Κοινωνικές πολιτικές ένταξης των Ρομά: η περίπτωση του Δήμου Σοφάδων
Τίτλος:
Social inclusion policies for the Roma people: the case of the Sofades Municipal District (Thessaly, Greece)
Κύρια Υπευθυνότητα:
Δόγια, Μαρία Ε.
Επιβλέπων:
Σκαμνάκης, Χριστόφορος
Θέματα:
Keywords:
Κοινωνική πολιτική, τοπική αυτοδιοίκηση, Ρομά, ένταξη, κοινωνικός αποκλεισμός Social policy, local government, Roma, inclusion, social exclusion
Ημερομηνία Έκδοσης:
2020
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Οι Ρομά αποτελούν τη μεγαλύτερη εθνοτική μειονότητα στην Ευρώπη με πληθυσμό που υπολογίζεται σε δέκα με δώδεκα εκατομμύρια εκ των οποίων έξι διαμένουν σε κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Το ζήτημα της κοινωνικής και οικονομικής ένταξης των Ρομά απασχολεί ιδιαίτερα την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς, οι διακρίσεις και η περιθωριοποίηση που αντιμετωπίζουν στην πλειονότητά τους αντιτίθενται στους στόχους και τις αξίες που αποτελούν τη βάση της Ένωσης. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με έκθεση του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA), πολλοί Ρομά στην ΕΕ διαβιούν όπως οι πληθυσμοί στις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Πρωτίστως όμως, καθίσταται αντιληπτή η ύπαρξη πολλαπλών ανισοτήτων που λειτουργούν ως φαύλος κύκλος που εγκλωβίζει τους Ρομά, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολη την ένταξή τους στο κοινωνικό πλαίσιο. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η ανάλυση των πολιτικών αναφορικά με την κοινωνική ένταξη των Ρομά, καθώς και των βασικών κατευθυντήριων γραμμών που διέπουν τις πολιτικές αυτές στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Περαιτέρω, διερευνάται ο τρόπος με τον οποίο τέτοιες πολιτικές υλοποιούνται σε τοπικό επίπεδο, καθώς και η ιδεολογία που ενυπάρχει στις πολιτικές αυτές, αλλά και αν διασφαλίζεται η συμμετοχή της ίδιας της κοινότητας Ρομά στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Για το λόγο αυτό, επιλέχθηκε να μελετηθεί η περίπτωση του Δήμου Σοφάδων όπου υπάρχει ένας από τους μεγαλύτερους σε αριθμό οικισμούς Ρομά σε αναλογία με τον ντόπιο πληθυσμό αποτελούμενος από περίπου 2.500 άτομα. Το γεγονός αυτό καθιστά την περίπτωση των Σοφάδων εξαιρετικά ενδιαφέρουσα με όρους τοπικότητας, αναφορικά με το ζήτημα της ένταξης των Ρομά. Από το 1980 οι Ρομά είναι εγγεγραμμένοι στα Δημοτολόγια, ενώ, εμφανίζονται στην περιοχή από το 1930. Ωστόσο εξακολουθούν να ζουν «γκετοποιημένοι», εφόσον γίνονται αποδέκτες στερεοτυπικών αντιλήψεων και παραμένουν στο περιθώριο. Επιπροσθέτως, επιχειρείται η καταγραφή των αλλαγών που επήλθαν σε επίπεδο κοινωνικής πολιτικής σε αυτό το πλαίσιο κατά την περίοδο της κρίσης. Το βασικό ερευνητικό ερώτημα της παρούσας εργασίας εστιάζει στο εάν οι πολιτικές ένταξης όπως εφαρμόζονται στο συγκεκριμένο πεδίο εντάσσονται σε μια ενιαία στρατηγική πολλαπλών δράσεων που αποσκοπεί στην κοινωνική ένταξη των Ρομά ή περιορίζονται στο επίπεδο της διαχείρισης, ενισχύοντας τη γκετοποίηση τους. Εν προκειμένω, η έννοια της κοινωνικής ένταξης ορίζεται με βάση τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» ως πρόσβαση στην εργασία, σε βασικές υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης και στέγασης και ως καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Η βασική υπόθεση εργασίας είναι ότι στην εφαρμογή της κοινωνικής πολιτικής σε τοπικό πλαίσιο παρεμβάλλονται παράγοντες που αφορούν τόσο τις στάσεις και τις αντιλήψεις των φορέων που εμπλέκονται στην υλοποίησή της, όπως για παράδειγμα, η «ανάγνωση» των δράσεων για τους Ρομά με όρους πολιτικού κόστους, όσο και τις ιδιαίτερες συνθήκες, δυναμικές, ιεραρχίες και σχέσεις εξάρτησης και εξουσίας που διαμορφώνουν γενικότερα τους όρους συνύπαρξης της κοινότητας Ρομά με την ευρύτερη τοπική κοινωνία. Η μέθοδος που ακολουθείται για τη συλλογή δεδομένων είναι η διεξαγωγή επαρκούς αριθμού ημι-δομημένων συνεντεύξεων με φορείς που εμπλέκονται στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής αναφορικά με την ένταξη των Ρομά σε τοπικό και κεντρικό επίπεδο. Ο οδηγός συνέντευξης αποτελείται από διαφορετικές θεματικές ενότητες που περιλαμβάνουν ερωτήσεις ανοιχτού τύπου. Τα επίσημα έγγραφα των πολιτικών που διέπουν τη λειτουργία των δομών και των προγραμμάτων κοινωνικής ένταξης των Ρομά, καθώς και τα κείμενα