Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Στην περίοδο της μετα-νεωτερικότητας, οι εργαζόμενοι στις πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες, καλούνται να αντιμετωπίσουν συνθήκες αυξημένης εργασιακής ανασφάλειας, υψηλού ανταγωνισμού και συχνά χαμηλών μισθών. Ο οικονομικός εξορθολογισμός έχει οδηγήσει σε αλλαγές ακόμη και στο πεδίο του θεάτρου, το οποίο διαχρονικά συνδέεται με τα παραπάνω χαρακτηριστικά, τα οποία, ωστόσο, μοιάζουν να εντείνονται ακόμη περισσότερο στη παρούσα συνθήκη. Στην παρούσα εργασία εξερευνούμε τις εμπειρίες των ηθοποιών ως δημιουργικών εργαζόμενων στο αθηναϊκό θέατρο. Μετά από επισκόπηση της βιβλιογραφίας, επιλέχθηκαν τέσσερεις βασικοί άξονες προς διερεύνηση: η εύρεση εργασίας, οι συνθήκες εργασίας, οι αμοιβές και η δημιουργική αυτονομία. Κατά τη διάρκεια της έρευνας έγιναν δέκα (10) ημι-δομημένες συνεντεύξεις μέσω ‘Skype’, σε δείγμα που επιλέχθηκε με σκόπιμη δειγματοληψία, φροντίζοντας ωστόσο να υπάρχει σχετική ποικιλομορφία και αντιπροσωπευτικότητα στο δείγμα. Η έρευνα επιβεβαιώνοντας τη βιβλιογραφία, αναδεικνύει την κοινωνική δικτύωση ως το σημαντικότερο εργαλείο των ηθοποιών απέναντι στην υπερ- προσφορά και τον υψηλό ανταγωνισμό. Όπως αποδεικνύεται, το πεδίο του θεάτρου χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια και κλειστά δίκτυα, τα οποία διατηρούν τις υπάρχουσες σχέσεις εξουσίας και λειτουργούν ως εργαλείο διαχείρισης ρίσκου αλλά και ως ρυθμιστικός παράγοντας της υπερ-προσφοράς των εργαζόμενων. Όπως προκύπτει από τα δεδομένα, η κοινωνική δικτύωση είναι ο βασικότερος δρόμος προκειμένου να μπορέσει ένας ηθοποιός να ενταχτεί σε ένα από αυτά τα εσωστρεφή δίκτυα. Ένα δεύτερο στοιχείο που προκύπτει είναι η σημασία των διαπροσωπικών σχέσεων προκειμένου οι εργαζόμενοι να αισθάνονται καλά στον εργασιακό τους χώρο αλλά και να είναι δημιουργικοί. Ο σημαντικότερος από τους συντελεστές μιας παράστασης μοιάζει να είναι ο σκηνοθέτης, ο οποίος έχει την απόλυτη ευθύνη της πρόβας και η σχέση των ηθοποιών μαζί του είναι κομβική, για το αποτέλεσμα. Ο σεβασμός, η ασφάλεια και οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις φαίνεται να είναι τα στοιχεία εκείνα που χαρακτηρίζουν συνολικά μια καλή εργασιακή και δημιουργική συνθήκη. Όσον αφορά στις αμοιβές, το τοπίο που αντιμετωπίζουν οι δημιουργικοί εργαζόμενοι είναι μπερδεμένο καθώς οι συμφωνίες κινούνται μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας, με σχεδόν δεδομένο το φαινόμενο των απλήρωτων και ανασφάλιστων προβών και συχνή τη συνθήκη της εργασίας αμισθί, με εξαίρεση τις κρατικές σκηνές . Προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις χαμηλές αμοιβές και συχνά την ανεργία, οι ηθοποιοί καταφεύγουν συχνά στην πολυεργασία. Στα παραπάνω, οι ηθοποιοί αντιπαραβάλουν την ηθική ανταμοιβή που λαμβάνουν από τη δουλειά τους. Η αυτό-εκπλήρωση, η αίσθηση προσφοράς και καθήκοντος και η αναγνώριση είναι μερικές από τις εκφάνσεις της ηθικής ανταμοιβής. Οι ηθοποιοί εξαιτίας αυτής της ικανοποίησης συχνά δυσκολεύονται να διαπραγματευτούν καλύτερες συνθήκες εργασίας και αμοιβές, γεγονός που συχνά τους οδηγεί στο να πρέπει σε μόνιμη βάση να επιλέξουν εάν από μια δουλειά η αμοιβή που θα λάβουν θα είναι ηθική, ή οικονομικής φύσης. Η παρούσα έρευνα αναδεικνύει κάποια από τα χαρακτηριστικά της δημιουργικής εργασίας στο αθηναϊκό θέατρο, τις προκλήσεις και τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι ηθοποιοί, οι οποίοι θα λέγαμε ότι μάλλον θεωρούν το επάγγελμά τους υποβαθμισμένο. Τα στοιχεία που προέκυψαν μπορούν να αποτελέσουν γόνιμο έδαφος για περαιτέρω διερεύνηση αλλά και την αφετηρία έρευνας σε συναφή θέματα, όπως η θέση της εκπαίδευσης και της κρατικής εμπλοκής στο πεδίο του θεάτρου.
Abstract:
In the post-modern society, workers in the cultural and creative industries are faced with conditions of increased job insecurity, high competition, and often low wages. Economic rationalization has led to changes even in the field of theatre, which over time is associated with the above characteristics, which, however, seem to intensify even more in the present treaty. In the present work we examine the experiences of actors as creative workers in the Athenian theatre. After reviewing the literature, four main areas were selected for research: finding a job, working conditions, pay and creative autonomy. During the survey, ten (10) semi-structured interviews were conducted via ‘Skype’, on a sample selected by deliberate sampling, while ensuring that there was relative diversity and representativeness in the sample. Confirming the literature, the research highlights network sociality as the most important tool of actors against over-supply and high competition. As it turns out, the field of theater is characterized by introversion and closed networks, which maintain the existing power relations and function as a risk management tool but also as a regulatory factor of employee oversupply. According to the data, network sociality is the main way for an actor to join one of these introverted networks. The second element that emerges, is the importance of interpersonal relationships for the employees to feel good in their workplace but also to be creative. The most important between the contributors of the theatrical performance seems to be the Director, who has the absolute responsibility of the rehearsal and the relationship between her/him and the actors, is crucial for the result. Respect, security, and good interpersonal relationships are the elements that characterize a good working and creative condition. Regarding the salaries, the landscape that creative workers are facing is confusing as the working agreements are moving between legality and illegality, the phenomenon of unpaid and uninsured rehearsals is almost certain while unpaid employment is also common with state theaters being the only exception. In order to deal with low wages and often unemployment, actors often resort to working in multiple jobs. Besides monetary compensation, actors seem to also receive moral reward from their work which is often regarded as more important. Self-fulfilment, the sense of offering and duty as well as recognition are some of the aspects of moral reward. Actors often struggle to negotiate better working conditions and higher compensations as a result of the presence of moral reward, which frequently leads them to choose whether the pay they receive from a job will be of ethical or monetary nature. This study highlights some of the characteristics of creative labor in the Athenian theater, the challenges and the conditions that actors face, who, we would say consider their profession to be degraded. The outcome of this study can be a fertile ground for further investigation and the starting point for research on related issues such as the impact of education and the state involvement on theatre.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, ΠΜΣ, κατεύθυνση Πολιτιστική Διαχείριση, 2021