Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η έλευση της βιομηχανικής προόδου και τα επιτεύγματα της τεχνολογίας και της επιστήμης έχουν οδηγήσει στη διαμόρφωση νέων συνθηκών για την ανθρώπινη ζωή και διαβίωση. Η ανάγκη για την ικανοποίηση των αυξημένων απαιτήσεων έχει οδηγήσει στην επέμβαση της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον, με αποτέλεσμα να παρατηρείται σταδιακή ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση αυτού. Έτσι, η προστασία του περιβάλλοντος αναδείχθἠκε ως ανάγκη, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αξιοπρεπής διαβίωση του ανθρώπου μέσα σε αυτό και να αποκατασταθεί η διαταραγμένη σχέση ανθρώπου-φύσης. Η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος είχε για μεγάλο χρονικό διάστημα το άλλοθι ότι μόνη της η φύση μπορεί να αποκαταστήσει τη ζημία που έχει υποστεί. Ωστόσο, η ανάπτυξη του δικαίου προστασίας του περιβάλλοντος άλλαξε άρδην την αντίληψη αυτή. Οι δυνατότητες της φύσης για την ανασύσταση των φυσικών της πόρων δεν είναι ανεξάντλητες. Οι επιπτώσεις της διατάραξης της οικολογικής ισορροπίας στη σωματική και ψυχική υγεία του ανθρώπου και η υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής του είναι αδιαμφισβήτητα γεγονότα. Εξαιτίας της σημασίας που έχει η διασφάλιση ότι ο άνθρωπος θα έχει τη δυνατότητα να ζει και να εκδηλώνει τις πτυχές της προσωπικότητάς του μέσα σε ένα υγιές και βιώσιμο περιβάλλον, το ζήτημα της προστασίας του έχει λάβει τόσο εθνικό, όσο και περιφερειακό και διεθνή χαρακτήρα και αποτελεί προτεραιότητα τόσο των αναπτυγμένων, όσο και των αναπτυσσόμενων χωρών.Ωστόσο, η σύγκρουση μεταξύ της προστασίας του περιβάλλοντος και της οικονομικής ανάπτυξης αποτελεί βασικό πρόβλημα της προστασίας του περιβάλλοντος και της υλοποίησης των μέτρων του περιβαλλοντικού δικαίου. Η επίτευξη ενός συγκερεσμού μεταξύ των δύο συγκρουόμενων τάσεων επήλθε με τη συνειδητοποίηση της ανάγκης για νομική ρύθμιση της αντιμετώπισης των προσβολών του περιβάλλοντος, από τη στιγμή που η οικολογική βλάβη αποτελούσε ανασταλτικό παράγοντα της οικονομικής ανάπτυξης. Το δίλημμα της οικονομικής ανάπτυξης σε βάρος του περιβάλλοντος ή περιβαλλοντική πολιτική σε βάρος της οικονομικής ανάπτυξης βρίσκει απάντηση στην αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης και στη διαπίστωση ότι ένα υγιές περιβάλλον αποτελεί προϋπόθεση για την οικονομική πρόοδο. Φυσικά, στη συνείδηση της πλειοψηφίας οι οικονομικές απαιτήσεις έχουν προτεραιότητα σε σχέση με την εξασφάλιση της οικολογικής ισορροπίας. Και αυτό συμβαίνει, γιατί η πολιτική βούληση πολλές φορές δεν είναι ιδιαίτερα έντονη για τη θέσπιση αποτελεσματικών ρυθμίσεων, αλλά τα μέτρα που λαμβάνει έχουν περισσότερο τη μορφή διαιτησίας προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης. Η μόνη πρόσφορη λύση αποτελεί η ομοιόμορφη ανάπτυξη των τριών πυλώνων της βιώσιμης ανάπτυξης, του περιβαλλοντικού, του κοινωνικού και του οικονομικού.