Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Το ποινικό δικονομικό δίκαιο καλείται να προστατεύσει δύο αντιτιθέμενες μεταξύ τους ανάγκες: την προστασία της κοινωνίας από το έγκλημα και την προστασία του κατηγορουμένου από μια τυχόν ασύστατη κατηγορία. Περαιτέρω, σκοπός της ποινικής δίκης είναι η αναζήτηση της ουσιαστικής αλήθειας, δηλαδή η ανακάλυψη των αληθινών δραστών των αληθινών τελούμενων εγκλημάτων. Ωστόσο, η αναζήτηση αυτής της αλήθειας δεν διενεργείται χωρίς περιορισμούς, αλλά υπόκειται στην πιστή τήρηση των ουσιαστικών και δικονομικών τύπων οι οποίοι θεσπίστηκαν για την προστασία του κατηγορουμένου ο οποίος βρίσκεται στην πλέον δυσμενή θέση και καλείται να αντιμετωπίσει κατά πρώτον το βαρύ οπλοστάσιο του ποινικού μηχανισμού και κατά δεύτερον τον ενδεχόμενο δημόσιο διασυρμό του. Για το λόγο αυτό, το προβάδισμα δίνεται στην προστασία του κατηγορουμένου του οποίου η ενοχή ή αθωότητα δεν έχει εισέτι κριθεί, καθώς παράγοντες όπως η δικαστική πλάνη, η ψευδής καταμήνυση κ.α. μπορούν να παρασύρουν ένα πρόσωπο στο δίχτυ της δικαιοσύνης, ανεξάρτητα από την τελική κατάληξη της δίκης. Συνεπεία της ουσίας του τεκμηρίου αυτού συνάγεται ότι αντικείμενο απόδειξης στην ποινική δίκη είναι κατά βάση η ενοχή του κατηγορουμένου, καθόσον η αθωότητά του τεκμαίρεται. Ως εκ τούτου, ο κατηγορούμενος δεν υποχρεούται να αποδείξει την αθωότητά του. Για το σκοπό αυτό, της προστασίας των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου ή υπόπτου θεσπίστηκε η διάταξη του άρθρου 6 παρ. 2 της ΕΣΔΑ, η οποία κατοχυρώνει το τεκμήριο αθωότητας μια από τις βασικές δικλείδες ασφαλείας για τον κατηγορούμενο στο σύστημα απονομής της ποινικής δικαιοσύνης. Πρόσφατα, με σκοπό την ενσωμάτωση της Οδηγίας 2016/343 ΕΕ, τυποποιήθηκε το τεκμήριο αθωότητας, επί της ουσίας για πρώτη φορά στον ΚΠΔ, όπου μετά την αντικατάσταση του ΚΠΔ με το Ν. 4620/2019 εντάχθηκε στο άρθρο 71 ΚΠΔ. Έτσι, ο ύποπτος ή κατηγορούμενος τεκμαίρεται ως αθώος μέχρι την κατά νόμο απόδειξη της ενοχής του. Ως εκ τούτου, ουδείς τρίτος δικαιούται να προδικάζει το πρόσωπο σε βάρος του οποίου κινήθηκε ο ποινικός μηχανισμός. Προς τούτο άλλωστε απαγορεύεται και η δημοσιότητα όλων των ανακριτικών πράξεων της προδικασίας. Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό ισχύει εν τοις πράγμασι ένα νέο καθεστώς τηλεοπτικής δημοσιότητας, με αυτόκλητους δημοσιογράφους - τηλεανακριτές, πράγμα που καταλύει και την αρχή της μυστικότητας της ανάκρισης, αλλά και το τεκμήριο αθωότητας κάθε κατηγορουμένου. Το πολύπαθο τεκμήριο της αθωότητας, κατοχυρωμένο από την ΕΣΔΑ, το ΔΣΑΠΔ, τον ΚΧΘΔΕΕ αλλά και από τα Συντάγματα ή νόμους πλειόνων πολιτισμένων κρατών του κόσμου, επί της ουσίας ρίπτεται στον κάλαθο των αχρήστων. Γιατί η τηλεοπτική καταδίκη, όπου ο ύποπτος ή κατηγορούμενος φέρεται ως ένοχος ο εξευτελισμός μπροστά στα μάτια χιλιάδων τηλεθεατών, η «λαϊκή» δημοσιότητα, είναι σίγουρο ότι εξοντώνει τον οποιοδήποτε κατηγορούμενο ή ύποπτο διάπραξης οποιουδήποτε εγκλήματος πριν από τη δίκη του ενώπιον του θεσμοθετημένου δικαιοδοτικού οργάνου. Υπάρχει άραγε κανείς να αμφιβάλλει ότι υπό αυτές τις συνθήκες, μιας δεύτερης και παράλληλης τηλεοπτικής δίκης, το τεκμήριο αθωότητας έχει ήδη μετατραπεί σε τεκμήριο ενοχής του οποιουδήποτε πολίτη; Υπάρχει άραγε κανείς να αμφιβάλλει ότι αυτή η πρώιμη καταδίκη του ενώπιον ενός τηλεοπτικού δικαστηρίου αντιστρέφει το πραγματικό βάρος αποδείξεως; Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να αναδείξει τους προβληματισμούς που αναφύονται γύρω από την έννοια του τεκμηρίου αθωότητας όπως την αντιλαμβάνεται η νομολογία ΕΔΔΑ αλλά και τα εθνικά Δικαστήρια και να καταδείξει το εύρος της έννοιας καθώς και το πεδίο εφαρμογής της. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στις εγγυήσεις προστασίας του προσώπου ως φορέα του τεκμηρίου, στις έννομες συνέπειες αλλά και στα μέσα προστασίας του θιγόμενου. Καταλυτικό ρόλο στο σύνολο της μελέτης διαδραματίζει η Οδηγία 2016/343 ΕΕ και η ενσωμάτωση της στο εθνικό δίκαιο με το Ν. 4596/2019. Η μελέτη ξεκινά με εισαγωγικό σημείωμα σε αφετηριακές αναφορές και επεκτείνεται στις ιστορικές καταβολές του τεκμηρίου μέχρι την οριστική τυποποίηση με τη σημερινή μορφή, ενώ τελειώνει με τις επισημάνσεις για τη διάκριση του τεκμηρίου από συναφείς αρχές. Στο πρώτο μέρος της εργασίας επιχειρείται μια δογματική προσέγγιση και ανάλυση του περιεχομένου του τεκμηρίου αθωότητας, ενώ στο δεύτερο μέρος αναλύεται το πεδίο εφαρμογής του. Στο τρίτο μέρος πραγματοποιείται μια έρευνα αναφορικά με τις νομοθετικές εγγυήσεις για την προστασία του τεκμηρίου. Στο τέταρτο και πέμπτο μέρος της μελέτης εντοπίζονται και αναλύονται οι μορφές προσβολής του τεκμηρίου αθωότητας και προσδιορίζονται οι έννομες συνέπειες αυτών των προσβολών καθώς και τα μέσα θεραπείας. Η εργασία τελειούται με τον επίλογο στον οποίο εντοπίζονται τα βασικά συμπεράσματα της εργασίας.
