Η αμφισβήτηση του Ατατούρκ; Πολιτικές άμβλυνσης της κεμαλικής κοσμικότητας τη δεκαετία του 1950 στην Τουρκία
Τίτλος:
Challenging Atatürk? Kemalist’s laicism mitigation policies in 1950s in Türkiye
Κύρια Υπευθυνότητα:
Δημητρίου, Κωνσταντίνος-Γρηγόριος Ε.
Επιβλέπων:
Χατζηκυριάκου, Αντώνης
Θέματα:
Keywords:
Κοσμικότητα, Κεμαλισμός, Δημοκρατικό Κόμμα (ΔΚ), Ισλάμ, θρησκευτική αντίδραση Laicism, Kemalism, Democratic Party (DP), Islam, reactionary Islam
Ημερομηνία Έκδοσης:
2024
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Αφορμή για την εκπόνηση της συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας υπό τον τίτλο: «Η αμφισβήτηση του Ατατούρκ; Πολιτικές άμβλυνσης της κεμαλικής κοσμικότητας τη δεκαετία του 1950 στην Τουρκία», αποτέλεσε η ολοένα και αυξανόμενη τάση υποχώρησης των κοσμικών αρχών, εντός του κρατικού μηχανισμού στην γειτονική χώρα και η ταυτόχρονη σχεδόν ολοκληρωτική κυριαρχία του πολιτικού Ισλάμ στο σημερινό πλαίσιο διακυβέρνησης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (Recep Tayyip Erdoğan), που συνοπτικά αναφέρεται ως «Νέα Τουρκία». Ιστορική αφετηρία του πολιτικού Ισλάμ στη χώρα, θεωρείται η περίοδος διακυβέρνησης του Δημοκρατικού Κόμματος (ΔΚ) υπό τον Αντνάν Μεντερές (Adnan Menderes) κατά τη δεκαετία του 1950. Η συγκεκριμένη δεκαετία χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης από το καθεστώς Ερντογάν, το οποίο προσπαθεί να τη μυθοποιήσει, υπερτονίζοντας το θρησκευτικό αποτύπωμά της και σκιαγραφώντας μια εικόνα «ισλαμικής όασης» μέσα στην «κεμαλική έρημο» του 20ου αιώνα. Η πολιτική κληρονομιά του ΔΚ οικειοποιήθηκε από τον σημερινό Πρόεδρο της Τουρκίας, ο οποίος θεωρεί τον εαυτό του, θιασώτη και συνεχιστή των πολιτικών του Μεντερές. Ωστόσο, σκοπός της παρούσας μελέτης δεν είναι να προβεί σε μια συγκριτική εξέταση των δυο ιστορικών περιόδων, αναφορικά με τη σχέση πολιτικής και Ισλάμ. Αντίθετα, η εργασία θα εντρυφήσει μονάχα στη δεκαετή περίοδο εξουσίας του ΔΚ. Θα επιδιώξει να εστιάσει διεξοδικά στην πολιτική αμφισβήτησης της κεμαλικής κοσμικότητας (laiklik), που ακολούθησε το ΔΚ μέσω της ένταξης του Ισλάμ στο πολιτικό αφήγημά του και στην εφαρμοσμένη πολιτική της δεκαετίας του 1950. Συγκεκριμένα, θα αναλυθούν τα ιδεολογικά μέσα και οι συμβολισμοί στους οποίους προσέφυγε το ΔΚ, ούτως ώστε να νομιμοποιήσει αυτή την πολιτική άμβλυνσης της κεμαλικής κοσμικότητας, αλλά και οι αντιδράσεις σ΄ αυτή την πολιτική, τόσο από κεμαλιστές/κοσμικούς διανοούμενους, όσο και από συντηρητικούς/ισλαμικούς κύκλους. Με την άνοδό του στην εξουσία, το ΔΚ άσκησε κριτική στην αυταρχική εκκοσμικευτική πολιτική της περιόδου Ατατούρκ – Ινονού (1923–1950), η οποία είχε οδηγήσει στον εξοβελισμό της θρησκείας από το δημόσιο χώρο και τον περιορισμό της στην ατομική συνείδηση. Το Ισλάμ είχε θεωρηθεί από την κεμαλική ελίτ, ως το κύριο εμπόδιο στον εκσυγχρονισμό της χώρας. Αντίθετα, για τους Δημοκρατικούς, οι έννοιες Ισλάμ και εκσυγχρονισμός μπορούσαν να συνυπάρχουν αρμονικά. Το ΔΚ επιδίωξε να θεμελιώσει ένα νέο παράδειγμα κοσμικότητας, ενισχύοντας την ορατότητα της ισλαμικής θρησκείας κυρίως στη δημόσια σφαίρα και την εκπαίδευση, ενώ παράλληλα διατηρούσε αποστάσεις από ισλαμικά αιτήματα. Φιλοδοξούσε μέσω της πριμοδότησης της θρησκείας να ανακουφίσει τα πολυετή καταπιεσμένα θρησκευτικά αισθήματα των πολιτών και με αυτό τον τρόπο να επωφεληθεί και πολιτικά. Εξάλλου, στο δυτικό ψυχροπολεμικό στρατόπεδο, μέρος του οποίου φιλοδοξούσε να γίνει η Τουρκία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η θρησκεία θεωρήθηκε «ασπίδα» ενάντια στην εξάπλωση του κομμουνισμού. Η μεθοδολογία, που ακολουθήθηκε για την προσέγγιση των σκοπών της μελέτης ήταν η έρευνα μέσω πρωτογενών (εφημερίδες και περιοδικά) και δευτερογενών πηγών (έντυπη και ηλεκτρονική βιβλιογραφία). Η βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε αφορούσε κυρίως έργα στην αγγλική και την τουρκική γλώσσα και λιγότερο ελληνικές πηγές, που είναι ακόμη αρκετά περιορισμένες για το θέμα της συγκεκριμένης μελέτης. Επιπλέον, η εργασία περιλαμβάνει φωτογραφίες, κυρίως σκίτσα, δημοσιευμένες σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, αρκετά βοηθητικές διότι, αφενός οπτικοποιούν έννοιες και γεγονότα και αφετέρου, μας εισάγουν στο πολιτικό κλίμα της υπό μελέτης περιόδου.
