Αίτια και κοινωνικά χαρακτηριστικά της συμμετοχής των Ελλήνων δασκάλων στα γεγονότα της περιόδου 1940-1949: αλβανικό μέτωπο, κατοχή, αντίσταση, εμφύλιος
Τίτλος:
Causes and social characteristics of the participation of Greek Primary School Teachers during the events of the period 1940-1949: albanian front, occupation, resistance, civil war
Κύρια Υπευθυνότητα:
Καλλώνης, Σταύρος Σ.
Επιβλέπων:
Παπαστράτης, Προκόπης, 1945-
Θέματα:
Keywords:
Κοινωνική, καταγωγη, δασκαλοι, αντισταση, εμφύλιος Social characteristics, primary swchool teachers, resistance, civil war
Ημερομηνία Έκδοσης:
2016
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η συμμετοχή των δασκάλων στον Ελληνικό Εμφύλιο ήταν σημαντική. Ένας μεγάλος αριθμός αυτών βρέθηκε σε ηγετικές θέσεις να διαχειρίζεται μικρά και μεγάλα γεγονότα. Ο φόρος αίματος και διώξεων που πλήρωσε η εργασιακή ομάδα των δασκάλων είναι μεγάλος. Στόχος της εισήγησης είναι να αναδείξει την ενεργή συμμετοχή των δασκάλων στον ελληνικό εμφύλιο, αλλά κυρίως τα αίτια που τους οδήγησαν σ΄ αυτή τη συμμετοχή. Οι δάσκαλοι έχουν έντονη πολιτική παρουσία στο εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα ήδη από το Μεσοπόλεμο, άλλωστε η ΔΟΕ είναι από τις πρώτες συνδικαλιστικές οργανώσεις που ιδρύονται. Στο Μεσοπόλεμο θα ριζοσπαστικοποιηθούν ακόμα περισσότερο, με κύριο εκφραστή αυτής της ριζοσπαστικοποίησης τη δυναμική μειοψηφία της Αριστερής Παράταξης των δασκάλων, ενώ ο αγώνας για την δημοτική γλώσσα θα ενώσει ευρύτερα ρεύματα στον κλάδο. Η στάση τους αυτή δεν πέρασε απαρατήρητη από την πολιτική εξουσία. Έτσι ο Μετάξας το Σεπτέμβρη του 1936, θα απολύσει 525 δασκάλους, ενώ ο Γ. Παπανδρέου ως υπουργός παιδείας της κυβέρνησης Βενιζέλου, λίγα χρόνια νωρίτερα θα δήλωνε: «…οι δάσκαλοι βεβαίως μπορούν να κρατούν τις ιδέες τους, όχι όμως τις θέσεις τους…» Η δράση τους συνεχίζεται στις «μικρές δημοκρατίες των βουνών της Αλβανίας» στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, στις μεγάλες μέρες της Εθνικής Αντίστασης, για να φτάσει μέχρι τις στάχτες του Κάμενικ στον Γράμμο. Ο Γ. Μαργαρίτης γράφει για τους δασκάλους που πολέμησαν στο Αλβανικό Μέτωπο: « … Ετούτη η παράξενη δημοκρατία της πρώτης γραμμής στηριζόταν στις πνευματικές ιεραρχίες της ειρήνης. … Στην πολιτική τους ζωή ήσαν οι «μορφωμένοι» των τοπικών κοινωνιών: δάσκαλοι, νεαροί δικηγόροι, δημόσιοι υπάλληλοι, υπάλληλοι τραπεζών, γεωπόνοι, τεχνικοί, ό,τι τέλος πάντων υπήρχε ως εγγράμματη «ελίτ» στην τοπική κοινωνία.». Επίσης ο Χαράλαμπος Νούτσος γράφει: «…. Οι εκπαιδευτικοί και ειδικότερα οι δάσκαλοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά των στελεχών της ΕΑΜικής Αντίστασης. Η εκπαιδευτική πολιτική στη μετακατοχική Ελλάδα δεν μπορούσε να ασκηθεί ερήμην αυτής της ευρύτατης συμπαγούς βάσης. ...». Μετά τη Βάρκιζα θα βρεθούν στο στόχαστρο των διωκτικών κρατικών και παρακρατικών μηχανισμών. Στα μέτρα που εφαρμόζονται προβλέπεται η «Τάχιστη εκκαθάρισις του διδασκαλικού κόσμου, δεδομένου ότι μέγα ποσοστόν των εκπαιδευτικών λειτουργών είναι αναρχικοί και αποτελούσιν τη βάσιν πάσης αναρχικής εκδηλώσεως εις την ύπαιθρον και τας πόλεις.…». Στον ΔΣΕ και στον Εθνικό Στρατό, οι δάσκαλοι έχουν σημαντική παρουσία και συμμετοχή, αφήνοντας τα σημάδια τους και σ΄ αυτές τις τελευταίες σελίδες της ταραχώδους δεκαετίας 1940-1950.
Abstract:
The participation of primary school teachers in the Greek Civil War was significant. A great number of them were found in leading positions, handling minor or major events. The death toll and the persecutions the working group of teachers had to pay were grave. The objective of this paper is to show the active participation of primary school teachers in the Greek civil war, but mainly the reasons that led them to do so. Teachers had an intense political presence in the labor and the union movement since the Interwar period, after all the Greek Federation of Teachers (DOE) was one of the first unions founded. During the Interwar period they will become more radicalized, expressed mainly through the dynamic minority of the Left teachers’ Bloc (Aristeri Parataxi), while the struggle for demotic language- the popular idiom- will bring together wider trends within the profession. This stance of theirs was taken into notice by the political authority. That being said, in September 1936 Metaxas will dismiss 525 teachers, while G. Papandreou as minister of Education of the Venizelos administration, a few years earlier, stated: “… primary school teachers can certainly hold their ideas, but not their positions…”. Their action continues in the “small democracies of the Albanian mountains” during the Greek-Italian War, the great days of the National Resistance, up to the ashes of Kamenik in Mount Grammos. G. Margaritis writes about the teachers who fought in the Albanian Front: “… This strange democracy of the front line was supported by the spiritual hierarchies of peace… In their political life they were the “educated” amongst the local societies: teachers, young lawyers, civil servants, bank clerks, agriculturists, technicians, whoever existed in the local society as literate “elite”. Furthermore, Haralambos Noutsos writes: “… Educators and especially primary school teachers were the backbone of the leaders of the Resistance of EAM. The educational policy in the post-Occupation Greece could not be implemented without this broad solid basis…”. Following Varkiza they will be targeted by the state and the parastatal persecuting mechanisms. In the measures being implemented, the “rapid purging of the teaching profession” is provided, “since a great majority of the educators are anarchists and they consist the basis of all anarchist manifestations in both the countryside and the cities…” In the Democratic Army of Greece (DSE) and the National Army, teachers have a significant presence and participation, leaving their mark in this last chapter of the turbulent decade 1940-1950 as well.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ΠΜΣ, κατεύθυνση Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, 2016
