Οι ανταγωνισμοί των μεγάλων δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο: η συμβολή ασφαλείας της Ελλάδας μέσω των πολυμερών Συμφωνιών
Τίτλος:
The great power rivalries in the eastern Mediterranean: the contribution of Greece to security through multilateral agreements
Κύρια Υπευθυνότητα:
Παλατσίδης, Δημοσθένης Σ.
Επιβλέπων:
Χειλά, Ειρήνη
Θέματα:
Keywords:
Ανταγωνισμοί Μεγάλων Δυνάμεων, Ανατολική Μεσόγειος, συμβολή ασφαλείας Ελλάδας, πολυμερείς συμφωνίες, νεοκλασικός ρεαλισμός Great power rivalries, Eastern Mediterranean, contribution of Greece to security, multilateral agreements, neoclassical realism
Ημερομηνία Έκδοσης:
2023
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Οι συγκρούσεις στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν μακρά ιστορία, ενώ πρόσφατα οι ενεργειακές ανακαλύψεις τροφοδότησαν εκ νέου αντιπαραθέσεις. Για πολλούς αιώνες η Μεσόγειος και κυρίως η Ανατολική ήταν το γεωπολιτικό κέντρο του πλανήτη. Σταδιακά το κέντρο αυτό μετατοπίστηκε στον Ατλαντικό Ωκεανό και πιο πρόσφατα στον Ειρηνικό. Παρόλα αυτά, εξακολουθεί να διατηρεί σημαντική γεωπολιτική αξία στο σύγχρονο διεθνές σύστημα αφού παραμένει το σημείο που συναντώνται τρεις ήπειροι, έρχεται σε επαφή η «Δύση» με την «Ανατολή» και συνυπάρχουν τρεις διαφορετικές θρησκείες. Η εργασία έχει ως στόχο να μελετήσει την Ανατολική Μεσόγειο ως έναν ξεχωριστό γεωπολιτικό χώρο στο πλαίσιο των παγκόσμιων και περιφερειακών ανταγωνισμών, τη σημασία της τάξης σε αυτή, καθώς και το πόσο σημαντική είναι για τις Μεγάλες Δυνάμεις. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου η Ανατολική Μεσόγειος ήταν ένα από τα σημαντικά πεδία στρατηγικής αντιπαράθεσης μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης. Την τελευταία δεκαετία η περιοχή έχει μετατραπεί στην πιο σημαντική ίσως εστία ανάφλεξης στον πλανήτη όπου κυριαρχούν γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, εμφύλιοι πόλεμοι κ.α., καθώς και ανταγωνισμοί για τον έλεγχο φυσικών πόρων, όπως η ενέργεια. Επιπλέον, μετά τις πρόσφατες ανακαλύψεις υδρογονανθράκων η περιοχή έχει την δυνατότητα να μετεξελιχθεί σε σημαντικό κόμβο παραγωγής ενέργειας, πράγμα που αναβαθμίζει ακόμη περισσότερο την γεωπολιτική της αξία. Εισάγεται λοιπόν στη συνέχεια της παρούσας εργασίας, η ενεργειακή παράμετρος στο ευρύτερο περιβάλλον της Ανατολικής Μεσογείου, το πως οι ανακαλύψεις κοιτασμάτων φυσικού αερίου έτυχαν ενθουσιώδους ανταπόκρισης λόγω των πιθανών επιπτώσεών τους στις οικονομικές, γεωπολιτικές και πολιτικές ισορροπίες της περιοχής, ενώ κατόπιν παρουσιάζει τις Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες εμπλέκονται άμεσα ή έχουν τεράστια συμφέροντα στην περιοχή, καθώς και το ρόλο των περιφερειακών δυνάμεων, διερευνά τα συμφέροντα αυτά, καθώς και τις προσδοκίες τους μέσα από τις διάφορες συμμαχίες και περιφερειακές συνέργειες και εξετάζει τους ανταγωνισμούς, οι οποίοι κυρίως είναι ενεργειακοί και που αναπόφευκτα λαμβάνουν χώρα. Η περιοχή αυτή χαρακτηρίζεται από «αναρχία» όπου η χρήση στρατιωτικής ισχύος ή η απειλή χρήσης της είναι πλέον καθημερινό φαινόμενο και αποτελεί 9 σίγουρα μια από τις σημαντικότερες ενεργές εστίες ανάφλεξης του πλανήτη. Αυτή η γεωπολιτική «ζούγκλα», στην οποία έχουν καταρρεύσει παραδοσιακοί γεωπολιτικοί άξονες και έχουν δημιουργηθεί νέοι άξονες και συμμαχίες, αποτελεί πηγή κινδύνων αλλά και ευκαιριών για την χώρα μας, η οποία έχει ενεργοποιήσει την διπλωματία της με ενθαρρυντικά αποτελέσματα (π.χ. αμυντικές συμφωνίες με ΗΠΑ και Γαλλία, νέοι γεωπολιτικοί άξονες με βάση την ενέργεια), αναδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο το προφίλ ενός παίκτη που συμβάλει στην περιφερειακή σταθερότητα. Εξάλλου, η ισχύς της Ελλάδας δεν βρίσκεται στην ικανότητα πολιτικού εξαναγκασμού, αλλά στη δυνατότητα να χρησιμοποιεί την «ήπια ισχύ» και το διπλωματικό κεφάλαιο των παραδοσιακά καλών σχέσεων που διατηρούσε ανέκαθεν με χώρες της περιοχής. Κατόπιν λοιπόν, η εργασία πραγματεύεται την ελληνική στρατηγική στην περιοχή και τη δυνατότητά της να παίξει καταλυτικό ρόλο στην ασφάλειά της μέσω των πολυμερών συμφωνιών. Την αναγκαιότητα να εργαστεί σοβαρά σε μακροχρόνιες συμμαχίες και να αποτελέσει αξιόπιστο πόλο σταθερότητας του υποσυστήματος. Βασικός σκοπός είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων για τη χάραξη εθνικής στρατηγικής και η υποβολή προτάσεων έπειτα από προσεκτική μελέτη του υποσυστήματος της Ανατολικής Μεσογείου, των κύριων δρώντων του και των απειλών που εμφανίζονται μέσα σε αυτό. Αυτό γίνεται μέσα από το πρίσμα του Νεοκλασικού Ρεαλισμού, η προσέγγιση του οποίου αναλύεται στο Κεφάλαιο δεύτερο, ο οποίος εξετάζει τα ζητήματα διεθνούς πολιτικής θέτοντάς τα στο πλαίσιο του διεθνούς συστήματος, ξεπερνώντας - χωρίς να αδιαφορεί - με αυτόν τον τρόπο τους διάφορους γεωγραφικούς, πολιτισμικούς, ιστορικούς και άλλους περιορισμούς.
