Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Το διεθνές δίκαιο και η διακυβέρνηση του περιβάλλοντος έχει φτάσει σε ένα επίπεδο υψηλών προδιαγραφών τις τελευταίες δεκαετίες. Η ναυτιλία και ειδικότερα η ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος που προέρχεται από τα πλοία αποτελεί μία ιδιαίτερη πτυχή της διαδικασίας πολυκεντρικής περιβαλλοντικής διακυβέρνησης. Το ρυθμιστικό πλαίσιο της θαλάσσιας ρύπανσης συνδέεται με την πολλαπλότητα των συμβατικών καθεστώτων που διαχειρίζονται την προστασία του περιβάλλοντος και την βιώσιμη ανάπτυξη σε αλληλεπιδρώντα περιφερειακά και παγκόσμια επίπεδα. Αυτή η πολυκεντρικότητα στη διεθνή περιβαλλοντική διακυβέρνηση είναι εγγενής στο διεθνές σύστημα και δεν μπορεί να γίνει πλήρως κατανοητή εάν δεν προσεγγίζεται ταυτόχρονα ως πολλαπλότητα συμβατικών καθεστώτων διακυβέρνησης και ως διαδικασία συνεχούς και δομημένης διαπραγμάτευσης σε μια οριζόντια αναπτυσσόμενη διεθνή τάξη που απαιτεί τη νομιμοποίηση της συναίνεσης μεταξύ των κρατών και προϋποθέτει την εθνική κάθετης τάξης τους . Κάθε ένα από αυτά τα συμβατικά περιβαλλοντικά καθεστώτα έχει ως στόχο να είναι όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικό υπό το πρίσμα των υφιστάμενων και μελλοντικών συνθηκών που θα μπορούσαν να απειλήσουν το θαλάσσιο περιβάλλον. Ωστόσο ακόμα και τα πιο πλήρως εφαρμοζόμενα και επιβεβλημένα καθεστώτα δεν θα ήταν σε θέση να αποτρέψουν την εμφάνιση νέων απειλών ή την αλλαγή των υφιστάμενων. Έχουν περάσει πάνω από 65 χρόνια από τότε που άρχισαν οι προσπάθειες για τη ρύθμιση της ρύπανσης από πλοία σε ολοκληρωμένη κλίμακα. Πολλά έχουν αλλάξει κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου όπως το μέγεθος και ο τύπος των ρυπογόνων πλοίων, η φύση και ο κίνδυνος των εμπλεκομένων ρύπων, το αυξανόμενο ενδιαφέρον των κρατών και των πολιτών για το περιβάλλον αλλά και η κλιματική αλλαγή. Οι παγκόσμιοι κανονισμοί που σχετίζονται με τον έλεγχο της ρύπανσης από πλοία προέρχονται είτε από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας 1982 (LOSC) είτε από τους «γενικά αποδεκτούς διεθνείς κανονισμούς και πρότυπα», όπως εγκρίθηκαν από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΙΜΟ). Ιστορικά ο έλεγχος της θαλάσσιας ρύπανσης από τα παράκτια και λιμενικά κράτη έχει οδηγήσει ουσιαστικά στον ρυθμιζόμενο περιορισμό του παραδοσιακού δικαιώματος της «ελεύθερης ναυσιπλοΐας» και έχει προκαλέσει αντιπαραθέσεις ή και συγκρούσεις μεταξύ των κρατών αυτών και των κρατών με σημαντικά ναυτικά και εμπορικά θαλάσσια συμφέροντα. Οι διατάξεις της LOSC επιδιώκουν την επίλυση αυτών των προβλημάτων καθορίζοντας με μεγαλύτερη ακρίβεια θέματα δικαιοδοσίας. Ταυτόχρονα σε περιφερειακό επίπεδο η ΕΕ και τα παράκτια κράτη της Μεσογείου μέσα από φορείς που δρουν στο ρυθμιστικό καθεστώς της ΕΕ και του Συστήματος της Βαρκελώνης καταβάλουν συστηματική προσπάθεια για την αποτελεσματική προστασία των θαλασσών τους από τη ρύπανση. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, τα συχνά περιστατικά ρύπανσης από πλοία, τόσο εκ προθέσεως όσο και τυχαία, έχουν δημιουργήσει ερωτήματα σχετικά με το γιατί αυτά τα περιστατικά συνεχίζουν να συμβαίνουν παρά την ύπαρξη πολλών ρυθμιστικών κανόνων, θεσμών και πρακτικών. Το αναπόφευκτο συμπέρασμα φαίνεται να είναι ότι οι ισχύοντες διεθνείς κανόνες και πρότυπα, κυρίως εκείνοι που θεσπίστηκαν από τον ΙΜΟ, δεν έχουν επιφέρει αποτελεσματική και επαρκή συμμόρφωση στα κράτη μέλη του. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι οι σύγχρονες διαρθρωτικές πραγματικότητες εντός των οποίων λειτουργεί το σύστημα θαλάσσιων συναλλαγών αφήνουν περιθώρια για ανεπαρκή εφαρμογή και επιβολή των σχετικών κανόνων ελέγχου της ρύπανσης και ίσως σήμερα - αν όχι περισσότερο από αρκετές δεκαετίες πριν -καθίσταται επιτακτική η ανάγκη να διατηρηθεί η επαγρύπνηση για την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης από πλοία.
