Αρχή της αναλογικότητας και επιδίκαση χρηματικής αποζημίωσης για ηθική βλάβη κατ’ άρθρο 932 ΑΚ
Τίτλος:
Principle of proportionality and award of pecuniary compensation for moral damage according to article 932 of Civil Code
Κύρια Υπευθυνότητα:
Αλεξοπουλου, Αθανασία Δ.
Επιβλέπων:
Χάνος, Αντώνιος
Θέματα:
Keywords:
Αρχή της αναλογικότητας, χρηματική ικανοποίηση, ηθική βλάβη, μη περιουσιακή ζημία, αναιρετικός έλεγχος, εύλογο, ανάλογο Principle of proportionality, pecuniary compensation, moral damages, non-pecuniary damage, appellate review, reasonableness, proportionality
Ημερομηνία Έκδοσης:
2021
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η αρχή της αναλογικότητας, ο λεγόμενος «περιορισμό των περιορισμών», ύστερα από την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001, κατοχυρώνεται ρητώς στο Καταστατικό Χάρτη της χώρας μας. Όπως γίνεται δεκτό από την πλειοψηφία, τόσο των εκπροσώπων της θεωρίας, όσο και των εκπροσώπων της νομολογίας, πρόκειται για μια αρχή διάχυτη σε ολόκληρο το δίκαιο, αποτελώντας μάλιστα αναπόσπαστο κομμάτι αυτού. Ένα από τα αμφιλεγόμενα ζητήματα, που έχουν δημιουργηθεί, όσον αφορά την αρχή της αναλογικότητας ήταν η σχέση και η επίδραση αυτής στο Ιδιωτικό Δίκαιο και ειδικότερα στο δίκαιο της αποζημίωσης του άρθρου 932 του Αστικού Κώδικα. Σκοπό της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί η διερεύνηση της σχέση μεταξύ αυτών των δύο διατάξεων και ειδικότερα της επίδραση της αρχής της αναλογικότητας κατά την έκδοση δικαστικής απόφασης, με την οποία επιδικάζεται η μη περιουσιακή αποζημίωση του ΑΚ 932, όπως αυτή έχει διαπλασθεί από την ελληνική θεωρία αλλά και την νομολογία. Το πρώτο μέρος τη εργασία επικεντρώνεται εξ’ ολοκλήρου στην μελέτης της συνταγματικής επιταγής της αναλογικότητας. Μέσα από την ιστορική αναδρομή στην καταγωγή αυτής της αρχής προκύπτει πως αυτή έχει τις ρίζες της στη διδασκαλία του Αριστοτέλη για τη διανεμητική δικαιοσύνη, φτάνοντας μέχρι και τη σύγχρονη εποχή, με τη συνταγματική κατοχύρωση στο άρθρο 25 παρ. 1 εδ. δ’ του Συντάγματος, αλλά και την πρόβλεψη σε αρκετά κείμενα διεθνούς δικαίου. Η κατανόηση του ζητήματος αυτού προαπαιτεί εννοιολογικό καθορισμό του περιεχομένου αυτής της νομικής έννοιας και ως εκ τούτου δεν μπορούσε να μην γίνει αναλυτική αναφορά στα τρία εννοιολογικά στοιχεία, τα οποία συνθέτουν την αρχή της αναλογικότητας και τα οποία πρέπει να πληρούνται, ώστε να υφίσταται αναλογία επιδιωκόμενου σκοπού και μέσου, αλλά και στους αποδέκτες αυτής της συνταγματικής αρχής, ζήτημα, το οποίο θα απασχολήσει και το δεύτερο μέρος της εργασίας. Τέλος, το πρώτο μέρος του παρόντος, εκπονήματος ολοκληρώνεται με μια προσπάθεια γενικότερης αναφοράς της παρουσίας της αρχής στο Ιδιωτικό Δίκαιο. Ακολούθως, το δεύτερο μέρος της εργασίας πραγματεύεται αρχικά το δίκαιο της αποζημίωσης λόγω ηθικής βλάβης, ένας θεσμός, ο οποίος αποτελεί τον πυρήνα του Αστικού Δικαίου και κατοχυρώνεται στο άρθρο 932 του Αστικού Κώδικα και στη συνέχεια την επίδραση ή μη της αρχής της αναλογικότητας κατά την επιδίκαση της εν λόγω αποζημίωσης. Πρόκειται για ένα θεσμό, ο οποίος έχει αν και έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, όσον αφορά το μείζων ζήτημα της νομικής φύσης του, λόγω της ιδιαιτερότητάς του ως μη περιουσιακή ζημία, έχει απασχολήσει κατά καιρούς τη θεωρία, με αποτέλεσμα να σχηματιστούν διάφορες θεωρητικές τάσεις σχετικά με αυτό. Οι απαιτούμενες προϋποθέσεις, ώστε να διαπιστωθεί η πρόκληση ηθικής βλάβης, ήτοι η παράνομη συμπεριφορά, η πρόκληση ηθικής βλάβης και η απαιτούμενη αιτιώδη συνάφεια μεταξύ αυτών, παρατίθενται σε ένα επόμενο κεφάλαιο της εργασίας, με σκοπό την ουσιαστική κατανόηση του θεσμού αυτού. Τέλος, γίνεται εκτενής ανάλυση του κρίσιμου και χωρίς αμφιβολία ενός από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα, σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας κατά την διατύπωση της δικαστικής κρίσης, με την οποία επιδικάζεται χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης και κατά πόσο αυτή δεσμεύει το δικαστή. Οι απόψεις επ’ αυτού, ως ήταν αναμενόμενο, διίστανται, με αποτέλεσμα να υποστηρίζεται ότι αυτή αποτελεί, είτε μια κανονιστική αρχή, είτε ερμηνευτική αρχή, είτε κομμάτι της τελολογικής ερμηνείας του δικαίου, επιλογή η οποία επιδρά στο αναιρετικά ελεγκτέο ή μη της επίδικης κρίσης. Πώς αντιμετωπίζει το ζήτημα η ελληνική θεωρία αλλά ποια η στάση του Αρείου Πάγου; Μέσω της παράθεσης των διάφορων θεωρητικών απόψεων αλλά και της νομολογία του Αρείου Πάγου, γίνεται χωρίς αμφιβολία κατανοητό πως πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ζήτημα, που αν και έχει αποτελέσει εφαλτήριο δημιουργίας ερίδων, η σημασία του δεν μένει σε θεωρητικό επίπεδο αλλά βρίσκει έδαφος στην καθημερινή θεωρητική και νομολογιακή πρακτική.
