Προσπάθειες δημιουργίας ελληνικού τακτικού στρατού 1821-1831: οργάνωση, δράση και λειτουργία
Τίτλος:
Attempts to create a Greek tactical army (1821-1831): organization, operations and role
Κύρια Υπευθυνότητα:
Μιτζέλος, Θωμάς-Στυλιανός Ε.
Επιβλέπων:
Παπαγεωργίου, Στέφανος Π., 1951-
Θέματα:
Keywords:
Ελληνικός τακτικός στρατός, Ελληνική Επανάσταση 1821 Greek tactical army, Greek war of independence 1821
Ημερομηνία Έκδοσης:
2019
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Τα δύο πρώτα σώματα που μπορούν να θεωρηθούν τακτικά είναι ο Ιερός Λόχος του Αλέξανδρου Υψηλάντη και έπειτα το σώμα των «Μαυροφόρων» του Μπαλέστ, το οποίο δημιουργήθηκε στην Καλαμάτα το 1821. Τα σώματα αυτά προσέφεραν ελάχιστα και γρήγορα διαλύθηκαν. Επόμενη προσπάθεια για τη δημιουργία τακτικού στρατού έγινε το 1822, με πρωτοβουλία του Μαυροκορδάτου, ενώ και το Βουλευτικό εκδίδει ψήφισμα, με το οποίο αποδέχεται τη σύσταση τακτικού στρατού. Έτσι, δημιουργείται το πρώτο επίσημο ελληνικό τακτικό σώμα, με διοικητή τον Πιέτρο Ταρέλλα. Ωστόσο, το σώμα αυτό γνώρισε τη συντριβή στη μάχη του Πέτα (4 Ιουλίου 1822). Στη συγκεκριμένη μάχη σκοτώθηκε και ο Ταρέλλα και έτσι η διοίκηση πέρασε στον μέχρι τότε υποδιοικητή, Ντε Κουβερνάντι. Το σώμα, όμως, βρισκόταν σε πολύ άσχημη κατάσταση μετά την βαριά ήττα που είχε υποστεί. Τελικά, δεν μπόρεσε να ξεπεράσει τα πολλά προβλήματα που αντιμετώπιζε και διαλύθηκε. Τον Ιούλιο του 1824, αφού είχε περάσει πάνω από ένας χρόνος χωρίς τακτικό στρατό, η Κυβέρνηση αποφάσισε την ανασύστασή του. Την αρχηγία αναλαμβάνειαρχικά ο Παναγιώτης Ρόδιος, αλλά τον Ιούλιο του 1825 διοικητής γίνεται ο Κάρολος Φαβιέρος. Ο τελευταίος κατάφερε να διατηρήσει ένα καλό επίπεδο οργάνωσης. Επί των ημερών του, το σώμα συμμετείχε σε αρκετές επιχειρήσεις. Με την έλευση του Ιωάννη Καποδίστρια ως Κυβερνήτη του νέου κράτους (1828), ο Φαβιέρος παραιτήθηκε. Το τακτικό διένυσε μια περίοδο στασιμότητας, λόγω της δυσπιστίας του Κυβερνήτη, ως προς την αξία του. Στη συνέχεια, όμως, με διοικητή τον Καρλ φον Χάιντεκ, το τακτικό αναβαθμίστηκε και προόδευσε, αποτελώντας, μάλιστα, ένα απόλυτα πιστό όργανο στα χέρια του Καποδίστρια. Άλλοι διοικητές του τακτικού στην καποδιστριακή περίοδο ήταν ο Καμίλ Τρεζέλ και ο Μορίς Ζεράρ. Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, ο τακτικός στρατός βρέθηκε σε άθλια κατάσταση και τελικά διαλύθηκε εντελώς με την έλευση της Αντιβασιλείας (1833). Η πειθαρχεία ήταν κάτι που προσπάθησαν να επιβάλλουν στα σώματά τους όλοι οι προαναφερθέντες διοικητές, καθώς χωρίς αυτή δεν νοείται τακτικός στρατός. Μάλιστα, πολλοί από αυτούς είχαν ορίσει σκληρότατες ποινές για όσους στρατιώτες έκαναν κάποια παράβαση. Γενικά, σε θέματα που αφορούν την τήρηση της τάξης ίσχυε ο γαλλικός στρατιωτικός Κώδικας. Σχετικά με τη στρατολογία, αυτή γινόταν εθελοντικά καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου 1821-1831. Βέβαια, από τον Μάιο του 1825 και μετά εισήχθη παράλληλα και η υποχρεωτική στρατολόγηση, με τον ψήφιση του νόμου «Περί απογραφής». Η εφαρμογή του, όμως, αποδείχτηκε δύσκολη υπόθεση. Η εκπαίδευση των σωμάτων των Αλέξανδρου Υψηλάντη, Μπαλέστ και Ταρέλλα ήταν σύντομη και ελλιπής. Είχαν μόνο βασικές γνώσεις πάνω στις αρχές της ευρωπαϊκής τακτικής. Η κατάσταση βελτιώθηκε ως έναν βαθμό επί Ρόδιου, ενώ γίνεται αρκετά καλή επί Φαβιέρου, ο οποίος χρησιμοποιεί Γάλλους αξιωματικούς ως εκπαιδευτές. Την εποχή του Καποδίστρια πραγματοποιήθηκε η πιο μεθοδική εκπαίδευση, καθώς υπήρξε μέριμνα και για τη σωστή κατάρτιση των αξιωματικών, με την ίδρυση της Σχολής Ευελπίδων. Δύο από τα βασικά χαρακτηριστικά των τακτικών σωμάτων είναι η ομοιόμορφη ένδυση και ο ενιαίος οπλισμός. Ο Ιερός Λόχος, λοιπόν, και το τάγμα του Μπαλέστ είχαν μαύρη, ευρωπαϊκού τύπου στολή. Ωστόσο, το σώμα του Ταρέλλα είχε ανομοιόμορφη ένδυση, λόγω των οικονομικών δυσχερειών. Ανομοιόμορφη ένδυση είχε αρχικά και το σώμα του Κουβερνάντι, το οποίο όμως λίγο αργότερα ντύθηκε με ομοιόμορφη ελληνική ενδυμασία. Η ενδυμασία αυτή διατηρήθηκε και επί Ρόδιου. Από τον Φαβιέρο και έπειτα το τακτικό σώμα ήταν πάντα ενδεδυμένο με ευρωπαϊκού τύπου στολές. Οι στρατιώτες όλων των τακτικών σωμάτων ήταν εφοδιασμένοι με λογχοφόρα τυφέκια. Ο Ιερός Λόχος και οι «Μαυροφόροι» του Μπαλέστ είχαν μια παρόμοια τρίχρωμη σημαία (μαύρο - άσπρο - κόκκινο). Το 1822 η Εθνοσυνέλευση ψηφίζει την γαλανόλευκη σημαία με τον σταυρό ως επίσημη σημαία των Ελλήνων. Η σημαία αυτή δόθηκε και στα τακτικά σώματα. Η διοικητική μέριμνα αφορά την συνδυασμένη προσπάθεια του στρατού και της κεντρικής εξουσίας, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία του στρατεύματος (π.χ. μισθοτροφοδοσία). Στον τομέα αυτόν υπήρξαν πολλά προβλήματα, πολλά από τα οποία λύθηκαν την εποχή του Καποδίστρια.Ένα σημαντικό στοιχείο των τακτικών σωμάτων ήταν οι φιλέλληνες. Αυτοί αποτέλεσαν αναπόσπαστο και οργανικό κομμάτι των πρώτων προσπαθειών. Η συμβολή τους υπήρξε πραγματικά απαραίτητη. Σε ό,τι αφορά τις κοινωνικοπολιτικές του εκφάνσεις, ο στρατός υπήρξε ένα βήμα προς τη νεωτερικότητα, καθώς η σύστασή του συμβαδίζει με τη δημιουργία του εθνικού κράτους. Επίσης, αποτελεί και μια προσπάθεια της ιθύνουσας πολιτικής τάξης να αποκτήσει το «μονοπώλιο» της οπλικής ισχύος.
