Οι αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας στις σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης και κρατών μελών
Κύρια Υπευθυνότητα:
Παπακυριάκου, Παναγιώτα
Επιβλέπων:
Πασσάς, Αργύρης
Θέματα:
Επικουρικότητα Αναλογικότητα στο δίκαιο -- Ευρωπαϊκή Ένωση, Χώρες της Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Subsidiarity Proportionality in law -- European Union countries Court of Justice of the European Communities
Ημερομηνία Έκδοσης:
2011
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας μέσα από τη συχνή αναφορά τους σε διατάξεις και με το προσαρτημένο στη Συνθήκη Πρωτόκολλο σχετικά με την εφαρμογή των αρχών. Αυτό δεν είναι τυχαίο αν αναλογιστεί κανείς το ρυθμό αύξησης του όγκου των αρμοδιοτήτων που έχουν ανατεθεί και συνεχίζουν να ανατίθενται -ρητά ή και σιωπηρά- στην Ένωση στον μισό και πλέον αιώνα του βίου της. Μέσα σε μια ΕΕ η οποία τα τελευταία χρόνια έχει έρθει αντιμέτωπη με το διογκούμενο πρόβλημα του δημοκρατικού ελλείμματος, οι αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας καλούνται να επιφέρουν την πολυπόθητη ισορροπία στην κατανομή των αρμοδιοτήτων και στα μέσα άσκησής τους μεταξύ ΕΕ και κρατών μελών.Στο πρώτο μέρος της παρούσας εργασίας παρουσιάζονται τα βασικότερα σημεία της εφαρμογής και του ελέγχου των αρχών τόσο από τα ενωσιακά θεσμικά όργανα και το Δικαστήριο, όσο και από τα εθνικά κοινοβούλια. Ειδικότερα, σε επίπεδο προληπτικού ελέγχου, ο έλεγχος εφαρμογής των αρχών ανατίθεται στην Επιτροπή, η οποία όμως είναι ταυτόχρονα κρινόμενος και κριτής και έχει επομένως το κίνητρο να προβεί σε περιορισμένη εφαρμογή των αρχών. Στην προνομοθετική φάση ωστόσο εμπλέκονται πλέον και τα εθνικά κοινοβούλια τα οποία αναλαμβάνουν το ρόλο του θεματοφύλακα των αρχών μέσα από το σύστημα «έγκαιρης προειδοποίησης» που εισάγει το Πρωτόκολλο για την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Όσον αφορά το ρόλο του ΔΕΚ αναλύονται τα βασικότερα χαρακτηριστικά της νομολογίας του Δικαστηρίου σε σχέση με τις εν λόγω αρχές, καθώς και το εύρος που δύναται να λάβει ο έλεγχος της εφαρμογής της αρχής της αναλογικότητας με βάση το Πρωτόκολλο της Λισσαβώνας.Στο δεύτερο μέρος εντοπίζονται μέσα από τις διατάξεις των Συνθηκών οι αρχές και οι διαδικασίες οι οποίες δρουν προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, λειτουργώντας ως αντίβαρο στο έλλειμμα δημοκρατικής νομιμοποίησης της ΕΕ. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται οι διατάξεις που προβλέπουν την αύξηση της ροής πληροφοριών προς τα εθνικά κοινοβούλια, την ενδυνάμωση του ρόλου των τελευταίων στις διαδικασίες αναθεώρησης των συνθηκών, το να λαμβάνεται υπόψη η περιφερειακή και τοπική διάσταση κάθε δράσης, καθώς και η αρχή του σεβασμού των εθνικών ταυτοτήτων των κρατών μελών. Στον αντίποδα βρίσκονται οι δράσεις που ενδέχεται να δημιουργήσουν προσκόμματα στην εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας και συνδέονται με την «υφέρπουσα» αρμοδιότητα της ΕΕ, όπως είναι οι δυνατότητα που έχει η τελευταία να αναλαμβάνει σε ορισμένους τομείς υποστηρικτικές, συντονιστικές και συμπληρωματικές δράσεις, η λειτουργία της ρήτρας ευελιξίας του άρθρου 308 ΣΕΚ και, υπό προϋποθέσεις, οι νέες μέθοδοι διακυβέρνησης. Λαμβανομένου υπόψη λοιπόν του γεγονότος ότι η αρχή της επικουρικότητας συνιστά κατά κύριο λόγο πολιτική αρχή και εφόσον τα εργαλεία υπάρχουν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης του ρόλου των κρατών μελών είτε προς την αντίθετη κατεύθυνση, αυτό που μένει να διαπιστώσει κανείς είναι πως θα διαμορφωθεί η κυρίαρχη πολιτική βούληση στην ΕΕ αναφορικά με την κατανομή και άσκηση των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στο εθνικό και το υπερεθνικό επίπεδο.
Abstract:
With the Treaty of Lisbon special emphasis has been added on the principles of subsidiarity and proportionality through frequent references in the provisions and in the annexed to the Treaty Protocol on the application of the principles of subsidiarity and proportionality. This can be easily understood considering the increasing volume of powers that have been conferred and are still assigned -explicitly or implicitly- to the Union during half a century of its life. Given the fact that the EU has been recently facing the growing problem of democratic deficit, the principles of subsidiarity and proportionality are required to bring about the desired balance in the distribution and exercise of powers within the EU and member states.This paper in its first part presents the basic elements of the principles΄ implementation and control that stems from both EU institutions and the Court, and from national parliaments as well. Specifically, as far as ex ante control is concerned, it has been delegated to the Commission to monitor the implementation of the principles. However, as it depends upon the Commission to judge itself, it has therefore the incentive to make a limited application of the principles. Nevertheless, during the pre-legislative stage, the national parliaments have been already involved within the "early warning" system, introduced by the Protocol on the application of the principles of subsidiarity and proportionality, acting as the safeguards of the principles. Regarding the role of the ECJ, the main features of its case law are being analyzed in relation to the principles, as well as the potential range of the principle of proportionality’s control under the Protocol of Lisbon. In the second part the principles and procedures, that strive to uphold the principles of subsidiarity and proportionality acting as a counterweight to the lack of democratic legitimacy of EU, are being identified through the provisions of the Treaties. This includes provisions providing for the increasing flow of information to national parliaments, strengthening the role of the latter throughout the revision procedures of the Treaties, taking account of the regional as well as the local dimension of each action and of the principle for the respect of the national identities of the member states. On the other hand there are those actions that may hinder the implementation of the principles of subsidiarity and proportionality and are related to the «creeping competence» of the EU, such as the ability of the latter to carry out actions in a number of areas to support, coordinate or supplement the actions of the member states, the operation of the flexibility clause in article 308 TEC and, under certain conditions, the new methods of governance.Considering therefore the fact that the principle of subsidiarity is primarily a political principle and that the existing tools are appropriate and can be applied either in the direction of strengthening the role of member states or in the opposite direction, what really remains is to find out the way the dominant political will within the EU concerning the allocation and exercise of powers between national and supranational level will be formed.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Γενικό Τμήμα Δικαίου, ΠΜΣ "Δίκαιο και Ευρωπαϊκή Ενοποίηση", κατεύθυνση Δημοσίου Δικαίου, 2011