Abstract:
The principle of proportionality, the so-called "limitation of restrictions", following the revision of the Constitution in 2001, is explicitly enshrined in our country's Charter. As is accepted by the majority of both theoretical and jurisprudential representatives, it is a principle that is pervasive throughout the law, and indeed constitutes an integral part of it. One of the controversial issues that have arisen with regard to the principle of proportionality has been its relationship and impact on private law, and in particular on the law of compensation under Article 932 of the Civil Code. The purpose of this thesis is to investigate the relationship between these two provisions and in particular the effect of the principle of proportionality in the issuance of a court decision awarding non-pecuniary damages under CC 932, as it has been shaped by Greek theory and case law. The first part of the paper focuses entirely on the study of the constitutional requirement of proportionality. Through the historical review of the origin of this principle, it is evident that it has its roots in Aristotle's doctrine of distributive justice, reaching up to the modern era, with its constitutional enshrinement in article 25 paragraph 1 domain (d) of the Constitution, but also through its provision in several texts of international law. The understanding of this issue requires a conceptual definition of the content of this legal concept and, therefore, a detailed reference could not fail to be made to the three conceptual elements that make up the principle of proportionality and which must be met in order for there to be a proportionality between the end and the means pursued, as well as to the recipients of this constitutional principle, an issue that will also be addressed in the second part of the paper. Finally, the first part of this paper concludes with an attempt to make a general reference to the presence of the principle in private law. Subsequently, the second part of the work will first deal with the law of compensation for moral damages, an institution which is at the core of civil law and enshrined in Article 932 of the Civil Code, and then with the influence or otherwise of the principle of proportionality in the award of such compensation. This is an institution which, although it has its roots in antiquity, as regards the major issue of its legal nature, due to its specificity as a non-pecuniary damage, has occupied the theory from time to time, 10 | Σ ε λ ί δ α with the result that various theoretical trends have been formed on it. The conditions required in order to establish moral damages, namely unlawful conduct, the causing of moral damages and the required causal link between them, are set out in a subsequent chapter of the thesis, with a view to providing an essential understanding of this institution. Finally, there is an extensive analysis of the crucial and undoubtedly one of the most controversial issues concerning the application of the principle of proportionality in the formulation of the judgment awarding damages for moral damages and whether it binds the judge. As might be expected, opinions on this point are divided, with the result that it is argued that it is either a normative principle, an interpretative principle or a part of the telological interpretation of law, a choice which affects the appealability or not of the judgment under appeal. How does Greek theory deal with the issue, but what is the attitude of the Supreme Court? From the analysis, which follows, through the presentation of the various theoretical views and the case law of the Supreme Court, it is clear that this is an extremely interesting issue, which, although it has been a springboard for the creation of controversies, its importance does not remain at the theoretical level but finds ground in everyday theoretical and jurisprudential practice.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, ΠΜΣ, κατεύθυνση Δίκαιο, Τεχνολογία και Οικονομία, 2021
