Η προηγούμενη ακρόαση στο πεδίο των διοικητικών κυρώσεων υπό το πρίσμα του εθνικού και ενωσιακού δικαίου
Τίτλος:
The previous hearing in the field of administrative sanctions in the light of national and EU law
Κύρια Υπευθυνότητα:
Κοντοκώστα, Γρηγορία Α.
Επιβλέπων:
Μουστάκας, Μελέτιος
Θέματα:
Keywords:
Δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης, Διοικητικές κυρώσεις, Σύνταγμα, Ευρωπαϊκή Ένωση, Σύγχρονες τάσεις του δικαιώματος ακροάσεως, Νομολογιακή προσέγγιση του δικαιώματος προηγούμενης ακρόασης Right to be heard, Administrative sanctions, Constitution, European Union, Current trends in the right to be heard, Case-by-case approach to the right to be heard
Ημερομηνία Έκδοσης:
2021
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης ως ένα από τα πλέον θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα που άπτεται του πεδίου των διοικητικών κυρώσεων διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο για τα έννομα συμφέροντα των διοικουμένων. Ειδικότερα, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην αναλυτική παρουσίαση του τρόπου θεσμοθέτησης του ως άνω δικαιώματος στο πλαίσιο της εθνικής, αλλά και ενωσιακής έννομης τάξης. Και τούτο, διότι η ολοένα επιχειρούμενη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και συνάρθρωση των κρατών - μελών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, εντός του ενωσιακού οικοδομήματος δε θα μπορούσε παρά να έχει εκτεταμένες συνέπειες και επιρροές στον τομέα του διοικητικού δικαίου και των δικαιωμάτων των πολιτών που βρίσκουν πεδίο εφαρμογής στο πλαίσιο της διοικητικής διαδικασίας. Μεταξύ των δικαιωμάτων αυτών, το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης αποδεικνύεται εξαιρετικά πολυσήμαντο και επίκαιρο, ένεκα των νέων προσανατολισμών τους οποίους έχει χαράξει και εξακολουθεί να δημιουργεί η ελληνική νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας υπό την επίδραση των σχετικών αποφάσεων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι νομολογιακές εξελίξεις εθνικής και ενωσιακής εμβέλειας γύρω από το εν λόγω δικαίωμα από κοινού με την ανάδειξη βασικών λειτουργιών του δικαιώματος σε καίριας σημασίας τομείς της σύγχρονης ζωής, ιδίως στον τομέα του φορολογικού δικαίου υπό τις συνθήκες της δημοσιονομικής κρίσης, καταδεικνύουν τον ιδιάζοντα ρόλο που καλείται να παίξει το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης στη διοικητική διαδικασία και κυρίως στη σχέση του κράτους, υπό τη μορφή της Δημόσιας Διοίκησης, με τον εκάστοτε πολίτη. Η συγκεκριμένη εργασία αντικατοπτρίζει μια προσπάθεια ανάδειξης των ουσιωδών πτυχών του δικαιώματος προηγούμενης ακρόασης υπό το πρίσμα του εθνικού και ενωσιακού δικαίου, ενώ παράλληλα επιχειρεί να αποτυπώσει τον σημαίνοντα ρόλο του εν λόγω δικαιώματος στο πεδίο των διοικητικών κυρώσεων, ως του κατεξοχήν πεδίου έκφανσης της επέμβασης της κρατικής εξουσίας στη σφαίρα των δικαιωμάτων και ελευθεριών του εκάστοτε πολίτη. Τέλος, αποπειράται να χαρτογραφήσει τις σημαντικότερες νομολογιακές εξελίξεις γύρω από το εν λόγω δικαίωμα σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Διαρθρώνεται σε δύο μέρη, καθένα εκ των οποίων υπογραμμίζει τον τρόπο αντιμετώπισης του δικαιώματος ακροάσεως υπό το φως των δύο δικαιοταξιών, ώστε να επιτευχθεί η κατά το δυνατόν πληρέστερη προσέγγισή του. Στο πρώτο μέρος επιχειρείται η ανάλυση της θεσμικής δόμησης του δικαιώματος προηγούμενης ακρόασης στο πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης. Ειδικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι ουσιαστικές συνιστώσες του δικαιώματος που συνθέτουν την έννοιά του και προσδίδουν σε αυτό την ιδιαίτερη νομική φύση του τόσο ως συνταγματικής αρχής που πρέπει να συναρμόζεται με άλλες συνταγματικά θεμελιωμένες αρχές και αγαθά, όσο και ως ατομικού, κοινωνικού και πολιτικού δικαιώματος που εξυψώνει τη θέση του διοικουμένου στο πλαίσιο του κράτους δικαίου και τον καθιστά υποκείμενο και συμμέτοχο της διοικητικής λειτουργίας εντός μιας