Η αντίδραση κατά της «ιδεολογίας του φύλου» στην Ελλάδα
Τίτλος:
The reaction against “gender ideology” in Greece
Κύρια Υπευθυνότητα:
Θεοφιλόπουλος, Αθανάσιος
Επιβλέπων:
Χαλκιά, Αλεξάνδρα
Θέματα:
Keywords:
Ιδεολογία του φύλου, κινήματα κατά του φύλου, φύλο, ανθρώπινα δικαιώματα Gender ideology, anti-gender movements, gender, human rights
Ημερομηνία Έκδοσης:
2024
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Πολέμιοι της επονομαζόμενης «ιδεολογίας του (κοινωνικού) φύλου», διεκδικούν την επιστροφή (ή, αναλόγως τη χώρα, την παραμονή) σε ένα κοινωνικό status quo καταπίεσης, επικράτησης ετεροκανονικών και cis-σεξιστικών προτύπων, έμφυλης ανισότητας και παραδοσιακών έμφυλων ρόλων. Αυτή η αντίδραση απαντάται σε Ευρώπη, Ρωσία, Ανατολική και Κεντρική Ασία, Βόρεια και Λατινική Αμερική. Οι πνευματικές ρίζες αυτής της αντίδρασης εντοπίζονται στη διδασκαλία και στη φοβική στάση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και του Βατικανού απέναντι στο (κοινωνικό) φύλο και στην ποικιλομορφία του φύλου και της σεξουαλικότητας που καταργούν τα - θεολογικώς αποδεκτά - στενά και αποκλειστικά όρια της δυαδικότητας ως προς την ταυτότητα φύλου και της ετεροφυλοφιλίας ως προς τον σεξουαλικό προσανατολισμό, καθώς και απέναντι σε οποιαδήποτε προσπάθεια που κατατείνει στην άρση των παραδοσιακών, έμφυλων ρόλων και στη σεξουαλική ελευθερία. Επιπλέον, η αντίδραση αυτή, ανατροφοδοτείται από βαθύτερες ανησυχίες αλλά και τρομερές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις των εφαρμοζόμενων νεοφιλελεύθερων πολιτικών, ενώ εμπλουτίζεται, συναρθρώνεται με ή/και ενισχύεται (κατά τόπους) από αντιιμπεριαλιστικά, εθνικιστικά, αντιευρωπαϊκά/ευρωσκεπτικιστικά, εθνο-εθνικιστικά, ρατσιστικά και ξενοφοβικά αφηγήματα καθώς και θεωρίες συνωμοσίας και βαθιά ιστορικά τραύματα. Στους φορείς αυτής της αντίδρασης περιλαμβάνονται Χριστιανικές Εκκλησίες, συντηρητικά, ακροδεξιά και – ορισμένες φορές – αριστερά πολιτικά κόμματα, ακτιβιστές/-ριες και στοχαστές/-ριες, συλλογικότητες και οργανώσεις αντιτιθέμενων στις αμβλώσεις, γονέων, υπερασπιστών/-ριών παραδοσιακών (χριστιανικών) αξιών, της πυρηνικής, ετερόφυλης οικογένειας, των στερεοτυπικών έμφυλων ρόλων κ.λπ. Οι φορείς αυτοί μεταχειρίζονται πολλά και διαφορετικά εργαλεία και μεθόδους για την επίτευξη των σκοπών τους (συλλογές υπογραφών, ποικίλες εκδηλώσεις κ.λπ.), ενώ η μάχη ενάντια στην «ιδεολογία του φύλου» παίρνει ποικίλες μορφές: δημόσιες εκστρατείες και κινητοποιήσεις με αφορμή (προτεινόμενες) θετικές, προοδευτικές θεσμικές αλλαγές υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+, περισσότερο ή λιγότερο οργανωμένα κινήματα με μικρότερη ή μεγαλύτερη επίδραση σε κεντρικές πολιτικές, ενώ άλλες φορές γίνεται βασικό μέρος της ατζέντας κυβερνήσεων ή πολιτικών διεκδικητών/-ριών που επιδιώκουν να ανέλθουν στην εξουσία. Στην παρούσα διπλωματική εργασία, διερευνήθηκαν - μέσα από μια προσέγγιση της κριτικής ανάλυσης του λόγου - κι εντοπίστηκαν «ίχνη» της επιχειρηματολογίας, των ρητορικών τεχνασμάτων και των στρατηγικών λόγου της προαναφερθείσας διεθνούς αντίδρασης κατά της «ιδεολογίας του φύλου», στο λόγο θεσμικών φορέων - και, συγκεκριμένα κοινοβουλευτικών κομμάτων και της Εκκλησίας της Ελλάδος - εναντίον σημαντικών θεσμικών (νομοθετικών) αλλαγών υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ προσώπων κατά την περίοδο 2015-2023. Ο λόγος αυτός συναρθρώνεται συχνά με άλλα κοινωνικά ζητήματα και προκλήσεις όπως, για παράδειγμα, η δημογραφική γήρανση ή η μεταναστευτική πολιτική. Εντούτοις, οι αντιδράσεις αυτές – σε αντίθεση με άλλες χώρες – ήταν πιο περιορισμένες και σαφώς πιο αναποτελεσματικές, καθώς καμία από τις επιχειρούμενες θεσμικές (νομοθετικές) αλλαγές δεν ματαιώθηκε. Οι λόγοι για αυτή τη σχετικά περιορισμένη αντίδραση μπορούν να αναζητηθούν στην στήριξη των θεσμικών αλλαγών από διάφορες πολιτικές δυνάμεις, στη σχετικά περιορισμένη αντίδραση της επίσημης Εκκλησίας και του Αρχιεπισκόπου (σε αντίθεση με την αντίδραση μεμονωμένων ιεραρχών), στη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση της ελληνικής κοινωνίας σε σχέση με το παρελθόν και, ενδεχομένως, στην απουσία συντονισμού, δικτύωσης και συνεργασίας μεταξύ των δυνητικά αντιδρώντων φορέων.
