Κοινωνική περιθωριοποίηση και αποκλεισμός πρώην κρατουμένων: η συμβολή των αφηγήσεων ζωής τους
Τίτλος:
Social marginalization and exclusion of ex-prisoners: the contribution of their life stories
Κύρια Υπευθυνότητα:
Πιερράτος, Άγγελος-Ηλίας Δ.
Επιβλέπων:
Τσίγκανου, Ιωάννα Γ.
Θέματα:
Keywords:
Κοινωνικός αποκλεισμός, περιθωριοποίηση,κοινωνική επανένταξη, πρώην κρατούμενοι, αποφυλάκιση, στίγμα, ιστορίες ζωής, κοινωνική ταυτότητα, αυτοεικόνα Social exclusion, marginalization, social inclusion, ex-prisoners, inmate release, stigma, life stories, social identity, self-image
Ημερομηνία Έκδοσης:
2021
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελεί ένα ιδιαιτέρως περίπλοκο και πολυεπίπεδο φαινόμενο με προεκτάσεις σε κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο και χαρακτηριστικά γνωρίσματα την αδυναμία ορισμού της έννοιας αυτής, που συχνά χαρακτηρίζεται από τη βιβλιογραφία ως έννοια «ορίζοντας», αλλά και τη δυσχέρεια σαφούς εννοιολογικού διαχωρισμού της από «συγγενείς» έννοιες, όπως εκείνη της φτώχειας και της κοινωνικής περιθωριοποίησης. Ούσα μια εξελισσόμενη και σπειροειδής διαδικασία που αναδύεται στη βάση ενός συνονθυλεύματος κοινωνικών μειονεκτημάτων και αρνητικών καταστάσεων, δρα ιδιαιτέρως επιβαρυντικά προς κάθε προοπτική κοινωνικής ένταξης ή ενσωμάτωσης για άτομα ή ομάδες. Από εγκληματολογικής σκοπιάς, ο κοινωνικός αποκλεισμός δύναται να λάβει τις πλέον ακραίες του διαστάσεις, ιδιαίτερα όσον αφορά στον πληθυσμό των πρώην κρατουμένων. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι ο εντοπισμός και η ερμηνεία των σημαντικότερων όψεων κοινωνικής περιθωριοποίησης και αποκλεισμού του εν λόγω πληθυσμού, υπό το πρίσμα των προσπαθειών του για κοινωνική επανένταξη. Ως μεθοδολογικό εργαλείο συλλογής δεδομένων επιλέχθηκε η αφηγηματική συνέντευξη, στο πλαίσιο της ποιοτικής μεθοδολογίας· για την ταξινόμηση και παρουσίαση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η θεματική ανάλυση περιεχομένου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, προκύπτει ότι οι καταστάσεις περιθωριοποίησης και αποκλεισμού πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη φυλάκιση είναι ένα γεγονός, με τις όψεις που εντοπίζονται στον επίσημο και ανεπίσημο κοινωνικό έλεγχο να ξεπερνούν σε πολλές περιπτώσεις αντίστοιχες όψεις που σχετίζονται με την ύπαρξη υποστηρικτικών δικτύων· σε αρμονία με αυτά τα τελευταία διαντιδρούν και ορισμένα περιστατικά ζωής. Ακόμη, επιβεβαιώνεται η αλλιώτικη επίδραση του εγκλεισμού αλλά και της συνολικής εμπειρίας εμπλοκής με το σύστημα απονομής δικαιοσύνης –και του στίγματος που εκείνη επιφέρει– αναφορικά με την ταυτότητα και την ψυχολογική κατάσταση των πρώην κρατουμένων. Επισημαίνονται ωστόσο ορισμένες «εξαιρέσεις», στη βάση της προσωπικής διαχείρισης των δυσχερειών. Καταληκτικά, οι ιστορίες ζωής κρίνονται ως ένα κατάλληλο εργαλείο προσέγγισης που διευκολύνει τον εντοπισμό περιθωριοποιητικών και αποκλειστικών καταστάσεων ενός πληθυσμού που –όσο δυσπρόσιτος και αν φαντάζει– έχει ανάγκη ουσιαστικής έκφρασης και επικοινωνίας.
Abstract:
Social exclusion is a particularly complex and multifaceted phenomenon with social, political, economic and cultural implications, while –as a "horizon" concept– it is most distinctively characterized by the lack of a comprehensive and satisfactory definition and concurrently its difficult conceptual separation from related terms, such as “poverty” and “social marginalization”. Stemmed from an evolving and spiraling process that emerges as a patchwork of social disadvantages and negative status, social exclusion has a notably aggravating effect on any prospect of social inclusion or insertion for groups or individuals. From a criminological point of view, this phenomenon can escalate into its most extreme dimensions in the case of ex-prisoners. The purpose of this study is to identify and interpret the main aspects of social marginalization and exclusion of the aforementioned population, in view of its efforts towards social reintegration. For the purpose of the research, qualitative methodology was chosen; in particular, narrative interview was used as the methodological tool for data collection and thematic content analysis was then used for data classification and presentation. The results show that dynamic situations of marginalization and exclusion are experienced before, during and after imprisonment with various aspects, within both formal and informal social control, exceeding corresponding aspects of existing support networks. In addition, certain life events interact in harmony with the latter. Furthermore, the different effect of incarceration and the overall experience of involvement with the penal justice system –and the stigma it leads to– regarding the identity and psychological state of former prisoners are also confirmed. However, some "exceptions" are pointed out with respect to the individual management of those adverse effects. In conclusion, life stories were proven to be a highly appropriate approach regarding the identification of marginalizing and exclusive situations of a population that –however inaccessible it may seem– needs meaningful expression and communication.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Κοινωνιολογίας, ΠΜΣ “Εγκληματολογία”, 2021
