Ψυχολογική και ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας : η περίπτωση των ψυχικά διαταραγμένων δραστών και οι συνέπειες της συμπεριφοράς τους στα θύματα
Τίτλος:
Psychological and psychiatric expertise in criminal proceedings : the case of mentally disordered offenders and the consequences of their behaviour on victims
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η παρούσα εργασία αναφέρεται στην ψυχολογική και ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη που διενεργείται κατά την ποινική διαδικασία σε δράστες με ψυχική διαταραχή και παράλληλα επιχειρείται να αποτυπωθεί ο αντίκτυπος των εγκληματικών τους πράξεων στα θύματα. Η υπόθεση εργασίας αφορά το σκοπό των μέτρων ασφαλείας που λαμβάνονται σε ακαταλόγιστους ψυχικά διαταραγμένους δράστες, καθώς επίσης και το ρόλο των ειδικών πραγματογνωμόνων στη σχετική δικαστική απόφαση. Η εμπειρική διερεύνηση του θέματος επικεντρώνεται στην εξέταση ορισμένων ενδεικτικών νομολογιών με περιγραφική και αναλυτική παρουσίαση, όπου αναδεικνύονται δικαστηριακές πρακτικές στη μεταχείριση των ψυχικά πασχόντων δραστών. Στον ίδιο άξονα διαφαίνεται η κατεύθυνση της σκέψης των δικαστών προς μία ορθή δικαστική απόφαση και την επιβολή αρμόζουσας ποινής μετά από τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης. Ανακύπτουν ποικίλες απόψεις και δυσκολίες μεταξύ της ανθρώπινης ψυχολογίας και του χειρισμού της από το σύστημα απονομής ποινικής δικαιοσύνης. Το τελευταίο καλείται να εφαρμόσει νόμους και να κρίνει το άδικο από το δίκαιο, την αθωότητα από την ενοχή. Στην ψυχική σφαίρα η κάθε κατάσταση είναι ξεχωριστή που δεν προσδιορίζεται με νομικούς όρους. Δεν περιμένουμε βέβαια οι επιστήμες να χρησιμοποιούν τους ίδιους κώδικες ή την ίδια γλώσσα. Εγκληματολογία, Ψυχολογία, Ψυχιατρική, Νευροφυσιολογία προσπαθούν να ερμηνεύσουν την πολυπλοκότητα μιας εγκληματικής συμπεριφοράς, κάθε μία από τη δική της επιστημονική οπτική, διερευνώντας τον τρόπο με τον οποίο σχετίζονται προσωπικότητα, ψυχική διαταραχή και έγκλημα, ενώ Δίκαιο, Ψυχολογία και Ψυχιατρική εξετάζουν ειδικότερα από κοινού την ποινική ευθύνη του δράστη. Στην κατεύθυνση αυτή, η Δικαστική Ψυχολογία και η Ψυχιατροδικαστική μέσω της πραγματογνωμοσύνης ως αποδεικτικό μέσο στην ποινική διαδικασία μπορούν να συμβάλλουν στην άμβλυνση θεμάτων, που σχετίζονται με ποινική ευθύνη, ψυχολογική/ ψυχιατρική δεοντολογία, βοηθώντας δικαστικούς λειτουργούς να κατανοήσουν βαθύτερες ανθρώπινες καταστάσεις, που απαντώνται σε μία δίκη. Όπως διαπιστώνεται, ο δράστης με ψυχική διαταραχή αντιμετωπίζεται σε ψυχιατρικά τμήματα φυλακών ή σε δημόσια ψυχιατρεία. Θεωρείται ακαταλόγιστος από το ποινικό σύστημα και ως επί το πλείστον επικίνδυνος εγκληματίας για την προστασία της δημόσιας ασφάλειας. Τα μέτρα ασφαλείας δεν λαμβάνονται για θεραπευτικούς σκοπούς αλλά για περιορισμό και περαιτέρω κράτηση, ίσως επ’ αόριστον, καθώς δεν υφίστανται εναλλακτικές θεραπευτικές δομές με ενδεδειγμένες θεραπείες στη σωφρονιστική λειτουργία. Ο κοινός δρόμος δικαστηριακών, σωφρονιστικών και θεραπευτικών πρακτικών πιθανόν να επιφέρει αποτελέσματα στην οργάνωση ενός νέου πλαισίου στην απονομή δικαιοσύνης, που θα λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες ψυχικά διαταραγμένων δραστών και την αποκατάσταση των θυμάτων.
Abstract:
This essay refers to psychological and psychiatric expertise conducted on mentally disordered offenders in criminal proceedings while attempting to reflect the impact of their criminal acts to victims. The working hypothesis examines the purpose of security measures taken in unaccountable offenders with mental health problems, as well as the role played by special experts to the jurisprudence. The empirical investigation of the issue focuses on examining certain indicative jurisprudence, which are presented with descriptive and analytical procedure, highlighting court practices in the treatment of offenders with mental illness. Similarly, the direction of judges’ thought to a sound judgment becomes apparent, in order to impose appropriate sanctions after the criminal expertise. Between human psychology and its handling by the criminal justice system diverse opinions and difficulties are arised. The criminal justice system is called to implement laws and judge justice from injustice, innocence from guilt. In the mental sphere, every situation is different from the other, is unique, which is not identified in legal terms. Of course, it is not expected the sciences to use same codes and same language. Criminology, Psychology, Psychiatry, Neurophysiology attempt to interpret the complexities of criminal behavior, each of its own scientific perspective, by exploring their relation to personality, mental disorder and crime, while Law, Psychology and Psychiatry jointly and specifically address the offender’s criminal liability. In this same direction, the Forensic Psychology and Psychiatry by the expertise as evidence in criminal process can contribute to alleviate issues related to criminal accountability, psychological and psychiatric ethics, helping judges to understand deeper human situations encountered in a trial. Conclusively, the mentally ill offender is treated in psychiatric prison or in public psychiatric hospitals. Considered insane by the penal system and mostly dangerous criminal in order to protect public safety, the safety measures are not taken for therapeutic purposes but for containment and further detention, perhaps indefinitely, for there are no alternative treatment facilities with appropriate therapy in punitive functions. The common path between litigation, correctional and treatment practices may produce any results in organizing a new justice framework which takes into account the needs of mentally ill offenders and victims rehabilitation.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Κοινωνιολογίας, ΠΜΣ “Η Σύγχρονη Εγκληματικότητα και η Αντιμετώπισή της”, 2013