Εθνικισμός και συγκρότηση των Βαλκανικών κρατών: η περίπτωση της Βουλγαρίας από το 2ο μισό του 19ου αι. έως και τους Βαλκανικούς Πολέμους
Τίτλος:
Nationalism and formation of the Balkan States: the case of Bulgaria from the second half of the 19th century to the Balkan Wars
Κύρια Υπευθυνότητα:
Γάσπαρης, Αριστοφάνης Χ.
Επιβλέπων:
Κοππά, Μαριλένα
Θέματα:
Keywords:
Εθνικισμός, Έθνος, Συγκρότηση κρατών, Βουλγαρία, Βούλγαροι, Βουλγαρική Γλώσσα, Εκπαίδευση, Σλάβοι, Μεγάλη Βουλγαρία, Βαλκάνια, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, Συνέδριο του Βερολίνου, Συνθήκη του Βερολίνου, Εθνική Αφύπνιση, Πολιτιστική Αναγέννηση, Ανεξαρτησία, Απριλιανή Επανάσταση, Εκκλησία, Βουλγαρική Εξαρχεία, Πατριαρχείο, Μακεδονία, Μακεδονική Κρίση, Ανατολική Ρωμυλία, Αντίληψη περί Έθνους, Οθωμανική Αυτοκρατορία, Πανσλαβισμός, Βουλγαρικό Αγροτικό Κίνημα Nationalism, Nation, State formation, Bulgaria, Bulgarians, Bulgarian Language, Education, Slavs, Greater Bulgaria, Balkans, Balkan Wars, Treaty of San Stefano, Congress of Berlin, Treaty of Berlin, National Revival, Cultural Revival, Independence, April Uprising, Church, Bulgarian Exarchate, Patriarchate, Macedonia, Macedonian Crisis, Eastern Rumelia, Notion of Nation. Ottoman Empire, Pan-Slavism, Bulgarian Agrarian Movement, Vazrazhdane, Riben Bukvar, Stambolovshtina, Partisanstvo, Sabranie
Ημερομηνία Έκδοσης:
2016
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η έννοια του «έθνους» αποτελεί ένα αρκετά πολύπλοκο ζήτημα. Είναι μια ιδέα σχετικά πρόσφατη στην Ευρωπαϊκή Ιστορία και διαδόθηκε κυρίως κατά τον 18ο αιώνα. Βρήκε την έκφρασή της στους γάλλους φιλοσόφους εκείνης της εποχής και διαδόθηκε ιδιαίτερα κατά τη Γαλλική Επανάσταση στα τέλη του ίδιου αιώνα. Πρόκειται για αποτέλεσμα μακράς διαδικασίας και οι μορφές που μπορεί να λάβει ως έννοια είναι πολλαπλές. Αν επιχειρούσε κανείς να δώσει έναν ορισμό, τότε το έθνος θα ήταν μια πολύμορφη κοινωνική πραγματικότητα, που βασίζεται στην ενότητα του χώρου (υπό την έννοια μιας κοινής πατρίδας) και της πολιτικής οργάνωσης, στην ενότητα της γλώσσας και της κοινής συνείδησης, στην πολιτισμική ενότητα και την κοινή κληρονομιά, που συνδέει αφενός ένα κοινό παρελθόν, αφετέρου κοινά συμφέροντα στο παρόν και κοινές επιδιώξεις για το μέλλον. Παρά το γεγονός ότι καθένα από αυτά τα χαρακτηριστικά είναι σημαντικό και φαίνεται να διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εθνικής ιδέας, κανένα από αυτά ωστόσο δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι κατέχει απόλυτη αξία όντας από μόνο του αρκετό και απαραίτητο. Αυτό συμβαίνει διότι την ξεχωριστή ταυτότητα κάθε έθνους τη διαμορφώνει ακριβώς η σύνθεση πολλών τέτοιου είδους χαρακτηριστικών. Οι λαοί των Βαλκανίων, και κυρίως τα πιο μορφωμένα στρώματά τους, επηρεάστηκαν ιδιαίτερα κατά τον 19ο αιώνα από δύο δυτικοευρωπαϊκής προέλευσης πολιτικά δόγματα περί έθνους και εθνικισμού, τον φιλελευθερισμό, που προερχόταν από τις ιδέες του Διαφωτισμού του 18ου αιώνα, και τον γερμανικό ρομαντισμό και ιστορικισμό του 19ου αιώνα. Τα ακραία εθνικιστικά δόγματα στην Ανατολική Ευρώπη, και μάλιστα στα Βαλκάνια, βρήκαν ανταπόκριση ανάμεσα σε αυτούς που είχαν περιορισμένη πρακτική διοικητική εμπειρία ή πραγματική πολιτική εξουσία. Σημαντική υπήρξε η έλξη που άσκησε ο εθνικισμός σε τμήματα του πληθυσμού, όπως φοιτητές, δάσκαλοι, συγγραφείς, που ήταν μεν μορφωμένοι, αλλά αποκλείονταν συχνά από τα υψηλά κρατικά αξιώματα.\r\nΗ Βουλγαρία είναι μια χώρα που η Ιστορία της έχει βαθιές ρίζες στους πρώιμους μεσαιωνικούς αιώνες. Υπήρξε ισχυρός αντίπαλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και μέσα από την αντιπαλότητα αυτή αναδείχθηκε ως κράτος, ένα από τα παλαιότερα των Βαλκανίων. Στην περίπτωση της Βουλγαρίας, όπως συνέβη σε γενικές γραμμές και στις υπόλοιπες περιοχές των Βαλκανίων, επέδρασε περισσότερο το δόγμα του ρομαντισμού, το οποίο εξέφραζε τη γερμανική αντίληψη περί έθνους. Αυτό πρακτικά σήμαινε τη σχεδόν ολοκληρωτική μετάθεση της έμφασης από το άτομο στη συλλογική οντότητα, το έθνος. Βασιζόμενοι στην μακρά παρουσία τους στον ίδιο πάντα χώρο, οι Βούλγαροι κατά το δεύτερο μισό του 19ου αι. προσπάθησαν να αναδείξουν όλα εκείνα τα στοιχεία που