Τα ερμηνευτικά προβλήματα του άρθρου 110 για την αναθεώρηση του Συντάγματος
Τίτλος:
The interpretive issues in article 110 about the revision of the Constitution
Κύρια Υπευθυνότητα:
Γιαννόπουλος, Δημήτριος Δ.
Επιβλέπων:
Νικολόπουλος, Ηλίας
Θέματα:
Keywords:
Βουλή διατάξεις πολίτευμα αναθεωρητική Parliament provisions government revisionary
Ημερομηνία Έκδοσης:
2021
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η διαδικασία τροποποίησης, συμπλήρωσης ή προσθήκης, αντικατάστασης ή κατάργησης διατάξεων του Συντάγματος συνιστά τη θεσμική λειτουργία της Αναθεώρησης, η οποία διέπεται από τις ρυθμίσεις του άρθρου 110 παρ.1 έως 6. Συγκεκριμένα, στην παρ.1 χαράσσονται τα ουσιαστικά όρια της αναθεωρητικής λειτουργίας περί προστασίας της “βάσης” και της “μορφής” του Πολιτεύματος, δύο όρων που δημιουργούν το πρώτο ερμηνευτικό ζήτημα του άρθ.110, προκειμένου να διαπιστώσουμε ποιες διατάξεις συνθέτουν το νόημά τους αλλά και ποιες είναι άμεσα συναπτόμενες με αυτούς και, άρα, δεν αναθεωρούνται. Ακολούθως, τίθεται το ζήτημα της ανάλυσης των οκτώ (8) ειδικώς απαριθμουμένων διατάξεων στην ίδια παράγραφο, οι οποίες προστατεύονται επίσης από την αναθεωρητική εξουσία. Τα προβλήματα ερμηνείας αυξάνονται προχωρώντας στην προσέγγιση των λοιπών (2-6) παραγράφων που χαράσσουν τα διαδικαστικά όρια της αναθεώρησης του Συντάγματος. Εν προκειμένω, έχει διατυπωθεί τόσο η άποψη ότι η “αναθεωρητική” Βουλή δεσμεύεται από την “προτείνουσα”, βάσει του συστήματος εναλλαγής των πλειοψηφιών των παρ.2-4 που υποδηλώνει την ισοκυρία των δύο Βουλών, όσο και η άποψη της απολύτου ελευθερίας της δεύτερης Βουλής για τον καθορισμό της κατεύθυνσης της αναθεώρησης, λόγω της νωπής λαϊκής εντολής που διαθέτει. Επί του θέματος, το ΣτΕ και το ΑΕΔ έχουν ταχθεί υπέρ της δυνατότητας ελέγχου τήρησης των κατευθυντήριων γραμμών της πρώτης Βουλής, στα πλαίσια του γενικότερου ελέγχου νομιμότητας της όλης διαδικασίας. Υπάρχει, ωστόσο, μέρος της θεωρίας του δικαίου που τάσσεται κατά του δικαστικού ελέγχου συνταγματικότητας της αναθεώρησης, καθώς αυτός συνεπάγεται διατύπωση πολιτικής κρίσης από τους δικαστές και ανάμειξης της δικαιοσύνης στα interna corporis της Βουλής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχέση του 110 με το άρθ.28 Σ, το οποίο έχει υποστηριχθεί ότι εισάγει μια παράλληλη διαδικασία αναθεώρησης που εξυπηρετεί τη συμμετοχή της χώρας σε διεθνείς οργανισμούς και δη στην ΕΕ. Η κρατούσα άποψη της επιστήμης δεν αποδέχεται την αναθεωρητική φύση του άρθ.28, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι το ενωσιακό δίκαιο και η νομολογία των ΔΕΕ και ΕΔΔΑ δεν επηρεάζουν σημαντικά την εξέλιξη των συνταγματικών κανόνων στα κράτη μέλη της Ένωσης. Μείζον ερμηνευτικό ζήτημα αποτελεί και η συμπερίληψη ή όχι του ίδιου του 110 στις μη αναθεωρήσιμες διατάξεις, με την πλειοψηφία της πολιτικής και επιστημονικής κοινότητας να συμφωνεί ως προς την απόλυτη διασφάλιση μόνο του σκληρού συνταγματικού πυρήνα της παρ.1 και να επιτρέπει υπό προϋποθέσεις την τροποποίηση των υπολοίπων. Ο σχετικός διάλογος έχει οδηγήσει στη διατύπωση διαφόρων προταθεισών μεταρρυθμίσεων, όπως η ολοκλήρωση της αναθεώρησης σε μία Βουλή, η διεύρυνση ή η απαλοιφή του χρονικού ορίου της πενταετίας της παρ.6 και η καθιέρωση ενός συνταγματικού δημοψηφίσματος. Ανεξαρτήτως των όποιων αντικρουόμενων απόψεων, χαίρει κοινής αποδοχής η πεποίθηση ότι η Αναθεώρηση του Συντάγματος είναι μια διαδικασία που θα πρέπει : α) να ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Βουλής, β) να είναι δυσχερέστερη αυτής που διέπει την τροποποίηση των κοινών νόμων, σεβόμενη τον αυστηρό χαρακτήρα του Συντάγματος και γ) να αποτελεί προϊόν ενισχυμένης κοινοβουλευτικής/κοινωνικής συναίνεσης, ως μία ιστορικής σημασίας απόφαση για τον Λαό και το Έθνος.