Abstract:
Criminal procedural law is called upon to protect two opposing needs: the protection of society from crime and the protection of the accused from ungrounded accusations. Furthermore, the purpose of the criminal trial is to seek the substantial truth, namely the discovery of the true perpetrators of the true crimes committed. However, the search for the truth is not carried out without restrictions, but is subject to the absolute compliance with the substantive and procedural forms adopted to protect the accused who is in the most unfavourable position and is called upon to handle initially the strict criminal means of the criminal mechanism and secondly the possible public defamation. For this reason, the lead is given to the protection of the accused whose guilt or innocence has not been determined, as factors such as miscarriage of justice, false accusatios, etc. can lure a person into the net of justice, regardless of the final outcome of the trial. As a result of the innocence presumption, it is construed that the matter of proof in the criminal proceedings is basically the guilt of the accused, since his innocence is presumed. Therefore, the accused is not obliged to prove his innocence. To this end, the provision of Article 6(2) of the EC Treaty has been adopted to protect the rights of the accused or suspect. In order to protect 2 of the ECHR, which enshrines the presumption of innocence as one of the basic safeguards for the accused in the criminal justice system. Recently, with a view to incorporating Directive 2016/343 EU, the presumption of innocence was standardised, in substance, for the first time in the Law of Criminal Procedure, where after the replacement of the Law of Criminal Procedure with the Law 4620/2019 it was incorporated into Article 71. Thus, the suspect or accused is presumed innocent until the legal proof of his guilt. Therefore, no third party is entitled to prejudge the person against whom the criminal mechanism was initiated. To that end, it is also forbidden to make public all investigations of pre-trial proceedings. However, nowadays, there has been a new regime of television publicity, with unsolicited journalists - “telly-investigators”, which abolishes both the principle of secrecy of interrogation and the presumption of innocence of each accused. The long-suffering presumption of innocence, enshrined by the ECHR, the ICCPR, the Charter of Fundamental Rights of the EU, but also by the Constitutions or laws of several civilized states of the world, is basically thrown into the litter. Because of the pre conviction by the media in which the suspect or accused is found guilty and is vilified in front of thousands of viewers, the "populistic" publicity, is bound to eliminate any accused or suspected of committing any crime before his trial in the Court. Is there anyone to doubt that under these circumstances, of a second and parallel television trial, the presumption of innocence has already turned into a presumption of guilt? Is there anyone to doubt that this early conviction before a television court reverses the real burden of proof? The purpose of this study is to highlight the concerns that emerge around the concept of the presumption of innocence as understood by the case-law of the ECtHR and the national courts and to demonstrate the scope of the concept and its materiae scope. Particular emphasis is placed on the safeguards of the defendant, the legal consequences and the means of protection of the person inflicted. The EU Directive 2016/343 and its transposition into national law by the Law 4596/2019 plays a significant role throughout the study. The study begins with an introductory note in starting points of references and extensions to the historical origins of the presumption until final standardisation in its present form, and ends with remarks for the distinction of the presumption from relevant principles. The first part of the study attempts a dogmatic approach and analysis of the content of the presumption of innocence, while the second part analyses its scope. In the third part, a research is carried out into the legislative guarantees for the protection of the presumption. The fourth and fifth part of the study identifies and analyses the forms of infringement of the presumption of innocence and identifies the legal consequences of these violations as well as the types of remedies. The study is completed with the epilogue in which the main conclusions are pointed out.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, ΠΜΣ, κατεύθυνση Δίκαιο, Τεχνολογία και Οικονομία, 2021
