Τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών στην Ευρωπαϊκή έννομη τάξη
Τίτλος:
The rights of the mentally ill persons in the European legal order
Κύρια Υπευθυνότητα:
Σκάγκου, Μαρία Λ.
Επιβλέπων:
Κουτνατζής, Στυλιανός-Ιωάννης
Θέματα:
Νόμοι για την ψυχική υγεία Υπηρεσίες ψυχικής υγείας Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (1950) Mental health laws Mental health services Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms‡f1950
Keywords:
Ψυχικά ασθενείς, Διεθνές δίκαιο, Ευρωπαϊκό δίκαιο, Σύμβαση του Ο.Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες Mentally ill persons, UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD), ECHR
Ημερομηνία Έκδοσης:
2013
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει όχι μόνο μια ανασκόπηση, αλλά και κριτική επισκόπηση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών, τόσο στο επίπεδο αρχών και διακηρύξεων, όσο και στο επίπεδο της πράξης και της εφαρμογής. Καταρχάς, στο πρώτο μέρος, γίνεται η απαραίτητη αναφορά αλλά και κριτική προσέγγιση του συναφούς διεθνούς πλαισίου, όπως αυτό διαμορφώνεται από τον ΟΗΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης, μέσω της διατύπωσης μιας σειράς διακηρύξεων και συμβάσεων, που περιγράφουν τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών και ρυθμίζουν, τουλάχιστον σε επίπεδο αρχών, τον τρόπο οργάνωσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας με τρόπο που να διασφαλίζεται η προστασία τους. Εκτίθεται επίσης η προσέγγιση της ψυχικής υγείας στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κεντρική θέση ανάμεσα στα σύγχρονα διεθνή κείμενα καταλαμβάνει, η προσφάτως κυρωθείσα και από τη χώρα μας, Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (CRPD), η οποία είναι η πρώτη σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα στον 21ο αιώνα και το πρώτο νομικά δεσμευτικό κείμενο με περιεκτική προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχο-κοινωνική αναπηρία. Στη συνέχεια, στο δεύτερο μέρος, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), η οποία αποτελεί, από κοινού με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), τον κατεξοχήν μηχανισμό προστασίας των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών στην πράξη. Επιπροσθέτως, παρουσιάζονται και σχολιάζονται οι πιο σημαντικές αποφάσεις των δικαιοδοτικών οργάνων του Στρασβούργου επί προσφυγών ψυχικά ασθενών. Γίνεται επομένως φανερή η σημασία της νομολογίας του ΕΔΔΑ, το οποίο, από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, με σειρά αποφάσεών του, επιτέλεσε σημαντικά βήματα, αρχικά, όσον αφορά το στόχο της αποσαφήνισης των εγγυήσεων προστασίας της προσωπικής ελευθερίας και ασφάλειας των κρατούμενων ψυχασθενών και μετέπειτα, όσον αφορά τις συνθήκες διαβίωσης και τη μεταχείρισή τους μέσα στα ιδρύματα. Οι επιρροές του διεθνούς θεσμικού περιβάλλοντος αντικατοπτρίζονται στο εθνικό νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο παρουσιάζεται κριτικά, στο τρίτο και τελευταίο μέρος της παρούσας εργασίας. Συγκεκριμένα εξετάζεται η ελληνική νομοθεσία και πρακτική όσον αφορά σε συγκεκριμένους τομείς που άπτονται των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών. Ένα μεγάλο μέρος αφορά το νομοθετικό πλαίσιο για την ακούσια νοσηλεία των ψυχικά ασθενών σε ψυχιατρικό ίδρυμα, η οποία πραγματοποιείται με δύο τρόπους: τον προληπτικό και τον ποινικό. Επίσης, αναπτύσσονται οι προβληματισμοί που προκύπτουν από την ατελή εφαρμογή των δύο αυτών τρόπων ακούσιας νοσηλείας, με αφορμή εκθέσεις του Συνηγόρου του Πολίτη αλλά και έρευνες Ελλήνων επιστημόνων, νομικών και ψυχιάτρων. Κοινό συμπέρασμα είναι ότι, παρά τις εγγυήσεις που παρέχει η νομοθεσία, στην πράξη, στο χώρο των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην Ελλάδα, τουλάχιστον στους τομείς που έχουν διερευνηθεί, είναι προφανής η καταπάτηση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών, σε πολλαπλά επίπεδα.
Abstract:
The aim of this paper is to present not only an overview but also a critical analysis of the rights of the mentally ill persons, both at the level of principles and declarations, and in terms of action and implementation. In the first part, there is an essential reference and critical approach to the relevant international framework as formed by the UN and the Council of Europe, through the formulation of a series of declarations and treaties, which describe the rights of the mentally ill and regulate the organization of mental health services in a manner that ensures their protection. A description of the approach of the EU policy and initiatives to tackle mental illness and promote mental wellbeing, is also presented. The importance of the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) is also emphasized. The purpose of the Convention is to promote, protect and ensure the full and equal enjoyment of all human rights and fundamental freedoms by all persons with psycho-social disabilities. The second part deals with the European Convention on Human Rights (ECHR) and the jurisprudence of the European Court of Human Rights (EctHR), that both constitute the prime protection mechanism of the rights of mentally ill in practice. Great emphasis is given to an important number of cases before the European Court of Human Rights in the past 40 years. It was only in 1979 that the first significant decision of the EctHR was decided on the subject of the detention of individuals with mental health problems. Finally, in the third part of this thesis, the Greek legislative framework is examined. Furthermore, the two particular types of involuntary hospitalization of patients in a psychiatric institution are presented; the preventive and the penal. The final conclusion is that, despite the guarantees provided by the current legislation for involuntary admission, in practice, in the area of mental health services in Greece, there is an obvious violation of the rights of the mentally ill persons, on multiple levels.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Δικαίου, ΠΜΣ Δίκαιο και Ευρωπαϊκή Ενοποίηση, κατεύθυνση Δημόσιο Δίκαιο, 2013