Abstract:
The first two troops that can be considered as tactical army are the Sacred Band of Alexandros Ypsilantis and then the troop of Balleste, created in Kalamata in 1821. These troops did not offer a lot and were quickly dissolved. The next attempt to establish a tactical army was made in 1822, at the initiative of Mavrokordatos. The Greek provisional government also adopted a resolution approving the establishment of a tactical army. So, the first official greek tactical corps was created, headed by Pietro Tarella. However, this troop witnessed the heavy defeat in the Battle of Peta (July 4th 1822). Tarella was also killed in this battle, so the administration passed on the deputy commander, De Gubernati. The troop, however, was in a very bad condition after its defeat. In the end, it was not able to overcome the many problems it was facing and was dissolved. In July 1824, after more than a year without a tactical army, the Government decided to rebuild it. Panagiotis Rodios was initially in charge, but in July 1825, Charles Fabvier became the commander. Fabvier managed to maintain a good level of organization. During his days, the army participated in several operations. When Ioannis Kapodistrias arrived in Greece as Governor of the new state (1828), Fabvier resigned. The army went through a period of stagnation, due to the Governor's distrust of its value. However, commanded by Carl von Heidek, the tactical army was upgraded and advanced, even turning into a perfectly faithful troop in Kapodistrias' orders. Other commanders in the kapodistrian era were Camille Trezel and Maurice Gerard. After the assassination of Kapodistrias, the tactical army was in a miserable state and was finally disbanded in 1833. Discipline was something that all the above-mentioned commanders tried to impose on their troops, because it is a very important factor in the armies. In fact, many of them had imposed severe penalties on those soldiers who had committed some offense. Generally, the French Military Code was applicable in matters of order. Regarding the recruitment, this was done voluntarily throughout the period 1821-1831, but in May 1825 the “census” law was passed. With the enactment of this law, compulsory recruitment was also introduced. However, the law was not fully implemented.The training of the troops of Alexandros Ypsilantis, Balleste and Tarella was brief and incomplete. They had only basic knowledge of the principles of modern European military tactics. The situation improved to a certain degree, when Rodios was in command. The situation became even better while Fabvier was in command. He used French officers as trainers. The most methodical training was carried out during the Kapodistrias’ era. Furthermore, during those years, the army Academy (Evelpidon) was established in order to ensure the proper training for officers. Two of the main features of tactical armies are uniform wear and standardized weaponry. The Sacred Band and the Balleste’s battalion had a black, European-style uniform. However, Tarella's troop was unevenly dressed because of financial difficulties. Goubernati's troop had not, at first, the same raiment for every soldier, but soon afterwards its soldiers were dressed in a Greek uniform. This clothing was also preserved in the troop of Rodios. From Fabvier onwards, the tactical army was always dressed in European-style uniforms. Every soldier was equipped with lance-type rifles. Both the Sacred Band and the “Blacks” of Balleste had a similar tricolor flag (black - white - red). From 1822 onwards the National Assembly voted for the blue-white flag with the cross as the official flag of the Greeks. This flag was also given to the tactical troops. Logistics concern the combined effort of the army and the central government to ensure the proper functioning of the army. There were many problems in this sector, many of which were solved during Kapodistrias' time. An important element of the tactical troops was the philhellenes. These were an organic part of the early attempts. Their contribution was really essential. In terms of its socio-political shades, the military has taken a step towards modernity, as its constitution walks hand in hand with the creation of the national state. It is also an attempt by the ruling government to obtain the "monopoly" of the armed force.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ΠΜΣ, κατεύθυνση Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, 2019
