Ο ρόλος της εργασίας στην κοινωνική επανένταξη: στάσεις αποφυλακισμένων και εργοδοτών
Τίτλος:
The role of employment in social reintegration, attitudes of employers and ex-prisoners
Κύρια Υπευθυνότητα:
Μάκο, Βιολέτα Α.
Επιβλέπων:
Ζαραφωνίτου, Χριστίνα
Θέματα:
Keywords:
Εργασία, εργασιακή ένταξη, επανένταξη, στάσεις αποφυλακισμένων, στάσεις εργοδοτών, ποινικό μητρώο, στιγματισμός, υποτροπή, αποχή από το έγκλημα Employment, employment integration, reintegration, attitudes of prisoners, attitudes of employers, criminal record, stigma, recidivism, desistance from crime
Ημερομηνία Έκδοσης:
2022
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Στόχο της παρούσας μελέτης αποτελεί, η διερεύνηση του ρόλου που διαδραματίζει η εργασιακή απασχόληση των αποφυλακισθέντων, ως παράγοντας ομαλότερης κοινωνικής επανένταξης και μείωσης της υποτροπής και η διερεύνηση των στάσεων και των αντιλήψεων τόσο των αποφυλακισθέντων, όσο και των εργοδοτών, σε σχέση με αυτό το ζήτημα. Αντικείμενο μελέτης και βασική ερευνητική υπόθεση της εργασίας αποτελεί το ερώτημα: «εάν και κατά πόσο η εργασία αποτελεί συστατικό στοιχείο κοινωνικής επανένταξης». Αναλυτικότερα, η μελέτη ξεκινά με μια εισαγωγή, κατά την οποία αναλύεται η έννοια της κοινωνικής επανένταξης, η συνταγματική της θεμελίωση και η διασύνδεση της εργασίας με την σκοπιμότητα της ποινής, δηλαδή τη μεταχείριση του δράστη με σκοπό την «επανακοινωνικοποίηση» του. Παράλληλα γίνεται μια σύντομη ιστορική ανασκόπηση της έννοιας της «επανακοινωνικοποίησης», για να γίνει ευρύτερα κατανοητό το πώς φθάσαμε σήμερα στη θεμελίωση του δικαιώματος των αποφυλακισμένων στην κοινωνική τους επανένταξη, σύμφωνα με την σύγχρονη αντίληψη για την ποινική μεταχείριση, η οποία αναγνωρίζει τους κρατούμενους όχι ως «αντικείμενα παρέμβασης», αλλά ως φορείς δικαιωμάτων και ενεργούς μετόχους σε «διαδικασίες αλλαγής». Στο Α’ Μέρος της παρούσας μελέτης προσεγγίζεται ο ρόλος που διαδραματίζει η εργασία στην επανένταξη. Πιο συγκεκριμένα το πρώτο κεφάλαιο του Α’ μέρους, πραγματεύεται τους λόγους για τους οποίους η εργασία αποτελεί συστατικό στοιχείο κοινωνικής επανένταξης, καθώς και γιατί αυτή συμβάλει στη μείωση της υποτροπής και στην «αποχή» από το έγκλημα. Επιπρόσθετα γίνεται μια εκτενής αναφορά στην εργασία και στο ρόλο που αυτή διαδραματίζει στην επανένταξη, τόσο κατά την εκτέλεση μίας στερητικής της ελευθερίας ποινής, όσο και μετά την οριστική αποφυλάκιση. Ταυτοχρόνως προσεγγίζεται ο τρόπος διάρθρωσης της εργασίας, στα καταστήματα κράτησης κλειστού τύπου, σε αντιπαραβολή με τα καταστήματα κράτησης ανοιχτού τύπου, ενώ παράλληλα αναλύεται και η ρόλος της εργασίας εκτός φυλακής, ως ενναλακτική έκτιση της ποινής. Στο δεύτερο κεφαλαίο του Α’ Μέρους γίνεται μια προσπάθεια ανάδειξης των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων σε συνάρτηση με την επαγγελματική του ένταξη μετά την αποφυλάκιση και συγκεκριμένα, των ανηλίκων παραβατών, των αποφυλακισμένων γυναικών και των αποφυλακισμένων ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα ουσιοεξάρτησης. Ακολούθως, στο τρίτο κεφάλαιο, προσεγγίζεται ο ποινικός στιγματισμός ως πρόσκομμα στην επανένταξη, αναδεικνύοντας πως ο ποινικός στιγματισμός συμβάλει στον κοινωνικό αποκλεισμό των αποφυλακισμένων ατόμων και αντιστοίχως, πως το ποινικό μητρώο καθαυτό, μπορεί