Abstract:
Opponents of the so-called “gender ideology” are claiming the return (or, depending on the country, the stay) of a social status quo of oppression, prevalence of heteronormative and cis-sexist stereotypes, gender inequality and traditional gender roles. This reaction can be found in Europe, Russia, East and Central Asia, North and Latin America. The spiritual roots of this reaction can be found in the teaching and the phobic stance of the Roman Catholic Church and the Vatican towards (social) gender and gender and sexual diversity which abolish the - theologically acceptable - narrow and exclusive limits of the gender binary in terms of gender identity and heterosexuality in terms of sexual orientation, as well as against any effort that leads to the removal of traditional gender roles and sexual freedom. Moreover, this reaction is fed back by deeper concerns and the dire socio-economic effects of the neoliberal policies implemented, while it is enriched, combined with and/or strengthened (in places) by anti-imperialist, nationalist, anti-European/Eurosceptic, ethno-nationalist, racist and xenophobic narratives as well as conspiracy theories and deep historical traumas. Actors of this reaction include Christian Churches, conservative, extreme right and sometimes, left wing political parties, activists and thinkers, collectives and organizations opposed to abortion, parents’ associations, defenders of the traditional (Christian) values, the nuclear and heterosexual families and stereotypical gender roles etc. These actors use many different tools and methods to achieve their goals (petitions, various events, etc.), while the fight against “gender ideology” may take multiple forms: public campaigns and mobilizations on the occasion of (proposed) positive, progressive institutional changes in favor of the human rights of women and LGBTQI+ people, more or less organized movements with less or greater influence on central policies, while other times it may take the form of (a great part of) the government’s agenda or part of the agendas of political contestants seeking to rise to power. In this master diploma thesis, "traces" of the argumentation, rhetorical tricks and discourse strategies of the aforementioned international reaction against the “gender ideology” were investigated - through a critical discourse analysis approach - and identified in the discourse of institutional bodies - and, specifically parliamentary parties and the Greek Orthodox Church – against significant institutional (legislative) changes in favor of the human rights of women and LGBTQI+ persons during the 2015-2023 period. This reason is often combined with other social challenges and issues such as, for example, demographic aging or immigration policy. However, these reactions – in contrast to other countries – were more limited and clearly more ineffective, as none of the attempted institutional (legislative) changes were canceled. The reasons for this relatively limited reaction can be sought in the support of the proposed institutional changes by various political forces, the relatively limited reaction of the official Greek Orthodox Church and the Archbishop himself (as opposed to the reaction of individual bishops), the greater awareness of Greek society in relation to the past and - possibly - in the absence of coordination, networking and cooperation between the potentially reactive actors.
