Εργασία, εργασιακός χρόνος, καπιταλισμός, αξία Work, labor time, capitalism, value
Ημερομηνία Έκδοσης:
2023
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Στην οικονομική σκέψη εξ αρχής της ανάπτυξης του καπιταλισμού αποτέλεσαν σημείο προβληματισμού η εργασία και το μέτρο αυτής, δηλαδή ο εργασιακός χρόνος. Οι οικονομικές επιπτώσεις που προκύπτουν από την ένταση της εργασίας και του χρόνου εκτέλεσής της αφορούν τόσο στην παραγωγικότητα των εμπορευμάτων, δηλαδή την παραγωγή κοινωνικού πλούτου, όσο και στην ποιότητα ζωής των εργαζομένων. Αφού περιγραφεί η κοινωνική οργάνωση του καπιταλισμού, έπειτα αναλύονται οι έννοιες της εργασίας, της αγοράς εργασίας, του εργασιακού χρόνου και του μηχανισμού ρύθμισής του. Ακολουθεί η παράθεση των κυριοτέρων απόψεων περί εργασιακού χρόνου στα διάφορα ρεύματα οικονομικής σκέψης. Περιγράφονται οι παραδοχές τους σχετικά με το παραγωγικό σύστημα του καπιταλισμού και τις εργασιακές σχέσεις, βάσει της μορφής του συστήματος (στάδιο) την εποχή που αναπτύχθηκαν. Επισημαίνεται η αντίληψή τους για τις οικονομικές σχέσεις, ανάλογα με το σημείο που εστιάζει η προσέγγισή τους. Αναφέρονται οι θέσεις τους για την κοινωνία, τους οργανωτικούς θεσμούς της και τη δράση του ατόμου σε αυτή. Στα παραπάνω αντιπαραβάλλονται, οι αντίστοιχες αναφορές τους στην εργασία και τον εργασιακό χρόνο. Συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά: α) στον πρώιμο εμπορικό καπιταλισμό που θεώρησε το θετικό εμπορικό ισοζύγιο ως την πηγή του εθνικού πλούτου. Θεωρούσαν ότι αν οι εργαζόμενοι εξοικονομούσαν εύκολα τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους αγαθά εκείνοι θα μείωναν το χρόνο εργασίας τους. Γι’ αυτό δεν έπρεπε να αυξάνονται οι μισθοί. β) στη φυσιοκρατική σχολή όπου η πηγή του κοινωνικού πλούτου τοποθετείται στην παραγωγή με βάση τον αγροτικό τομέα. Δεν θεωρείται απαραίτητη η οικονομική μεγέθυνση και άρα οι εργαζόμενοι θα έπρεπε να εργάζονται τόσο όσο να εξασφαλίζουν τα απαραίτητα για την αναπαραγωγή τους. γ) την κλασική πολιτική οικονομία που πρεσβεύει πως η εργασία σε κάθε παραγωγική δραστηριότητα είναι πηγή δημιουργίας πλούτου. Αναπτύσσει την εργασιακή θεωρία της αξίας και προσεγγίζει δε τις εργασιακές σχέσεις δίνοντας έμφαση στις κοινωνικές τάξεις. Από εκπροσώπους της έγινε η πρώτη αναφορά σχετικά με την φθορά των εργαζομένων από την πολύωρη εργασία. δ) τη νεοκλασική σχολή, όπου παραβλέπεται ο ταξικός κοινωνικός διαχωρισμός και εστιάζει στη δράση του ατόμου, όσον αφορά στην οικονομική διαδικασία. Η εργασία δε δεν αποτελεί ένα ιδιαίτερο παραγωγικό συντελεστή και μετράται ποσοτικά ως εμπορεύσιμο είδος. Ενώ περιγράφει ένα οικονομικό υπόδειγμα πλήρους ανταγωνισμού επιχειρήσεων, όπου ενδιαφέρει η εργασία ως ποσότητα ανεξαρτήτου αριθμού εργαζομένων και ωρών εργασίας, διαψεύδεται από την καθημερινή πρακτική και καταθέτει τροποποιήσεις. ε) τα κεϋνσιανά και τη θεσμιστικά οικονομικά, όπου ο χρόνος εργασίας, όπως και η παραγωγικότητα, προσλαμβάνουν μια κοινωνική και πολιτική διάσταση σε ένα πλαίσιο που δεν αμφισβητεί τις οικονομικές καπιταλιστικές σχέσεις. στ) την μαρξιστική πολιτική οικονομία που επισημαίνει την ανισότητα στον ταξικό κοινωνικό διαχωρισμό και στο δίπολο εργοδότη εργαζόμενου. Θεωρεί την εργασία ως τη μοναδική πηγή του πλούτου. Αναπτύσσει την θεωρία της αξίας της αφηρημένης εργασίας και πιστεύει στην ανατροπή του καπιταλισμού. Επισημαίνει πως η άντληση υπεραξίας από την εργασία είναι ο απώτερος σκοπός των κεφαλαιοκρατών. Συμπεράσματα αναζητούνται μέσα από μια διαδικασία αξιολόγησης των αντιλήψεων των διαφόρων ρευμάτων που αφορούν στην αγορά εργασίας και σχετίζονται με τον εργασιακό χρόνο. Εκ των συμπερασμάτων διακρίνεται η σχετική ορθότητα της πολιτικής οικονομίας έναντι της νεοκλασικής επιστήμης των οικονομικών.
Abstract:
In economic theory from the beginning of the development of capitalism, work and its measure, i.e. labor time, have been a point of concern. The economic effects resulting from the intensity of work and its execution time reflect both in the production of goods, i.e. the production of social wealth, and in the quality of life of the workers. Upon describing the social organization of capitalism, then the concepts of work, the labor market, labor time and its regulation mechanism are analyzed, along with the main views on labor time in the various theories of economic science. Their assumptions about the capitalist production system and labor relations are described based on the form of the system (stage of capitalism) at the time they were developed. Their perception of economic relations is highlighted, depending on where their approach focuses. Their positions on society, its organizational institutions and the action of the individual in it are also mentioned. In the above, their respective references to work and working time are contrasted. Specifically, reference is made to: a) in early commercial capitalism that considered positive commercial growth as a source of national wealth. It was believed that if workers could easily achieve the goods necessary for their survival they would reduce their working time. That is why wages should not be increased. b) the naturalist school where the source of social wealth is placed in production based on the agricultural sector. Economic growth is not considered necessary and therefore workers should work as much as they can to secure the necessities for their reproduction. c) the classical political economy which advocates that work in every productive activity is a source of wealth creation. It develops the labor theory of value and approaches labor relations by emphasizing social classes. Its representatives made the very first report regarding the consequences (wear and tear) on employees from working long hours. d) the neoclassical school where the class social division is overlooked and focuses on the action of the individual, regarding the economic process. Labor does not constitute a special factor of production and is quantitatively measured as a tradable item. While it describes an economic model of perfect competition, where labor is treated as a quantity, independent of the number of workers and working hours, it is refuted by everyday practices and modifications. e) Keynesian and institutional economics where labor time, as well as productivity, take on a social and political dimension in a context that does not challenge economic capitalist relations. f) Marxist political economy which points out the inequality in the class social division and the employer-employee dichotomy. It regards work as the only source of wealth. It develops the theory of the value of abstract labor and believes in the overthrow of capitalism. It points out that extracting surplus value from labor is the ultimate goal of capitalists. Conclusions are sought through a process of evaluating the perceptions of the various theories concerning the labor market and related to labor time. The conclusions show the relative correctness of political economy compared to the neoclassical science of economics.