να αποκόψει τα αποφυλακισμένα άτομα από το εργασιακό περιβάλλον. Στο Β’ Μέρος της παρούσας μελέτης γίνεται μια προσπάθεια καταγραφής του θεσμικού πλαισίου και των πολιτικών εργασιακής επανένταξης στην Ελλάδα σε συνδυασμό με αντίστοιχες στην Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα παρουσιάζονται διάφορα παραδείγματα προγραμμάτων και καλών πρακτικών, τα οποία εφαρμόζονται τόσο κατά τη διάρκεια της φυλάκισης, όσο και μετά την οριστική απόλυση των καταδίκων, δίνοντας έμφαση στην εργασία και στην εκπαίδευση και κινούμενα με γνώμονα την ενίσχυση της εργασιακής ένταξης μετά την αποφυλάκιση. Παράλληλα αναλύονται διάφορα παραδείγματα καλών πρακτικών υπό το πρίσμα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, με τη μορφή κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν ως στόχο την εργασιακή απασχόληση των αποφυλακισμένων, τόσο κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού σε σωφρονιστικό κατάστημα, όσο και μετά, κατά τη διαδικασία επανένταξης. Τέλος στο Β’ Μέρος παρουσιάζονται και οι πολιτικές εργασιακής επανένταξης που αφορούν την ελληνική εμπειρία. Στο Γ’ μέρος, το οποίο αποτελεί το ερευνητικό μέρος της παρούσας μελέτης, γίνεται αρχικά μια προσπάθεια ανασκόπησης της διεθνούς ερευνητικής εμπειρίας με σκοπό να προσεγγιστούν τα κυριότερα ερευνητικά πορίσματα, τα οποία έχουν προκύψει από έρευνες στάσεων, τόσο των εργοδοτών, όσο και των αποφυλακισμένων, σε σχέση με το ζήτημα της εργασιακής ένταξης μετά την αποφυλάκιση. Έπειτα ακολουθεί η ποιοτική διερεύνηση των στάσεων των εργοδοτών και των αποφυλακισμένων. Η παρούσα πιλοτική έρευνα επιχειρεί να διερευνήσει τον ρόλο που διαδραματίζει η εργασιακή απασχόληση των αποφυλακισθέντων, ως παράγοντας ομαλότερης κοινωνικής επανένταξης και μείωσης της υποτροπής και τη διερεύνηση των στάσεων και των αντιλήψεων τόσο των αποφυλακισθέντων όσο και των εργοδοτών, σε σχέση με αυτό το ζήτημα. Η προσέγγιση πραγματοποιείται μέσα από τις απόψεις ανθρώπων που έχουν αποφυλακισθεί και εργοδοτών με στόχο να αναδειχθεί το πλαίσιο των ευνοϊκών και δυσχεραντικών παραγόντων εργασιακής επανένταξης της συγκεκριμένης κατηγορίας πολιτών. Εκτενέστερα, παρουσιάζεται αρχικά, η μεθοδολογία της έρευνας, όπου η επιλογή των ερωτώμενων έγινε με την μέθοδο της δειγματοληψίας κριτηρίου, που εντάσσεται στη δειγματοληψία σκοπιμότητας και η μέθοδος ανάλυσης που ακολουθήθηκε ήταν η μέθοδος ανάλυσης περιεχομένου. Στην συνέχεια ακολουθεί μια αναλυτική παράθεση των αποτελεσμάτων του ερευνητικού υλικού που συλλέχθηκε: α) σε σχέση με τις στάσεις των εργοδοτών και β) σε σχέση με τις στάσεις των αποφυλακισμένων, ενώ στο τέλος διατυπώνονται ορισμένα συμπεράσματα σε σχέση με τα πορίσματα της παρούσας πιλοτικής έρευνας, σε συνάρτηση με το κατά πόσο αυτά επιβεβαιώνουν ή διαψεύδουν τη διεθνή ερευνητική εμπειρία. Συνοψίζοντας, από τα πορίσματα τόσο της παρούσας πιλοτικής έρευνας, όσο και από την εν γένει μελέτη του ρόλου που διαδραματίζει η εργασία στην επανένταξη, επιβεβαιώνεται ότι η εργασία αποτελεί συστατικό στοιχείο κοινωνικής επανένταξης, λειτουργώντας ως προστατευτικός παράγοντας στην εκδήλωση της υποτροπής. Εν κατακλείδι στο τέλος της παρούσας μελέτης, γίνεται μια προσπάθεια να διατυπωθούν προτάσεις για την βελτίωση του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου.