νόμων αναφορικά με την υγεία, τη στέγαση, την εκπαίδευση, την εργασία, χρησιμεύουν ως πηγή πληροφοριών για τις σχετικές πολιτικές που ακολουθούνται σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Τα αποσπάσματα των συνεντεύξεων και οι πολιτικές αναλύονται με την τεχνική της ανάλυσης λόγου σε συνδυασμό με τη θεματική ανάλυση περιεχομένου. Η κριτική μέθοδος της ανάλυσης λόγου εστιάζει στην ιδεολογία που ενυπάρχει σε επίπεδο πρακτικών και λόγου και επιτρέπει τη σύνδεσή τους με το θεωρητικό πλαίσιο. Η ανάλυση του εμπειρικού υλικού βασίζεται σε θεωρίες που εστιάζουν στη διεύρυνση του ρόλου της τοπικής αυτοδιοίκησης σε παρεμβάσεις στο πεδίο της κοινωνικής προστασίας, καθώς και σε θεωρίες γύρω από ζητήματα ένταξης, κοινωνικού αποκλεισμού και μοντέλων κοινωνικής πολιτικής.
Abstract:
Roma people are the largest ethnic minority in Europe, amounting to a population of ten to twelve million, out of which, six million reside in the EU. The concept of the social and economic inclusion of the Roma is of particular concern, since the discrimination and the marginalization which they face in their majority, contradicts the aims and values underlying the EU. In particular, according to the European Union Agency for Fundamental Rights (FRA), many Roma in the EU face similar living conditions compared to those of the populations of the world’s poorest countries. Τhe existence of multiple inequalities function as a vicious circle, making it extremely difficult to include them into the social frame. The aim of my thesis is to analyze the institutional framework regarding the social inclusion of Roma people, as well as the basic guidelines governing these policies in the wider social context. Furthermore, it investigates how such policies are implemented locally, as well as the ideology inherent in these policies, and whether the Roma community itself is involved in the decision-making process. For this reason, the Municipality of Sofades was chosen as a case study, seeing that the region contains the largest Roma settlement in proportion to the local population of 2.500 residents, making it interesting in terms of locality and integration. Even though they have been located in the area since 1930, they have only been included in the Registries in 1980. They are however, still “ghettoized” and remain marginalized as they accept stereotypical perceptions. The main point of research of this paper focuses on whether inclusion policies are part of a multi-action strategy aimed at the social inclusion of Roma or reduce the level of management by enhancing their ghettoization. In this context, the concept of social inclusion is defined -based on Europe’s 2020 strategy- as work accessibility, basic health services, education, housing services and, to combat poverty and social exclusion. Local social policy implementation involves factors that affect both the attitudes and perceptions of the local authorities involved in its implementation such as particular conditions, dynamics, hierarchies based on power and dependence that generally shape the conditions of the coexistence of the Roma community within the wider local community. The method used for data collection consists of a sufficient number of semi-structured interviews with bodies involved with social policy programs for Roma inclusion at a local and central level. The interview guideline will consist of different thematic sections including open-ended questions. Official state documents such as legislative decrees for Roma social inclusion and programs regarding health, education, work, and housing serve as a source of information on the relevant European policies pursued by the Greek State and the local government. Excerpts from the interviews and the institutional context are analyzed using discourse analysis techniques in combination with thematic content analysis. The critical method of discourse analysis is particularly appropriate to reveal the ideological consequences of the policies under consideration. The theoretical background is informed by theories that stress the role of the local government in the field of social policy and social protection. Furthermore, the concept of inclusion figures prominently in the interpretation of practices followed by stakeholders working with Roma.