Για τους παραπάνω λόγους η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί πρόκληση και η αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης οδήγησε στην ανάπτυξη ενός αυτόνομου κλάδου του δικαίου, του δικαίου του περιβάλλοντος, το οποίο εν συντομία μπορεί να οριστεί ως το δίκαιο για την καθολική αντιμετώπιση των προσβολών της οικολογικής ισορροπίας και της κωδικοποίησης των τρόπων προστασίας του περιβάλλοντος. Η σφαιρική κατανόηση του ζητήματος της προστασίας του περιβάλλοντος απαιτεί την προσέγγιση της βλάβης της οικολογικής ισορροπίας από πολλές οπτικές του δικαίου. Ειδικά, όμως, το δημόσιο δίκαιο, που έχει ως αντικείμενο την οργάνωση και τη δομή της κράτους και την προστασία του γενικού συμφέρονοτος, μέρος του οποίου αποτελεί και η προστασία του περιβάλλοντος, προσφέρει το θεσμικό πλαίσιο, εντός του οποίου είναι εφικτό να ανπτυχθούν μέθοδοι για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Το δημόσιο δίκαιο έχει ιδιαίτερα ενεργητικό ρόλο στην προστασία του περιβάλλοντος, τόσο όσον αφορά στην οριοθέτηση του αντικειμένου της προστασίας όσο και στα μέσα με τα οποία θα επιτευχθεί η προστασία. Ο χαρακτήρας του αντικειμένου είναι κατεξοχήν δημοσίου δικαίου: η προστασία έγκειται στη διασφάλιση της ποιότητας ενός φυσικού αγαθού, του περιβάλλοντος, και τα μέσα της νομοθεσίας αποσκοπούν στην εξαφάνιση ή στον περιορισμό κάθε επιβλαβούς δραστηριότητας.ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΣκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί η ανάδειξη της σημασίας του δικαίου περιβάλλοντος τόσο για τη διασφάλιση της ύπαρξης του ίδιου του περιβάλλοντος όσο και για την ανθρώπινη ζωή και δραστηριότητα. Για τις ανάγκες της εργασίας αυτής, η ανάλυση διακρίνεται σε τρία μέρη, ενώ στο τελευταίο μέρος γίνεται αναφορά στα συμπεράσματα που προέκυψαν από την ανάλυση αυτή.Ειδικότερα, στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται το νομικό πλαίσιο της προστασίας του περιβάλλοντος σε επίπεδο διεθνούς δικαίου όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιο συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι βασικές έννοιες του διεθνούς δικαίου περιβάλλοντος και γίνεται αναφορά στις βασικές αρχές του. Στο ίδιο κεφάλαιο, γίνεται μία συνοπτική προσέγγιση του ευρωπαϊκού δικαίου περιβάλλοντος με αναφορά στις γενικές και ειδικές αρχές του δικαίου της Ένωσης. Στο δεύτερο κεφάλαιο, παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο το περιβάλλον αποτελεί αντικέιμενο προστασίας του εθνικού δικαίου. Ειδικότερα, γίνεται μνεία στο Άρθρο 24 του Ελληνικού Συντάγματος, όπως επίσης και στον τρόπο με τον οποίο το διοικητικό δίκαιο χρησιμοποιεί μηχανισμούς για την προστασία του.Στο δεύτερο μέρος, εξετάζεται η δυνατότητα αποτελεσματικής προστασίας του περιβάλλοντος μέσω της ειδικής διοικητικής διαδικασίας της Εκτίμησης των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Ειδικότερα, ως εργαλείο ιδιαίτερα μεγάλης αξίας για το δίκαιο του περιβάλλοντος, η διαδικασία της Εκτίμησης των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΠΕ) έχει αποτελέσει αντικείμενο ρύθμισης τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Για την πληρέστερη κατανόηση της συγκεκριμένηςδιαδικασίας, στο μέρος αυτό γίνεται μία παρουσίαση της πορείας τόσο της ευρωπαϊκής, όσο και της εθνικής νομοθεσίας για τη ρύθμιση της. Επιπρόσθετα, αναλύονται τα επί μέρους στοιχεία αυτής της διαδικασίας, όπως είναι οι αρχές που τη διέπουν, η φύση της, οι σκοποί που επιδιώκονται, καθώς και τα στάδια μέχρι την έκδοση της τελικής απόφασης.Στο τρίτο και τελευταίο μέρος περιγράφονται τα συμπεράσματα, τα οποία προέκυψαν από την παραπάνω ανάλυση και εξετάζεται κατά πόσο τα μέτρα, που έχουν θεσπιστεί σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο είναι κατάλληλα για να οδηγήσουν στην αποτελεσματική προστασία του εννόμου αγαθού του περιβάλλοντος.