Abstract:
The aim of this study is to investigate the role that employment performs, as a factor of smoother social reintegration and reduction of recidivism and to investigate the attitudes and perceptions of both ex-prisoners and employers in this regard. The object of this study and the basic research hypothesis of this study is: "if and to what extent employment is a component of social reintegration". More specifically, the study begins with an introduction, which analyses the concept of social reintegration, its constitutional basis and the link between employment and the expediency of the sentence, i.e., the treatment of the perpetrator in order το "re-socialize". At the same time, a brief historical review of the concept of "re-socialization" is made, to understand deeper, how we arrived today at the establishment of the right of prisoners to their social reintegration, according to the modern concept of criminal treatment, which recognizes detainees not as "objects of intervention", but as rights holders and active shareholders in "change processes".Part A’ of the present study approaches the role that employment performs in social reintegration. More specifically, the first chapter of Part A’, deals with the reasons why employment is a component of social reintegration, as well as why it helps to reduce "recidivism" and "desistance" from crime. In addition, there is an extensive reference to the employment and the role it plays in social reintegration, both during the execution of a custodial sentence and then during the aftercare period. At the same time, it is approached the way that work has been structured in closed prisons, in contrast to the way work has been structured in open prisons, while at the same time, it is analysed the role that employment plays outside from prison, as an alternative assessment of the sentence. In the second chapter of Part A’, it is tried to highlight vulnerable social groups, in relation to their employment integration after they have been released from prison and more specifically the study analyses juvenile offenders, women and people with drug addiction problems. Moreover, in the third chapter, criminal stigma is approached as an obstacle to reintegration, highlighting how criminal stigma contributes to the social exclusion of persons that have been released from prison and featuring, how criminal record itself, can cut off ex-prisoners, from the work environment. In Part B’ of the present study, it is tried to record the institutional framework and employment reintegration policies in Greece in combination with those in Europe. More specifically, there are various examples of programs and good practices, which are applied both during imprisonment and after the final release of convicts, with an emphasis on work and education and moving with the aim of empowering employment after release. At the same time, various examples of good practices are analysed in the light of social entrepreneurship, in the form of social cooperative enterprises, which aim at the employment integration of prisoners, both during the imprisonment and afterwards, during the reintegration process. Finally, Part B’ presents the employment reintegration policies that concern the Greek experience. In Part C’, which is the part of the research of the present study, it is initially tried, to highlight the international research experience, in order to approach the main research findings, which have emerged from surveys of attitudes of both employers and ex- prisoners, in relation to the issue of employment integration. These issues have been approached by qualitative research of the attitudes of employers and ex-prisoners. The present pilot study attempts to investigate the role that employment performs, in social reintegration and in reduction of recidivism, of people that have been released from prison and to investigate the attitudes and perceptions of both ex-prisoners and employers in relation to this issue. This approach is carried out through the views of people who have been released from prison and employers in order to highlight the context of favourable and dissuasive factors of employment integration of this category of citizens. In addition, in this part it is presented the methodology of the research, upon which the respondents were selected by the method of criterion sampling, which is part of the expediency sampling, and the method of analysis that was followed was the method of content analysis. Afterwards, follows a detailed summary of the results of the research material collected: a) in relation to the attitudes of the employers and b) in relation to the attitudes of ex-prisoners, while at the end, are formulated some conclusions in relation to the findings of the present pilot research, in depending on whether they confirm or refute international research experience. Summarizing, from the findings of both the present study and the general study of the role that employment plays in social reintegration, it is confirmed that employment is a component of social reintegration, acting as a protective factor towards recidivism. In conclusion, at the end of the present study, it is tried to formulate some proposals for the improvement of the existing institutional framework.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Κοινωνιολογίας, ΠΜΣ “Εγκληματολογία”, 2022
