Οι εκλογές του 1958: η ανάδειξη της ΕΔΑ στην αξιωματική αντιπολίτευση και οι συνακόλουθες κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις
Τίτλος:
The 1958 elections: the emergence of EDA in the opposition and the subsequent social and political developments
Κύρια Υπευθυνότητα:
Μιχαήλ, Χρήστος Α.
Επιβλέπων:
Παπαδημητρίου, Δέσποινα Ι.
Θέματα:
Keywords:
Εκλογές 1958, ΕΔΑ, ΚΚΕ, αξιωματική αντιπολίτευση, αστικός τύπος, μετεμφυλιακό καθεστώς, σοσιαλισμός, κεντρώα κόμματα 1958 elections, EDA, KKE, opposition, mainstream press, post - civil war state, socialism, centrist parties
Ημερομηνία Έκδοσης:
2024
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Αντικείμενο της παρούσης εργασίας είναι η εκλογική επιτυχία της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) στην αναμέτρηση της 11ης Μαΐου του 1958 και οι εξελίξεις που πυροδότησε το εν λόγω αποτέλεσμα στο κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο εκείνης της περιόδου. Η έως ένα βαθμό αναπάντεχη άνοδος της ΕΔΑ και η θεσμική της αναβάθμιση στον ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης εννέα χρόνια μετά τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου λειτούργησε ως θρυαλλίδα σημαντικών εξελίξεων, οι οποίες καθόρισαν εν πολλοίς τις επιλογές ολόκληρου του μετεμφυλιακού πλέγματος εξουσίας και συνετέλεσαν καθοριστικά στην επάνοδο στην πρώιμη μετεμφυλιακή «κανονικότητα», μέσω της όξυνσης των κατασταλτικών μέτρων εναντίον του κόσμου της Αριστεράς και της δυναμικής επανεμφάνισης της διαιρετικής τομής «εθνικοφρόνων – μη εθνικοφρόνων» κομμάτων και πολιτών. Παράλληλα, πρόθεση του γράφοντος μέσα από την διάρθρωση αυτής της εργασίας είναι να αναδείξει τις συνθήκες εκείνες, κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και εθνικές, που λειτούργησαν προνομιακά για την εκλογική ενίσχυση της Αριστεράς, να ερμηνεύσει την αριστερή επιλογή του εκλογικού σώματος στο δεδομένα ζοφερό για τη δημοκρατία, τον κοινοβουλευτισμό και τις προοδευτικές ιδέες περιβάλλον της δεκαετίας του 1950 αλλά και να εγείρει προβληματισμούς σχετικά με την επαναστατική και ανατρεπτική φυσιογνωμία της ΕΔΑ και τον βαθμό που, ο νόμιμος αυτός εκφραστής της Αριστεράς, συνιστούσε ουσιαστική απειλή για την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία. Για τους λόγους αυτούς, στο πρώτο μέρος της εργασίας παρουσιάζονται τα πέντε εκλογικά αποτελέσματα της πρώτης μεταπολεμικής δωδεκαετίας, μέχρι δηλαδή και την εκλογική αναμέτρηση της 4ης Οκτωβρίου του 1956, ώστε να εμπεδωθεί από τον αναγνώστη η εκλογική επιρροή των σχημάτων της Αριστεράς έως την καθοριστική, όπως αποδείχθηκε, εκλογική μάχη του 1958. Στα επόμενα κεφάλαια παρουσιάζονται οι προσπάθειες ανασύνθεσης του αριστερού χώρου μέσα σε ένα πλαίσιο αμφιταλαντεύσεων, υπαναχωρήσεων, παλινωδιών, λαθεμένων στρατηγικών και διαφωνιών, που εν τούτοις οδήγησαν στη δημιουργία του αριστερού αρχικά συνασπισμού της ΕΔΑ, καθώς και οι βασικές συνιστώσες των πολιτικών θέσεων του κόμματος, που οδήγησαν στη διαμόρφωση ενός μετριοπαθούς στον πυρήνα του, τουλάχιστον κατά την εκτίμηση του γράφοντος, ρεφορμιστικού - μεταρρυθμιστικού προγράμματος, οι βασικότερες θέσεις του οποίου αφορούσαν προτάσεις αστικοδημοκρατικού χαρακτήρα που δεν ευαγγελίζονταν την καθεστωτική αλλαγή αλλά την εξυγίανση της πολιτικής ζωής, την εμβάθυνση του κράτους πρόνοιας, την βελτίωση της ζωής των εργαζόμενων τάξεων, την άρση των μετεμφυλιακών περιοριστικών μέτρων και την αναπροσαρμογή της εξωτερικής πολιτικής της χώρας με κύριο στόχο την αποδέσμευση από τον ασφυκτικό κλοιό των δυτικών συμμάχων. Η μετριοπαθής αυτή λογική του κόμματος πιστοποιούταν άλλωστε και από την τακτική του να τείνει χείρα συνεργασίας στις φίλιες και όμορες, κατά την εκτίμησή του, κεντρώες πολιτικές δυνάμεις, από την θεσμική και κοινοβουλευτική του συνέπεια αλλά και από την, ανά περιόδους, ένταξη στις τάξεις του προσωπικοτήτων της Κεντροαριστεράς και ευρύτερα του δημοκρατικού φιλελεύθερου χώρου. Επίσης, επιχειρείται η προσπάθεια χαρτογράφησης της εκλογικής επίδοσης της ΕΔΑ στις εκλογές του Μαΐου του 1958 με απώτερους στόχους την εις βάθος κατανόηση των αιτιών της μαζικής μετακίνησης ευρέων