Τα περιθώρια στο κέντρο: νεανικές κουλτούρες και ο παράγοντας του χώρου στο κέντρο της Αθήνας τις δεκαετίες 1980 και 1990
Τίτλος:
Margins in the center: youth cultures and the factor of spatial dimension in central Athens during the 1980s and 1990s
Κύρια Υπευθυνότητα:
Αρχάκης, Αντώνιος Α.
Επιβλέπων:
Κατσάπης, Κώστας,
Θέματα:
Keywords:
Πανκ, Πατησίων, ετεροτοπία, υποβάθμιση, δημόσιος χώρος Punk, Patission, heterotopia, urban blight, public urban space
Ημερομηνία Έκδοσης:
2024
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Το ρεύμα της punk μουσικής κουλτούρας (και τα υποείδη του) θα εμφανιστεί στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Στο κέντρο της μητροπολιτικής Αθήνας και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή της Πλάκας θα αναδυθούν οι πρώτες κοινότητες νεαρών φίλων της μουσικής αυτής. Η Πλάκα θα αποτελέσει το προπύργιο της punk και καταφύγιο για ό,τι παρέκκλινε κοινωνικά και πολιτισμικά εκείνη την εποχή από την κυρίαρχη κουλτούρα και τον κυρίαρχο τρόπο ζωής. Προς το τέλος της δεκαετίας του ’80 και στο ξημέρωμα του ’90 η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική. Στην Πλάκα κυριαρχούν τα τουριστικά καταστήματα και η άλλοτε «υποβαθμισμένη» περιοχή είναι πλέον εξευγενισμένη. Τα υποκείμενα που άλλοτε σύχναζαν εκεί έχουν εκτοπιστεί. Οι punks παρατηρείται να κινούνται «νομαδικά» σε άλλες περιοχές του κέντρου της πόλης με στόχο να βρουν τη «νέα Πλάκα», δηλαδή ένα νέο μέρος όπου θα μπορούν με μονιμότητα στον χώρο και στον χρόνο να αναπτύξουν τις κύριες πολιτισμικές και κοινωνικές τους τελετουργίες. Στη μελέτη μας θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τις αιτίες που οδηγούν τους νεαρούς/ες αυτούς/ες να μετακινούνται σε διάφορα σημεία του αστικού κέντρου, τους λόγους για τους οποίους εγκαθίστανται στις «υποβαθμισμένες» περιοχές δυτικά (δηλ. κάτω) από τη λεωφόρο Πατησίων και τη διαλεκτική σχέση μεταξύ punk υποκειμένου και αστικού (δημόσιου) χώρου. Το κύριο σκέλος της εργασίας αναφέρεται στη μετακίνηση και την εγκατάσταση των punks στις περιοχές που διαπερνά η Πατησίων και οι οποίες αποτυπώνονται αρχικά στην περιοχή των Εξαρχείων και στη συνέχεια στο συναυλιακό χώρο Ρόδον, live, στο club Rebound και στην κατάληψη Βίλα Αμαλίας. Κύριο ρόλο ως προς τις συγκεκριμένες μετατοπίσεις θα παίξει η προσπάθεια της συντηρητικής κοινωνικής πλειοψηφίας να περιθωριοποιήσει τα εν λόγω υποκείμενα εντός της πόλης. Μέσω των διαδικασιών ανάπλασης και εξευγενισμού κεντρικών περιοχών της Αθήνας, τις έντονες επεμβάσεις της αστυνομίας και της μείωση του δημόσιου χώρου θα δούμε τους punks να μετακινούνται υπό έμμεση και άμεση πίεση εκεί που βρίσκονται και τα υπόλοιπα περιθωριοποιημένα κοινωνικά υποκείμενα της πόλης. Εν κατακλείδι, θα προσπαθήσουμε να αποκωδικοποιήσουμε τους τρόπους, τα μέσα και τις λύσεις που εφηύραν οι νεαροί/ες punks για να διεκδικήσουν χώρο για να μπορούν να υπάρχουν οντολογικά και να αναπαραχθούν κοινωνικά. Στη προσπάθεια μας να διερευνήσουμε και να αποδείξουμε τα παραπάνω, θα χρησιμοποιήσουμε ως θεωρητικά εργαλεία αρχιτεκτονικές/ κοινωνιολογικές έννοιες όπως για παράδειγμα: το κατώφλι, τον ενδιάμεσο χώρο, τις ετεροτοπίες και τις Προσωρινές Αυτόνομες Ζώνες. Επιπροσθέτως, κύριες πηγές της ιστορικής μας διερεύνησης θα αποτελέσουν προφορικές συνεντεύξεις από punks της περιόδου του ’80-’90, τις οποίες αλιεύσαμε από ντοκιμαντέρ· και επίσης μια προφορική συνέντευξη από τον πληροφορητή Τ. που έλαβε χώρα τον χειμώνα του 2023. Κατά αυτόν τον τρόπο θα αποπειραθούμε να αποτυπώσουμε το συνολικό πνεύμα της εποχής εκείνης και να αναδείξουμε το βίωμα ως κινητήρια δύναμη της έρευνάς μας.
Abstract:
The trend of punk music culture (and its subgenres) emerged in Greece in the early 1980s. In the center of metropolitan Athens, specifically in the Plaka area, the first communities of young fans of this music began to appear. The Plaka area became a safe place where punks gathered, as well as people with deviant social and cultural characteristics from the dominant culture and lifestyle of that time. By the late 1980s and early 1990s, the scene had changed drastically. Plaka was dominated by tourist shops, and the once "underdeveloped" area had now become gentrified. The individuals who once frequented the area had been displaced. Punks were observed moving "nomadically" to other parts of the city center in search of the "new Plaka," meaning a new place where they could establish their primary cultural and social rituals with permanence in space and time. In our study, we will attempt to explain the reasons that lead these young people to relocate to various points in the urban center, the reasons why they settle in the "underdeveloped" areas west (i.e., below) of Patission Avenue, and the dialectical relationship between the punk subject and urban (public) space. The main part of the study focuses on the movement and settlement of punks in the areas traversed by Patission Avenue, which are initially reflected in the Exarcheia area and later in the Rodon live concert venue, Rebound club, and the Villa Amalias squat. A key role in these relocations was played by the efforts of the conservative social majority to marginalize these subjects within the city. Through the processes of redevelopment and gentrification of central areas of Athens, the intense interventions by the police, and the reduction of public space, we will see the punks moving under indirect and direct pressure to places where other marginalized social subjects of the city are also located. In conclusion, we will attempt to decode the ways, means, and solutions that young punks devised to claim space in which they could exist ontologically and socially. In our effort to investigate and prove the above, we will use architectural/sociological concepts as theoretical tools, such as the threshold, the intermediary space, heterotopias, and Temporary Autonomous Zones. Additionally, the main sources of our historical research will include oral interviews with punks from the 1980s-1990s, which we have gathered from documentaries, as well as an oral interview with the informant T., which took place in the winter of 2023. In this way, we will attempt to capture the overall spirit of that era and highlight experience as the driving force of our research.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ΠΜΣ, κατεύθυνση Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, 2024