Abstract:
The process of altering, supplementing or adding, replacing or repealing the provisions of the Constitution is known as the institutional act of Revision, regulated by the article 110 paragraphs 1 to 6. More specifically, par.1 describes the limitations in the content of a revision, regarding the protection of the “basis” and the “form” of government, and creates the first interpretive issue in art.110, that of detecting the provisions which either compose the meaning of those two terms or be linked directly to them and, therefore, not revised. Additionally, there is the matter of analysing the eight (8) particularly mentioned provisions, in the same paragraph, for being excluded from revision as well. The interpretive issues get more complicated as we examine the next paragraphs (2-6) of art.110 that set limits on the proceedings resulting in a constitutional revision. Not only has it been claimed that the decisions of the present Parliament on the revision's content bind the next Parliament, an argument based upon the flexible system of needed votes in par.2-4 indicating the equivalence of the two parliaments, but also that the next Parliament has no such restrictions, due to its updated popular mandate. Both the Supreme Administrative Court and the Special Highest Court have ruled in favour of a possible review over the proper adaptation to the first Parliament's decisions, in the context of a judicial review of the whole procedure's legality. However, there is a part within the science of law that stands against the revision being subject to any judicial control, regarding its consistency to the Constitution, as such an act would suggest a political declaration by the judiciary and interference with Parliament's interna corporis. Another key fact to explore is the relation between art.110 and art.28 of the Constitution, which is considered to bring an extra aspect to the revision that contributes to the State's participation in the EU and other international organisations. Then again, the prevailing view in legal theory does not accept the revisionay nature of art.28, while there is no doubt that EU law and jurisprudence of the Court of Justice and the European Court of Human Rights are critical to the evolution of constitutional rules in the Member States. Equally important is the issue of revising the article 110 itself, with the majority of the political and scientific community supporting the absolute shield of par.1 only and allowing the conditional revision of the rest paragraphs. Completing the revision in one phase (one parliament), expanding or dispensing the five-year time frame of par.6 and introducing a constitutional referendum are some of the reforms that have been proposed accordingly. Notwithstanding the contradictory point of views on the subject, it is undisputed that Revision of the Constitution should always be : a) an exclusive competence of the Parliament, b) a significantly more complex procedure compared with statutes' alteration, as the character of the Constitution demands and c) the result of high parliamentary/social agreement, showcasing its historical importance for the People and the Nation.