στρωμάτων του πληθυσμού προς την Αριστερά αλλά και την διεισδυτικότερη ανάγνωση των πολιτικών γνωρισμάτων και των ιδεολογικών καταβολών των εν λόγω στρωμάτων. Στο τελευταίο μέρος παρουσιάζεται εκτενώς η αντίδραση των βασικότερων φορέων του αστικού Τύπου στην εκλογική εκτόξευση της ΕΔΑ, με κύριους στόχους αφενός τον εντοπισμό των πιθανών διαφορών μεταξύ δεξιών και κεντρώων εφημερίδων και αφετέρου την ανάδειξη του τρόπου με τον οποίο οι εν λόγω εφημερίδες, που απηχούσαν τις αντιλήψεις, τις ανησυχίες και τους φόβους της οικονομικής και πολιτικής ελίτ της εποχής, προσέλαβαν το εκλογικό αποτέλεσμα. Ταυτόχρονα, ιδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στις επιλογές του αστικού κράτους και των κυριότερων εκφραστών του για την αντιμετώπιση του λεγόμενου «κομμουνιστικού κινδύνου» είτε μέσω της ενίσχυσης του αστυνομικού κράτους είτε μέσω της λήψης μέτρων για την ανακούφιση των ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων είτε μέσω της επίσπευσης των διαδικασιών για την ενοποίηση του κεντρώου χώρου.
Abstract:
The present study is an attempt to inquire into the electoral success of the United Democratic Left (EDA) on 11 May 1958 and the impact that result had, both on the social and the political life of that period. The unexpected, to some degree, strengthening of the left-wing party and its consolidation as the main party of the Opposition nine years after the civil war, led to crucial changes that determined the agenda of the post-civil war regime which dropped the country back to the first post-civil war years with the imposition of oppressive measures against the Left and the division between national minded and non-national minded parties and citizens. At the same time, this paper attempts to bring to the surface old those social, political, national and economic conditions that led to the electoral success of the Left. It also seeks to explain what urged people to make this decision in an environment hostile to democracy, progressive ideas and parliamentary institutions and raise questions about the revolutionary and subversive ideology of EDA as well as the extent this “legal” party of the Left could be considered a real threat to parliamentary democracy. For these reasons the first part of this study is concerned with the five election results of the first 12 years of the post war period up to the October 1956 elections so that the reader can realize the measure of influence the left parties had until the 1958 elections. In the chapter that follows, the study focuses on the reorganization attempts of the Left within a framework of hesitations, oscillations and disagreements which nonetheless led to the formation of the EDA coalition. It also highlights the different political views within the party which finally led to the formation of a moderate social - democratic platform the political agenda of which aimed at changes within the frames of the bourgeois democratic state, including the reform of the political life and the foreign policy, the improvement of welfare state and the life of the working classes and the abolition of the post-civil war restrictive measures but certainly not the regime overthrow. The party’s moderate political orientation was also reflected in its alliance with centrist political forces, its institutional parliamentary consistency but also in the sporadic inclusion of personalities with democratic - liberal affiliations in its ranks. Furthermore, an attempt is being made to map EDA’s electoral performance in May 1958 elections in order to shed light on the reasons behind the mas support of the Left and the political and ideological background of its voters. The last part of the study deals with the Press and the way both the right wing and the more moderate papers, which functioned as the political and the economic elite’s mouthpiece, received EDA’s electoral success. Finally, it focuses on the measures the bourgeois democratic state took to contain the so called “communist danger”.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ΠΜΣ, κατεύθυνση Πολιτική Επιστήμη, 2024
