Ο ρόλος και η συμβολή των μουσείων στην άσκηση πολιτιστικής διπλωματίας
Τίτλος:
The role and contribution of museums as actors of cultural diplomacy
Κύρια Υπευθυνότητα:
Ανανιάδου, Αργυρώ Ι.
Επιβλέπων:
Γκαζή, Ανδρομάχη
Θέματα:
Keywords:
Πολιτιστική διπλωματία, διαπολιτισμικός διάλογος, διπλωματία των μουσείων, διεθνείς εκθέσεις, μουσεία «δορυφόροι» Cultural diplomacy, intercultural dialogue, museum diplomacy, international exhibitions, “satellite” museums
Ημερομηνία Έκδοσης:
2024
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Ο όρος «πολιτιστική διπλωματία» εμφανίστηκε κατά την δεκαετία του 1990 και, έκτοτε, έχει απασχολήσει έντονα την ακαδημαϊκή κοινότητα, καθώς η πολυσχιδής φύση του πεδίου και ο συσχετισμός του όρου με παρεμφερείς έννοιες δυσχεραίνουν την διατύπωση ενός σαφούς ορισμού. Η παρούσα εργασία διερευνά το πεδίο της πολιτιστικής διπλωματίας και εστιάζει στον χώρο των μουσείων ως πολιτιστικών ιδρυμάτων που διαθέτουν αξιοπιστία, τεχνογνωσία, δίκτυα και πόρους και, κατά συνέπεια, μπορούν να επηρεάσουν τις διακρατικές και διαπολιτισμικές σχέσεις. Επιχειρείται η αποσαφήνιση της έννοιας της πολιτιστικής διπλωματίας, η εξέταση των κυριότερων φορέων άσκησής της και των τρόπων με τους οποίους αυτή πραγματώνεται, και, ειδικότερα, διερευνάται ο ρόλος και η συμβολή των μουσείων ως φορέων άσκησης πολιτιστικής διπλωματίας. Η έρευνα βασίστηκε στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία των τελευταίων δύο δεκαετιών και την άντληση συγκεκριμένων παραδειγμάτων από τον χώρο των μουσείων. Από την έρευνα προκύπτει ότι ο πολιτισμός αποτελούσε ανέκαθεν μέσο για την διαχείριση των σχέσεων μεταξύ των κρατών· άλλοτε ως μέσο για την προβολή θετικής εικόνας μιας χώρας και την άσκηση «γοητείας» εκ μέρους της, άλλοτε ως δίαυλος επικοινωνίας και πεδίο διαλόγου με σκοπό την αμοιβαία κατανόηση και άλλοτε ως εργαλείο προπαγάνδας, πολιτισμικού ιμπεριαλισμού ή εξυπηρέτησης πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων. Οι στόχοι που επιδιώκονται κάθε φορά ποικίλλουν και εξαρτώνται, κυρίως, από τα συμβαλλόμενα μέρη της σχέσης. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι φορείς άσκησης πολιτιστικής διπλωματίας αναδύονται όλο και πιο πολύ από τον χώρο της κοινωνίας των πολιτών και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και δεν περιορίζονται αποκλειστικά στα κράτη, τα οποία, βέβαια, δεν παύουν να αποτελούν σημαντικούς δρώντες. Ειδικότερα τα μουσεία, καθώς αναπτύσσουν έντονη διεθνή δραστηριότητα και διαθέτουν την δύναμη να ενθαρρύνουν την συμμετοχή της κοινότητας, νομιμοποιούνται ως φορείς άσκησης διπλωματίας που άλλοτε ακολουθούν την κυβερνητική εξωτερική πολιτική και άλλοτε την αγνοούν ή και αντιτίθενται σε αυτήν, υπηρετώντας τις δικές τους ατζέντες και συμφέροντα. Το έργο τους στην διεθνή σκηνή εμπλουτίζεται συνεχώς με νέες πρακτικές, όπως οι λεγόμενες “blockbusters” εκθέσεις, το φαινόμενο των μουσείων «δορυφόρων» ή η αποαποικιοποίηση των συλλογών και των αντιλήψεων μουσείων με αποικιοκρατικό παρελθόν. Στην Ελλάδα επικρατεί το κρατικό μοντέλο άσκησης πολιτιστικής διπλωματίας από κρατικούς και εποπτευόμενους από το κράτος μηχανισμούς, όπως είναι τα Υπουργεία Εξωτερικών, Πολιτισμού και Παιδείας, καθώς και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, ενώ βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους κινείται η ελληνική πολιτιστική διπλωματία είναι η πολιτισμική κληρονομιά, η ελληνική διασπορά, ο τουρισμός και το διαχρονικό αίτημα της επιστροφής των μαρμάρων του Παρθενώνα. Η εξέταση των περιπτώσεων του Εθνικού Μουσείου Ελληνισμού στο Σικάγο, του Μουσείου της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό και του Μουσείου της Ακρόπολης επαληθεύει την σύνδεση της ελληνικής πολιτιστικής διπλωματίας με το «ένδοξο» παρελθόν και την αναγωγή του σε προασπιστή της διεθνούς εικόνας της χώρας και διαμεσολαβητή στις διεθνείς σχέσεις της σήμερα.
Abstract:
The term “cultural diplomacy” emerged in the 1990’s and it has troubled the academic community since then, as the complexity of the field and the association between the term and other related notions complicate the articulation of a clear definition. This dissertation explores the field of cultural diplomacy and focuses on museums as cultural institutions with credibility, expertise, networks and resources, and therefore capable of affecting international and intercultural relationships. The essay attempts to clarify the notion of cultural diplomacy, to examine the principal actors and the ways it is implemented, and, especially, to investigate the role and the contribution of museums to cultural diplomacy. The study is based on Greek and international literature of the last two decades and the use of specific paradigms within the museum world. The study shows that culture has always constituted a medium of managing relationships between states: sometimes as a means of projecting a positive and attractive image of a country, sometimes as a medium of communication and dialogue to achieve mutual understanding, and sometimes as an instrument of propaganda, cultural imperialism or national political and financial interests. The goals vary each time and depend mostly on the parties of the relationship. The last few decades more non-state actors of cultural diplomacy emerge such as agents within civic society and the private sector, whereas states continue to be important actors. Especially museums, as they develop more international activity and have the power to engage community, they are legitimized actors of cultural diplomacy that follow governmental foreign policy at times, whereas, other times, they ignore it or even oppose to it, and serve their own agendas and interests. Their international work is constantly enriched with new practices such as the so called “exhibitions blockbusters”, the phenomenon of “satellite” museums or the decolonization of the collections and the perceptions of museums with history of colonization. In Greece the national model of cultural diplomacy prevails with state and arm’s – length actors such as the Ministries of Foreign Affairs, Culture and Education, as well as the Hellenic Foundation for Culture, whereas Greek cultural diplomacy concerns mostly cultural heritage, Greek diaspora, tourism and the classic request for the repatriation of the Parthenon marbles. The examination of the National Hellenic Museum in Chicago, the Museum of Filiki Etaireia in Odessa, and the Acropolis Museum proves the connection of Greek cultural diplomacy with the “glorious” past and its present contribution to the advocacy of the country’s international image and the management of Greece’s international affairs.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, ΠΜΣ, κατεύθυνση Πολιτιστική Διαχείριση, 2024