Abstract:
The rationale behind the formulation of this thesis, titled “Challenging Atatürk? Kemalist’s laicism mitigation policies in 1950s in Türkiye” stems from the discernible trend of receding secularist principles within the state apparatus, juxtaposed with the ascendancy of political Islam, notably exemplified in the contemporary context of President Erdoğan’s governance in what is often referred to as the “New Türkiye”. The historical starting point of political Islam in the country started from the period of the Democratic Party (DP) under Adnan Menderes’s government (1950-1960). This decade is particularly appreciated by the Erdoğan regime, which tries to mythologise it by exaggerating its religious significance and portraying it as an 'Islamic oasis' emerging in the 'Kemalist desert' of the 20th century. DP's political legacy has been appropriated by the current President of Turkey, who considers himself an aficionado and continuator to Menderes’s policies. However, the purpose of this study is not to make a comparative examination of the two historical periods with regard to the relationship between politics and Islam. Instead, the study will be delve into the DP's ten-year period of power. It will thoroughly investigate the policy of mitigation Kemalist’s laicism (laiklik) pursued by the DP through the integration of Islam into its political narrative and applied politics in the 1950s. Specifically, the ideological means and symbolisms to which the DP resorted in order to legitimize this policy of mitigating Kemalist laicism as well the reactions to this policy, both from Kemalist’ s intellectuals and conservative and extreme Islamic circles will be analyzed. The DP, with its rise to power, criticized the authoritarian laicism policies of the Atatürk - İnönü period (1923-1950), which had led to the elimination of religion from the public sphere and its confinement to individual consciousness. Islam was considered by the Kemalist elite to be the main obstacle to the modernization of the country. On the contrary, for the DP, the concepts of Islam and modernization could coexist harmoniously. The DP sought to establish a new paradigm of secularism by enhancing the visibility of Islam, especially in the public sphere and education, while at the same time keeping its distance from fanatical Islamic demands. The DP aspired to relieve the citizens ’s long-suppressed religious sentiments through the premium on religion and in this way to benefit politically. Furthermore, in the Western side, of which Turkey aspired to become a part after World War II, religion was seen as a "weapon" against the spread of communism. The methodology that is used to approach the objectives of the study was research through primary sources (newspapers and magazines) and secondary sources (print and electronic bibliography).The bibliography that is used was consisted mainly of English and Turkish sources and less of Greek sources, which are still quite limited for the subject of this study.in addition, the study includes photographs, mainly caricatures, published in newspapers and magazines of the period, quite helpful because, on the one hand, they visualize concepts and events and, on the other hand, they introduce us to the political climate of the period under consideration.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ΠΜΣ, κατεύθυνση Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, 2024