δημοκρατικής και ευνομούμενης πολιτείας. Ακολούθως, στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται περιεκτική αναφορά στις επιτελικές λειτουργίες του δικαιώματος ακροάσεως εντός του πεδίου των διοικητικών κυρώσεων, όπου και βρίσκει πεδίο ανάπτυξης, καθώς και στον σκοπό θεσμοθέτησής του. Εν συνεχεία, στο τρίτο κεφάλαιο δίδεται έμφαση στα συνταγματικά και νομοθετικά θεμέλια του εν λόγω δικαιώματος, ενώ στο τέταρτο κεφάλαιο εκτίθενται τα υποκειμενικά και αντικειμενικά όρια εφαρμογής του. Περαιτέρω, στο πέμπτο κεφάλαιο αναγράφονται εκτενώς οι επιμέρους προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν, ώστε να τεθεί σε εφαρμογή το δικαίωμα ακροάσεως και στο έκτο κεφάλαιο αναλύονται με κριτική προσέγγιση οι περιορισμοί που τίθενται από το νόμο και το δικαστή αναφορικά με την τήρηση της προηγούμενης ακρόασης κατά τη λειτουργία του διοικητικού μηχανισμού. Στο έβδομο κεφάλαιο πραγματοποιείται μια εγγύτερη προσέγγιση του περιεχομένου του υπό εξέταση δικαιώματος με σφαιρική καταγραφή των επιμέρους αξιώσεων που συναπαρτίζουν την ουσία του. Ακόμα, στο όγδοο κεφάλαιο εκτίθενται τα στάδια της διαδικασίας, μέσα από την οποία πραγματώνεται το δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης, και τα μέσα με τα οποία αυτό ασκείται, ενώ στο ένατο κεφάλαιο ερευνάται ο τρόπος με τον οποίο το αρμόδιο δικαστήριο ελέγχει την τήρηση των επιταγών του. Στο δέκατο κεφάλαιο επιχειρείται η ανάλυση της σχέσης της ενδικοφανούς διαδικασίας με την προηγούμενη ακρόαση και την ανάγκη εφαρμογής της. Στο ενδέκατο κεφάλαιο επισημαίνονται οι νομολογιακές εξελίξεις που αφορούν το δικαίωμα ακροάσεως και επικεντρώνεται το ενδιαφέρον στους νέους προσανατολισμούς που διανοίγονται για την ενεργοποίησή του, αλλά και τους περιορισμούς υπό τους οποίους αυτή τίθεται. Τέλος, στο δωδέκατο κεφάλαιο αξιολογούνται ο τρόπος θεσμοθέτησης και οι σύγχρονες νομολογιακές προσεγγίσεις του δικαιώματος προηγούμενης ακρόασης στο πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται αναλυτικά η θέση που κατέχει το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης στο ενωσιακό δίκαιο. Αναλυτικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο κατοχυρώνεται η προηγούμενη ακρόαση τόσο ως θεμελιώδης αρχή της ενωσιακής έννομης τάξης, όσο και ως επιμέρους δικαίωμα ρητώς κατονομαζόμενο στο Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ακολούθως, στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρονται τα υποκείμενα και το ειδικότερο αντικείμενο του ως άνω δικαιώματος. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύονται οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες στοιχειοθετείται το δικαίωμα ακροάσεως, όπως αυτές προκύπτουν από το ενωσιακό δίκαιο και αναδεικνύονται περαιτέρω μέσα από τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ στο τέταρτο κεφάλαιο εκτίθενται οι λόγοι για τους οποίους επιβάλλεται ο περιορισμός της εφαρμογής του δικαιώματος και επιχειρείται η συγκριτική αξιολόγηση των νομολογιακών τάσεων περιορισμού του δικαιώματος σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Στη συνέχεια, το πέμπτο κεφάλαιο εστιάζει στο ακριβές περιεχόμενο του δικαιώματος, όπως αυτό διαμορφώνεται στο πλαίσιο του ενωσιακού οικοδομήματος, ενώ στο έκτο κεφάλαιο γίνεται εκτεταμένη αναφορά στον τρόπο εξειδίκευσης του δικαιώματος προηγούμενης ακρόασης από τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέλος, στο έβδομο κεφάλαιο σκιαγραφείται μέσα από κριτική σκοπιά η αντιμετώπιση του δικαιώματος ακροάσεως στην ενωσιακή έννομη τάξη υπό δύο εκφάνσεις, θεσμικού συστήματος και νομολογίας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εν κατακλείδι, επιχειρείται μια συνολική αποτίμηση και γενική αξιολόγηση της θεσμικής θέσης του δικαιώματος προηγούμενης ακρόασης υπό το πρίσμα των δύο δικαιοταξιών, εθνικής και ενωσιακής, ενώ ταυτόχρονα το ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε κριτικές παρατηρήσεις αναφορικά με την κατοχύρωσή του και τη νομολογιακή του προσέγγιση.
