Εκθέτοντας την τρωτότητα: προς τη δημιουργία ενός τόπου για μια συλλογική αφήγηση στο έργο της Sophie Calle
Τίτλος:
Exposing vulnerability: towards creating a placefor a collective narrative in Sophie Calle's work
Κύρια Υπευθυνότητα:
Γιαννοπούλου, Ευθυμία Α.
Επιβλέπων:
Αθανασίου, Αθηνά
Θέματα:
Keywords:
Τρωτότητα, ετερότητα, αφήγηση εαυτού, υποκειμενοποίηση, φύλο, τέχνη, Sophie Calle Vulnerability, alterity, self-narration, subjectivation, gender, art, Sophie Calle
Ημερομηνία Έκδοσης:
2017
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η παρούσα εργασία επιχειρεί μια ανάγνωση του έργου της Γαλλίδας εικαστικού Sophie Calle υπό το πρίσμα αφενός της έκθεσης της τρωτότητας, αφετέρου του ανοίγματος στον άλλον, στην ετερότητα, και διερευνά την εξέλιξή του από μια φουκωική σύλληψη της υποκειμενοποίησης προς τη δημιουργία ενός τόπου όπου η καλλιτέχνις δεξιώνεται τον Άλλον/την Άλλη και την καλεί να συμμετάσχει στη δημιουργία του. Αντλώντας από τις πρακτικές της εθνογραφίας και της ανθρωπολογίας, κινούμενη διαρκώς στο μεταίχμιο μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου χώρου και προβληματοποιώντας την έμφυλη διάσταση αυτής της διάκρισης, η Γαλλίδα εικαστικός αυτοβιογραφείται και αυτομυθολογείται, δημιουργώντας ένα αφηγηματικό έργο, που δεν εκθέτει μόνο τον μύχιο εαυτό, την ίδια τρωτότητα, το προσωπικό τραύμα, αλλά υποδέχεται τις ιστορίες των άλλων καθιστώντας τους συνδημιουργούς ενός έργου ανοιχτού και διαρκώς στραμμένου προς την ετερότητα. Αξιοποιώντας την παρωδία αλλά και την αποδομητική αυτοϋπονόμευση, η Calle μετατρέπει τον εαυτό και την προσωπική ζωή σε έργο τέχνης, επιτελώντας ταυτοχρόνως ένα άνοιγμα προς μια ιδιότυπη συμμετοχική δημιουργία, στη δεξίωση του άλλου, συχνά στην πιο μύχια έκφρασή του, δημιουργώντας ένα περιβάλλον αμοιβαίας έκθεσης της τρωτότητας μεταξύ της καλλιτέχνιδας και αυτών που συμμετέχουν στο έργο. Η έννοια της τρωτότητας έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε κατεξοχήν αναλυτικό εργαλείο για τον θεωρητικό στοχασμό και προνομιακή θεματική για την καλλιτεχνική δημιουργία. Αποτελεί δε στην παρούσα εργασία το κύριο σημείο αναφοράς για την ανάγνωση του έργου της Calle, σε συνδυασμό με την προβληματική της αφήγησης του εαυτού. Εξετάζοντας την εννοιολόγηση της τρωτότητας σε διάφορα επιστημονικά πεδία, ιδίως στην ηθική φιλοσοφία της ετερότητας (Levinas, Ricœur), αλλά και στο έργο φεμινιστριών στοχαστριών όπως η Judith Butler και η Adriana Cavarero (που συνδέουν την έκθεση της τρωτότητας με την αφήγηση εαυτού και τη σχεσιακότητα), επιχειρείται μια ανάλυση τεσσάρων έργων της Sophie Calle, έργων στα οποία φιλοξενούνται αφηγήσεις άλλων. Στόχος της εργασίας είναι να δει το έργο της Calle ως μια πορεία προς το σταδιακό σβήσιμο του εγώ της καλλιτέχνιδας και τη δημιουργία πολυφωνικών αφηγήσεων και τόπων συνάντησης και να διερευνήσει την ηθική και ίσως και την πολιτική διάσταση αυτής της καλλιτεχνικής πρακτικής.
Abstract:
This paper attempts a reading of the work of French visual artist Sophie Calle, considered as an exposition of vulnerability and an opening to alterity and the other. It traces its evolution from a Foucauldian conception of subjectivation to the formation of a place where the artist celebrates the other and invites them to partake in creation. Co-opting ethnographic and anthropological practices, always moving along a borderline between private and public space while problematizing the gendered dimension of this distinction, the French artist engages in autobiography and auto-fiction, giving form to a narrative creation which reveals not only her own intimate self, particular vulnerability, or personal trauma; it also embraces the stories of others, positioning them as co-authors of an open work which is constantly orientated towards alterity. Utilizing parody and deconstructionist self-subversion, Calle turns the self and private life into an artwork, performing an opening to an original participation process, an encounter with the other, often at their innermost, creating a milieu of mutual exposition of vulnerability by the artist and the contributors. In recent years the concept of vulnerability has become a prominent analytical instrument for theoretical reflection and a privileged subject of artistic creation. In this paper it constitutes the main point of reference for the assessment of Calle's work, along with the self-narration problematics. Examining the conceptualization of vulnerability in various disciplines, especially the moral philosophy of alterity (Levinas, Ricœur) and the work of feminist thinkers such as Judith Butler and Adriana Cavarero, wherein the exposition of vulnerability is linked to self-narration and relationality, the paper attempts to analyze four works by Calle which host narratives of others. The aim is to see Calle's work as a progress towards a gradual obliteration of the artist's self and a creation of polyphonic narratives and meeting points, and to explore the moral and even the political dimension of this artistic practice.
