Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Μετά την πτώση του καθεστώτος Χότζα στην Αλβανία, η Ελλάδα έγινε προορισμός για εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες που έψαχναν έναν τρόπο να φτιάξουν τη ζωή τους από την αρχή. Κάλυψαν θέσεις εργασίας για τις οποίες τότε η Ελλάδα αναζητούσε εργατικά χέρια. Με αυτόν τον τρόπο οι μετανάστες άρχισαν να ορθοποδούν και να εξοικειώνονται με το νέο τους περιβάλλον. Ωστόσο, το έντονο χριστιανικό στοιχείο που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία, οδήγησε τους Αλβανούς μετανάστες σε δομικές αλλαγές της αλβανικής τους ταυτότητας. Παρά τη σχετική αδιαφορία των Αλβανών απέναντι στις θρησκείες, η ανάγκη για ενσωμάτωση ώθησε πολλούς χιλιάδες μετανάστες να βαπτιστούν ή/και να αλλάξουν τα ονόματά τους. Την περίοδο εκείνη, το να αποκτούσε ένας Αλβανός μετανάστης ελληνικό όνομα, να έκανε κουμπαριές με Έλληνα ή ακόμα να επικαλείτο ελληνική καταγωγή άνοιγε τον δρόμο, σε κάποιες περιπτώσεις θεσμικά, αλλά κυρίως σε κοινωνικό επίπεδο, στην αποδοχή. Παρόλα αυτά, τα πρώτα χρόνια εγκατάστασης των Αλβανών στην Ελλάδα ήταν αρκετά δύσκολα. Από τη μία, στον δημόσιο λόγο επικρατούσε ένα γενικευμένο αίσθημα αλβανοφοβίας, ενώ από την άλλη, το ελληνικό κράτος τούς άφηνε μετέωρους σε ένα μόνιμο καθεστώς αλλοδαπότητας. Απελάσεις και επιχειρήσεις «σκούπα» στο κέντρο της Αθήνας ήταν συχνά φαινόμενα. Συγκρίνοντας την Ελλάδα του 1990 με την Ελλάδα του σήμερα, θα λέγαμε ότι η ελληνική κοινωνία είναι πολύ πιο ανοιχτή απέναντι στο αλβανικό στοιχείο. Πολλοί Έλληνες πολίτες θεωρούν ότι η αλβανική μεταναστευτική κοινότητα έχει πλέον ενσωματωθεί στην ελληνική κοινωνία. Απεναντίας, το ελληνικό κράτος δεν αναπτύσσει τις ίδιες ταχύτητες. Πολλοί Αλβανοί μετανάστες εκφράζουν την αγανάκτησή τους προς το κράτος, επειδή ακόμα και σήμερα, μετά από τριάντα χρόνια διαμονής στην Ελλάδα, δεν έχει ικανοποιηθεί το αίτημά τους να γίνουν Έλληνες πολίτες. Το ελληνικό κράτος γίνεται πολύ πιο ελαστικό σε ό,τι αφορά τη «δεύτερη γενιά», τα παιδιά αλβανικής καταγωγής, δηλαδή, που γεννήθηκαν ή/και ανατράφηκαν στην Ελλάδα. Για το ελληνικό κράτος τα παιδιά αυτά μπορούν πολύ πιο εύκολα να γίνουν Έλληνες πολίτες, αφού έχουν ελληνική παιδεία. Το βασικό, ωστόσο, δεν είναι μόνο ότι το ελληνικό κράτος αναγνωρίζει την ελληνικότητα της δεύτερης γενιάς και τους δίνει το δικαίωμα να αποκτήσουν την ελληνική 8 ιθαγένεια. Το πιο σημαντικό είναι ότι τα παιδιά αλβανικής καταγωγής στην Ελλάδα αισθάνονται και Έλληνες, και η ελληνική κοινωνία δείχνει, σε μεγάλο ποσοστό, αυτό να το αναγνωρίζει και να το αποδέχεται. Κάποιοι έχουν γεννηθεί, κυρίως, όμως, όλοι έχουν μεγαλώσει στην Ελλάδα. Το σχολείο, οι παρέες με τα παιδιά των Ελλήνων, η χρήση της ελληνικής γλώσσας ήδη από πολύ μικρή ηλικία, τα βιώματα κατά τη διάρκεια εθνικών επετείων είναι παράγοντες που συνέβαλλαν στην ανάπτυξη της ελληνικής εθνικής τους συνείδησης. Παράλληλα, σε αυτά τα παιδιά υπάρχει και το αλβανικό στοιχείο λόγω της μνήμης. Οι αφηγήσεις από τους γονείς, οι επαφές ακόμη με τον τόπο καταγωγής (έστω και περιστασιακά), η αντίληψη ορισμένων γονέων ότι τα παιδιά τους είναι Αλβανοί αλλά και η ίδια η επιθυμία πολλές φορές της «δεύτερης γενιάς» να έρθει πιο κοντά στις ρίζες της, οδήγησαν στη διαμόρφωση και της αλβανικής εθνικής συνείδησης. Αυτή η συνύπαρξη των δύο ταυτοτήτων στη δεύτερη γενιά αποτελεί μια υβριδική μορφή εθνικής ταυτότητας, που αποδομεί τις παραδοσιακές αντιλήψεις για την εθνικότητα σύμφωνα με το «δίκαιο του αίματος». Η παρούσα εργασία επιχειρεί, μέσα από συνεντεύξεις με Αλβανούς μετανάστες πρώτης και δεύτερης γενιάς να σκιαγραφήσει τη διαδρομή αυτής της ενσωμάτωσης, την οποία βίωσαν τόσο διαφορετικά οι δύο γενιές, γεγονός που αντικατοπτρίζει τον δυνατό αντίκτυπο που είχε η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα, τόσο σε επίπεδο κοινωνίας, όσο και σε επίπεδο κράτους. Παράλληλα, μέσα από συνεντεύξεις με Αλβανούς πολιτικούς και ακαδημαϊκούς, αλλά και μέσω ερωτηματολογίων προς Έλληνες και Αλβανούς πολίτες, επιχειρεί να χαρτογραφήσει τις μεταβολές στις απόψεις Ελλήνων και Αλβανών όσον αφορά την ενσωμάτωση των Αλβανών στην Ελλάδα και την αποδόμηση που αυτή επέφερε στην έννοια της καθαρότητας στις εθνικές ταυτότητες. Η δήλωση που έκαναν πολλά από τα παιδιά αλβανικής καταγωγής, τα οποία συμμετείχαν στην έρευνα «Νιώθω και Έλληνας/Ελληνίδα» είναι η απόδειξη ότι το αλβανικό με το ελληνικό στοιχείο μπορεί να συνυπάρχει ομαλά, δίνοντας ένα νέο περιεχόμενο στην έννοια του «Έλληνα» σήμερα.