Abstract:
This dissertation deals with the right of the previous hearing as one of the most fundamental human rights in the field of administrative sanctions, playing a key role in the legitimate interests of the governed. In particular, the interest is focused on the detailed presentation of how the above right is institutionalized in the context of the national, but also of the EU legal order. This is because the increasingly attempted European integration and articulation of the Member States, including Greece, within the EU structure could only have far-reaching consequences and influences in the field of administrative law and the rights of citizens who find scope implementation in the context of the administrative procedure. Among these rights, the right of the previous hearing proves to be extremely important and topical, due to the new orientations that the Greek case law of the Council of State has set and continues to create under the influence of the relevant decisions of the Court of Justice of the European Union. National and EU case law developments around this right, together with highlighting essential aspects of the right in key areas of modern life, especially in the field of tax law in the context of the financial crisis, demonstrate the role of the right of the previous hearing in the administrative process and mainly in the relation of the state, in the form of the Public Administration, with the respective citizen. This work reflects an effort to highlight the essential aspects of the right of the previous hearing in the light of national and EU law, while attempting to capture the important role of this right in the field of administrative sanctions, as the pre-eminent scope of power in the sphere of rights and freedoms of each citizen. Finally, it attempts to map the most important case law developments around this right at national and EU level. It is divided into two parts, each of which emphasizes on the way in which the right to be heard is treated in the light of the two legal systems, in order to achieve the fullest possible approach. The first part attempts to analyze the institutional structure of the right to be heard in the context of the Greek legal order. In particular, the first chapter presents the essential aspects of law that compose its meaning and give it its’ special legal nature both as a constitutional principle to be associated with other constitutionally established principles and goods, as well as individual, social and political right which elevates the position of the governed within the rule of law and makes him the subject and participant of the administrative function within a democratic and favored state. Then, in the second chapter, a comprehensive reference is made to the executive functions of the right to be heard within the scope of administrative sanctions, where it finds scope for development, as well as to the purpose of its’ institutionalization. Subsequently, the third chapter emphasizes on the constitutional and legislative foundations of this right, while the fourth chapter sets out the subjective and objective limits of its’ application. Furthermore, the fifth chapter sets out in detail the individual conditions that must be met in order for the right to be heard to be exercised, and the sixth chapter analyzes critically the restrictions imposed by law and the judge regarding the observance of the previous hearing during the operation of the administrative mechanism. In the seventh chapter, a closer approximation of the content of the right in question is made with a comprehensive list of the individual claims that make up its essence. The eighth chapter also sets out the stages of the proceedings, through which the right of the previous hearing is exercised, and the means by which it is exercised, while the ninth chapter examines the manner in which the competent court monitors compliance with its requirements. The tenth chapter attempts to analyze the relationship between the appeal procedure and the previous hearing and the need for its’ application. The eleventh chapter points out the case law developments concerning the right to be heard and focuses on the new guidelines that open up for its’ activation, as well as the restrictions under which it is placed. Finally, in the twelfth chapter, the way of institutionalization and the modern jurisprudential approaches of the right of prior hearing in the context of the Greek legal order are evaluated. The second part presents in detail the position held by the right of the previous hearing in EU law. More specifically, the first chapter presents the way in which the previous hearing was enshrined both as a fundamental principle of the Union legal order and as a subright explicitly named in the Charter of Fundamental Rights of the European Union. Then, in the second chapter, the subjects and the more specific object of the above right are mentioned. The third chapter analyzes the conditions under which the right to be heard is substantiated, as they arise from Union law and is further highlighted by the case law of the Court of Justice of the European Union, while the fourth chapter sets out the reasons for restricting its’ application and comparative assessment of jurisprudential tendencies at national and EU level is attempted. Then, the fifth chapter focuses on the exact content of the right, as it is formulated in the context of the Union structure, while the sixth chapter makes extensive reference to how the right to a prior hearing is specified by the case law of the Court of Justice of the European Union. Finally, the seventh chapter outlines from a critical point of view the treatment of the right to be heard in the Union legal order under two aspects, the institutional system and the case law of the Court of Justice of the European Union. In conclusion, an overall and general assessment of the institutional position of the right of previous hearing is attempted in the light of the two jurisdictions, national and EU, while at the same time the interest is focused on critical remarks regarding its patent and jurisprudential approach.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, ΠΜΣ, κατεύθυνση Εθνική και Ενωσιακή Διοίκηση, 2021