Abstract:
International law and environmental governance have reached a high standard in recent decades. Shipping, and in particular the pollution of the marine environment by ships, is a special aspect of the multi-centered environmental governance process. The regulatory framework for marine pollution is related to the multiplicity of conventional regimes managing environmental protection and sustainable development at interacting regional and global levels. This polycentricity in international environmental governance is inherent in the international system and cannot be fully understood unless it is approached simultaneously as a multiplicity of conventional governance regimes and as a process of continuous and structured negotiation in a horizontally developing international order requiring the legitimating consensus among states and presupposing their national, vertical order. Each of these conventional environmental regimes aims to be as effective as possible in the light of existing and future conditions that could threaten the marine environment. However, even the most fully implemented and enforced regimes would not be able to prevent the emergence of new threats or the change of existing ones. It has been over 65 years since efforts to regulate vessel-source pollution on an integrated scale began. Much has changed during this period such as the size and type of polluting ships, the nature and risk of the pollutants involved the growing interest of states and citizens in the environment and climate change. Global regulations related to the control of pollution from ships derive either from the United Nations Convention on the Law of the Sea 1982 (LOSC) or from "Generally Accepted International Regulations and Standards" as adopted by the International Maritime Organization (IMO). Historically, the control of marine pollution by coastal and port states has substantially led to a regulated restriction of the traditional right of "free navigation" and has caused controversy and/ or conflicts between these states and states with significant maritime and commercial interests. The provisions of the LOSC, however, seek to resolve these problems by defining issues of jurisdiction more precisely. At the same time, at regional level, the EU and the Mediterranean coastal states, through actors in the EU regulatory regime and the Barcelona System, make a systematic effort to effectively protect their seas from pollution. In recent years, however, frequent incidents of vessel-source pollution, both intentional and accidental, have raised questions about why these incidents continue to occur despite the existence of many regulatory norms, institutions and practices. The inevitable conclusion seems to be that the current international rules and standards, especially those established by IMO, have not brought about effective and adequate compliance in its Member States. What is clear is that the modern structural realities in which the maritime trading system operates leave room for inadequate implementation and enforcement of the relevant pollution control rules and perhaps the need to maintain vigilance to prevent and control pollution from ships remains as urgent today, if not more so, as several decades ago.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, ΠΜΣ, κατεύθυνση Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο και Διακυβέρνηση του Περιβάλλοντος, 2020