Abstract:
After the fall of the Hoxha regime in Albania, Greece became a destination for hundreds of thousands of migrants looking for a way to make a new life for themselves. They covered jobs for which Greece was then looking for manpower. In this way the immigrants began to get back on their feet and become accustomed to their new surroundings. However, the strong Christian element that characterized - and in many cases still characterizes - Greek society led the Albanian immigrants to structural changes in their Albanian identity. Despite the relative indifference of Albanians towards religions, the need for integration led many thousands of immigrants to be baptized and/or change their names. At that time, the acquisition of a Greek name by an Albanian immigrant, the making of friendships with Greeks or even the invocation of Greek origin opened the way, in some cases institutionally, but mainly at the social level, to acceptance. Nevertheless, the first years of Albanian settlement in Greece were quite difficult. On the one hand, there was a general feeling of Albanianophobia in public discourse, while on the other, the Greek state left them stranded, in a permanent alien status. Deportations and “sweeping” operations in the center of Athens were frequent. Comparing Greece in 1990 with Greece today, we would say that Greek society is much more open to the Albanian element. Many Greek citizens feel that the Albanian immigrant community is now integrated into Greek society. In contrast, the Greek State is not moving at the same speed. Many Albanian immigrants are expressing their indignation at the state, because even today, after thirty years of residence in Greece, their request to become Greek citizens has yet to be granted. That is not the case for the “second generation” the children of those immigrants, who have been born or/and grew up in Greece. For the Greek state those children can be granted the Greek citizenship much more easily, since they have a Greek education. 10 The main thing, however, is not just that the Greek state recognizes the Greekness of the second generation and gives them the right to acquire Greek citizenship. The most important thing is that children of Albanian origin in Greece also feel Greek, and the Greek society seems, to a large extent, to recognize and accept this. Some of them were born in Greece, but most of them grew up in Greece. The school, the company of Greek children, the use of the Greek language from a very young age, the experiences during national anniversaries are factors that contributed to the development of their Greek national consciousness. On the other hand, in these immigrant children there is the Albanian element due to memory. The narratives from the parents, the contacts still with the place of origin (even if only occasionally), the perception of some parents that their children are Albanians but also the very desire of the "second generation" to come closer to its roots, led to the formation of an Albanian national consciousness. This coexistence of the two identities, both in the first and especially in the second generation, constitutes a hybrid form of national identity, which breaks down traditional notions of nationality according to the “law of the blood”. This paper attempts, through interviews with Albanian immigrants of the first and second generations, to outline the path of this integration, which was experienced so differently by the two generations, a fact that reflects the potential impact that Albanian immigration had in Greece, both at the level of society and at the level of the state. At the same time, through interviews with Albanian politicians and academics, but also through questionnaires to Greek and Albanian citizens, it attempts to map the changes in the views of Greeks and Albanians regarding the integration of Albanians in Greece and the deconstruction that this brought to the concept of purity in national identities. The statement made by many of the children of Albanian origin who participated in the survey "I feel Greek" is proof that the Albanian with the Greek element can coexist smoothly, giving a new context to the concept of "being Greek" today.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ΠΜΣ, κατεύθυνση Πολιτική Επιστήμη, 2024