πίστευαν ότι θα τους βοηθούσαν να «ενοποιήσουν» την «κοινότητά» τους, να αφυπνίσουν το «έθνος» τους και να συγκροτήσουν το κράτος τους. Βασικοί πυλώνες στην προσπάθειά τους αυτή υπήρξαν η θρησκεία/το δόγμα και ο πολιτισμός/η γλώσσα. Στόχευσαν, λοιπόν, τόσο στην απόκτηση της δικής τους αυτόνομης Εκκλησίας, η οποία θα ταυτιζόταν με το έθνος, όσο και στην ανάδειξη της γλώσσας και των κοινών πολιτισμικών στοιχείων της «κοινότητας» μέσω της βασικής εκπαίδευσης της λαϊκής βάσης. Παρά τις αναπόφευκτες δυσκολίες σε πολιτικό κυρίως επίπεδο, το βουλγαρικό κράτος κατάφερε να αναδυθεί σταδιακά από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και την τυπική αναγνώριση της ανεξαρτησίας του το 1908.
Abstract:
The notion of the “nation” is a fairly complex issue. Its concept is relatively new in European history, spread mainly during the 18th century. It was the French philosophers of the time that expressed and analyzed that idea, which was largely popularized at the end of the century, during the French Revolution. The evolution of the “nation” was a result of a long process and, in fact, it may take multiple forms as a concept. For a general definition, we would accept that the nation is a multiform social reality based on the unity of space (in the sense of a common homeland) and political organization, on the unity of language, as well as on the unity of cultural and religious heritage; the unity of consciousness is by all means important, since all the above lead to the consciousness of a common past, to common interests for the present and to common aspirations for the future. Although each of these elements is quite important and seems to play an essential role in shaping the idea of the nation, none of them can really be deemed to have absolute value being in itself sufficient and necessary. This is because only the synthesis of various such elements can form the separate identity of each nation. The peoples of the Balkans, mainly their most educated social strata, were particularly influenced during the 19th century by two West European political doctrines on the notion of nation and nationalism: the liberalism, which is originated from the ideas of the 18th century Enlightenment, and the 19th century German romanticism and historicism. In Eastern Europe, particularly in the Balkans, extreme nationalist doctrines found a sufficient response among those who had limited practical administrative experience or access to real political power. Various groups of Balkan population, such as students, teachers or educated writers, who usually were excluded from high state positions, were significantly allured by nationalism. Bulgaria is a country whose history has deep roots in the early medieval centuries. It was a strong opponent of the Byzantine Empire and that rivalry strongly helped one of the oldest states in the Balkans to emerge. In the case of Bulgaria (as it generally happened also in other areas of the Balkans) it was the German romanticism about the nation that had a strong influence on the population. In other words, it can be noted a complete shift of emphasis from the individual to the collective entity, i.e. the nation. Consequently Bulgarians, based on their continuous presence in the same area, tried in the second half of the 19th century to highlight all those elements that would help them to “consolidate” their “community”, to awaken their “nation” and, finally, to establish their state. The pillars in doing so were religion/creed and culture/language. So they aimed for both an independent Bulgarian Orthodox Church and the emergence of the Bulgarian language and common cultural characteristics of their “community”, all identified with the “nation”. To achieve their aim they strictly organized the elementary education of the lower social strata. Despite the inevitable political difficulties, the Bulgarian state gradually emerged from the late 19th century to the early 20th century and achieved the recognition of its independence in 1908.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, ΠΜΣ, κατεύθυνση Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές, 2016
