Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημώ
Περίληψη:
Ως «συνήθεις ύποπτοι» -όπως χαρακτηρίζει και την Ελλάδα, μεταξύ άλλων χωρών, άρθρο του Economist-, γνωρίζουμε από πρώτο χέρι ότι η χρεοκοπία κράτους είναι κάτι που μπορεί και έχει συμβεί πολλές φορές στην παγκόσμια ιστορία. Η Ισπανία, για παράδειγμα, χρεοκόπησε δεκατρείς φορές ανάμεσα στον 16ο και 19ο αιώνα. Κατά την ίδια περίοδο, η Γαλλία χρεοκόπησε οκτώ φορές, ενώ η Πορτογαλία και η Γερμανία από έξι. Επιπλέον, τα κράτη της λατινικής Αμερικής και η Οθωμανική Αυτοκρατορία δήλωσαν αδυναμία αποπληρωμής των χρεών τους αρκετές φορές κατά τον 19ο και 20ο αιώνα. Στη χρεοκοπία οδηγούν συνήθως οι κρίσεις χρέους, οι οποίες συνιστούν συνήθως αυτοφυείς κρίσεις, αλλά μπορεί να πυροδοτήσουν ή και να πυροδοτηθούν από χρηματοπιστωτικές ή/και νομισματικές κρίσεις. Σε γενικές γραμμές όταν τα κράτη δεν δύνανται να αποπληρώσουν το χρέος τους, υπάρχουν τρεις εναλλακτικές επιλογές: άφεση του χρέους (debt forgiveness), αναδιάρθρωση του χρέους (debt restructuring) και χρεοκοπία, φαινόμενο το οποίο μελετάται και στην παρούσα εργασία. Το κόστος φήμης για ένα κράτος αποτελεί το βασικότερο κίνητρο αποπληρωμής του χρέους του, ενώ σχετικές μελέτες έχουν δείξει ότι η χρεοκοπία ενός κράτους συχνά σχετίζεται με μείωση της ανάπτυξης. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι κεντρικός, κυρίως εκ του λόγου ότι έχει αποτελέσει μια σημαντική πηγή χρηματοδότησης για τις χώρες-οφειλέτες που αντιμετωπίζουν προβλήματα αποπληρωμής των χρεών τους. Οι περιπτώσεις χρεοκοπιών κρατών που μελετώνται στην παρούσα εργασία είναι της Αργεντινής το 2001 και της Ισλανδίας το 2008. Τα στοιχεία κλειδιά για την ευάλωτη κατάσταση στην οποία βρέθηκε η πρώτη, ήταν η δυναμική του δημοσίου χρέους, ο περιορισμός της νομισματικής πολιτικής που επιβλήθηκε από την πρόσδεση του εθνικού νομίσματος στο αμερικάνικο δολάριο, και διαρθρωτικές αδυναμίες. Με δύο μεγάλης έκτασης αναδιαρθρώσεις χρέους το 2005 και 2010 και μέσω ενός κυκεώνα δικαστικών διαμαχών, οι οποίες δεν έχουν λάβει ακόμη τέλος, η οικονομία της Αργεντινής αν και αποκλεισμένη έως και σήμερα από τη διεθνή αγορά κεφαλαίου έχει επιδείξει σημάδια ανάρρωσης, χωρίς ωστόσο να έχει καταστεί ακόμη εύρωστη. Η Ισλανδία, με έναν δυσαναλογικά με το ΑΕΠ της αυξανόμενο τραπεζικό τομέα από το 2000 και μετά και με μία κλασική, όπως απαντάται στη θεωρία, υπερθέρμανση της οικονομίας της, βίωσε στα τέλη του 2008 μία συστημική τραπεζική κρίση, η οποία έπληξε την εικόνα του κράτους. Κατόπιν μιας εκτεταμένης εξυγίανσης των τραπεζών και επιβολής ελέγχων κεφαλαίων, σε συνδυασμό με την υλοποίηση άλλων πολιτικών και τη βοήθεια του Δ.Ν.Τ., η μικρή οικονομία της Ισλανδίας χαρακτηρίζεται σήμερα από αξιόλογα μακροοικονομικά μεγέθη. Δεδομένου ότι η αρχιτεκτονική του δημόσιου διεθνούς δικαίου στο υπό εξέταση θέμα, αυτό της χρεοκοπίας κράτους, χαρακτηρίζεται από την απουσία ενός συμπαγούς καθεστώτος ρύθμισης, θα είχε οφέλη η δημιουργία ενός «πτωχευτικού» συστήματος για τα κράτη (δηλαδή ρευστοποίησης περιουσιακών στοιχείων τους για την αποπληρωμή των οφειλών); Με το χρέος διεθνώς να αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς, και να ανέρχεται σήμερα σε 286% του παγκόσμιου ΑΕΠ, μια ορατή πρόκληση είναι η ανάπτυξη νέων εργαλείων για τον έλεγχο και τη διαχείριση του χρέους αυτού (δημόσιου και ιδιωτικού), προκειμένου να αποφεύγονται οι ιδιαιτέρως καταστροφικοί ανακοπτικοί της άνθισης (boom-bust) πιστωτικοί κύκλοι και να επιλύεται το «κακό» χρέος χωρίς διατάραξη της οικονομίας.
Abstract:
A sovereign default is usually caused by a public debt crisis, but can also be triggered or trigger in its turn, currency or/and banking crises. Generally, when states are unable to pay their debts, there are three alternatives: debt forgiveness, debt restructuring or default; the latter being the phenomenon studied in this paper. Reputational cost constitutes the strongest incentive for countries to avoid a default, while respective studies have shown that a sovereign default is often followed by a decrease in growth. Under this context, the International Monetary Fund plays a key role, mostly due to the fact that it has been an important financer to the debtor- countries that are having trouble repaying their debts. Two case studies are presented in this paper: Argentina’s default in 2001 and Iceland’s banking crisis which debatably led to a sovereign default in 2008. Given the fact that the international public law architecture regarding the issue of sovereign default is characterized by the absence of a solid regulatory regime, would the creation of a bankruptcy system for countries have any benefits? Considering the rapidly increasing international debt (public and private), which currently amounts to 286% of global GDP, there is a clear challenge to develop better tools to monitor and manage debt and avoid highly destructive boom-bust credit cycles.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, ΠΜΣ, κατεύθυνση Διεθνές Οικονομικό, Χρηματοοικονομικό και Τραπεζικό Δίκαιο, 2015
