κίνδυνο η ομαλή λειτουργία της, η συνοχή και η εξέλιξη της. Ο θεσμός του δημοψηφίσματος δεν είναι πανάκεια αλλά θα μπορούσε, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να αποτελέσει ένα επικουρικό εργαλείο προς αυτό τον σκοπό.
Abstract:
Due to the continuous but for many people stale accusations of democratic deficit within the EU, the key concern regarding the possible leading role citizens could have in the decision-making process is coming increasingly into the limelight. A series of referendums which took place in the member States of the EU in recent years, such as the BREXIT and the Greek bailout referendums, has triggered debate on the institutionalization of referendum as a means of direct democracy in the EU. Although the EU itself does not hold referendums nor has established a common and uniform procedure regarding EU-related referendums, the results of the referendums which have taken place in every state according to their constitution, rules and regulations, have played a prominent role not only to their political and economic progress but also affects the other States as well as the EU as a whole. The second chapter summarizes the EU-related referendums held by member-states and third countries on the basis of membership, treaty revision, policy and bilateral agreements. The third chapter analyses how Switzerland's direct democracy system works and why Switzerland is characterized as the gold standard for direct democracy. In the fourth chapter, a critical analysis is conducted on the arguments for and against the referendum device and the factors which influence its process and results (e.g. types, turnout, question, motives, knowledge etc). In response, as seen in the fifth chapter, the EU is trying to manage and mitigate the alleged democratic deficit by introducing the European Citizens’ Initiative, while the debate around referendum and its role as a decisive or advisory mechanism is still on fire. Whether the introduction of a pan-European referendum system is possible, useful, desirable and feasible constitutes a tricky task for the EU. However, what is indisputable, is that the EU should find the way to improve and reinforce its democratic legitimacy, without putting its coherence and effective management at risk. Referendum is not a panacea but, under certain circumstances, it could possibly offer a supplementary mechanism for further and efficient democracy.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, ΠΜΣ, κατεύθυνση Ευρωπαϊκό Δίκαιο και Πολιτική, 2018