Abstract:
The advent of industrial progress and the advances of technology and science have led to the formation of new conditions for human life and living. The need to meet the increased demands has led to the intervention of human activity in the environment, resulting in a gradual qualitative and quantitative deterioration. Thus, the protection of the environment has become a necessity in order to ensure the dignified living of human beings within it and to restore the disturbed human-nature relationship. The degradation of the natural environment has long been the alibi that nature alone can repair the damage it has suffered. However, the development of environmental protection law has completely changed this perception. Nature's potential for restoring its natural resources is not endless. The effects of the disruption of the ecological balance on the physical and mental health of man and the deterioration of his quality of life are undeniable events. Because of the importance of ensuring that people are able to live and express aspects of their personality in a healthy and sustainable environment, the issue of their protection has taken on a national as well as a regional and international character and constitutes a priority for both developed and developing countries.However, the conflict between environmental protection and economic development is a major problem of environmental protection and the implementation of environmental law measures. The achievement of a confluence between the two conflicting trends came about by the awareness of the need for legal regulation of the response to environmental impacts, since ecological damage was a deterrent to economic growth. The dilemma of economic growth at the expense of the environment or environmental policy at the expense of economic growth finds the answer to the principle of sustainable development and to finding that a healthy environment is a prerequisite for economic progress. Of course, in the consciousness of the majority, financial requirements take precedence over ensuring ecological balance. And this is because political will is often not particularly intense for effective regulation, but the measures it takes are more in the form of arbitration for the sake of economic growth. The only viable solution is the uniform development of the three pillars of sustainable development, environmental, social and economic.For the above reasons, environmental protection is a challenge and addressing this challenge has led to the development of an autonomous branch of environmental law, which can briefly be defined as the law for the universal treatment of ecological balance violations and codification of ways to protect the environment. A comprehensive understanding of the issue of environmental protection requires an approach to the damage of the ecological balance from many perspectives of law. In particular, however, public law, which deals with the organization and structure of the state and the protection of the general interest, which environmental protection is also part of, offers the institutional framework within which methods for developing itcan be developed tackling environmental problems. Public law has a particularly active role in protecting the environment, both in terms of the scope of protection and the means by which protection is achieved. The nature of the object is primarily public law: protection is the safeguarding of the quality of a natural good, the environment, and the means of law are intended to eliminate or limit any harmful activity.PRESENTATION METHODThe purpose of this thesis is to highlight the importance of environmental law both for ensuring the existence of the environment itself and for human life and activity. For the purposes of this work, the analysis is divided into three parts, with the last section referring to the conclusions drawn from this analysis.In particular, the first part presents the legal framework for environmental protection at international and EU level. Τhe first chapter introduces the basic concepts of international environmental law and refers to its basic principles. In the same chapter, a concise approach to European environmental law is made, with reference to the general and specific principles of European law. The second chapter describes how the environment is protected by national law. In particular, reference is made to Article 24 of the Greek Constitution, as well as to the way in which administrative law uses mechanisms to protect it.In the second part, the possibility of effective environmental protection is examined through the special administrative process of Environmental Impact Assessment. In particular, as a tool of great value for environmental law, the EIA process has been regulated at both European and national level. For a better understanding of this process, this section presents a breakdown of both European and national legislation regulating it. In addition, the individual elements of this process, such as the principles governing it, its nature, the aims pursued, and the steps leading up to the final decision, are analyzed.The third and final section describes the conclusions drawn from the above analysis and examines whether the measures adopted at national, regional and international level are appropriate to lead to effective protection of the legal environment.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, ΠΜΣ, κατεύθυνση Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο και Διακυβέρνηση του Περιβάλλοντος, 2020