Abstract:
Conflicts in the Eastern Mediterranean have a long history, and recently energy discoveries have fuelled renewed confrontations. For many centuries the Mediterranean, and especially the Eastern Mediterranean, has been the geopolitical centre of the world. Gradually this centre has shifted to the Atlantic Ocean and more recently to the Pacific. Nevertheless, it still retains significant geopolitical value in the modern international system since it remains the point where three continents meet, the 'West' comes into contact with the 'East' and three different religions coexist. The paper aims to study the Eastern Mediterranean as a distinct geopolitical space in the context of global and regional rivalries, the importance of order in it, and how important it is to the Great Powers. During the Cold War, the Eastern Mediterranean was one of the important areas of strategic confrontation between the United States and the Soviet Union. In the last decade the region has become perhaps the most important flashpoint on the planet dominated by geopolitical rivalries between the major powers, civil wars, etc., as well as competitions for control of natural resources such as energy. Moreover, following the recent discoveries of hydrocarbons, the region has the potential to become a major energy production hub, which further enhances its geopolitical value. Therefore, this paper introduces the energy parameter in the wider environment of the Eastern Mediterranean, how the discoveries of natural gas fields have received an enthusiastic response due to their potential impact on the economic, geopolitical and political balances of the region, and then presents the Great Powers, which are directly involved or have huge interests in the region, as well as the role of the regional powers, explores these interests and their expectations through the various alliances and regional synergies, and examines the competitions, which are mainly energy-related and which inevitably take place. This region is characterised by 'anarchy' where the use of military force or the threat of its use is now a daily occurrence and is certainly one of the most important 11 active flashpoints on the planet. This geopolitical "jungle", in which traditional geopolitical axes have collapsed and new axes and alliances have been created, is a source of both risks and opportunities for our country, which has activated its diplomacy with encouraging results (e.g. defence agreements with the US and France, new geopolitical axes based on energy), thus raising the profile of a player contributing to regional stability. After all, Greece's strength lies not in its ability to use political coercion, but in its ability to use the 'soft power' and diplomatic capital of the traditionally good relations it has always maintained with countries in the region. The paper then discusses Greek strategy in the region and its ability to play a catalytic role in its security through multilateral agreements. The necessity to work seriously on long-term alliances and to be a reliable pole of stability in the subsystem. The main purpose is to draw conclusions for the formulation of a national strategy and to make proposals following a careful study of the Eastern Mediterranean subsystem, its main actors and the threats within it. This is done through the prism of Neoclassical Realism, whose approach is discussed in Chapter Two, which examines international policy issues by placing them in the context of the international system, thereby overcoming - without ignoring - the various geographical, cultural, historical and other limitations.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, ΠΜΣ Στρατηγικές Σπουδές Ασφάλειας, 2023
