Διαδοχικοί αποκλεισμοί στη Μακρόνησο του 20ού αιώνα ως παράγοντας καθορισμού της «επικίνδυνης ετερότητας»
Τίτλος:
Consecutive exclusions in the island of Makronissos in the 20th century as a configuring factor of the identity of "dangerous otherness"
Κύρια Υπευθυνότητα:
Κατσικοπούλου, Αικατερίνη-Σοφία Α.
Επιβλέπων:
Αστρινάκη, Ουρανία
Θέματα:
Keywords:
Αποκλεισμός, επικινδυνότητα, χώρος Exclusion, dangerousness, space
Ημερομηνία Έκδοσης:
2021
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Αντικείμενο της παρούσας μελέτης αποτελεί η πράξη του αποκλεισμού και ο χωρικός περιορισμός τριών κοινωνικών ομάδων στο νησί της Μακρονήσου από το 1912 έως τα τέλη της δεκαετίας του ’50. Η πρώτη ομάδα που απωθήθηκε ήταν χιλιάδες αιχμάλωτοι οθωμανοί στρατιώτες, με το τέλος του Α´ Βαλκανικού Πολέμου (1912-13). Στη συνέχεια, το καλοκαίρι του 1922 αποφασίστηκε η μεταφορά και προσωρινή εγκατάσταση προσφύγων από τον Πόντο στο λοιμοκαθαρτήριο που οργανώθηκε στη Μακρόνησο, ύποπτων ή ήδη ασθενών με λοιμώδεις νόσους. Η τρίτη και τελευταία ομάδα επικίνδυνων για το κοινωνικό σύνολο πολιτών που εκτοπίστηκε ήταν οι αντιτιθέμενοι στην κυρίαρχη πολιτική ιδεολογία, αριστεροί – κομμουνιστές. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι το νησί είχε και έχει έντονο συμβολικό βάρος στη μνήμη των υποκειμένων, πρόκειται δηλαδή για ένα τοπόσημο κοινωνικού διαχωρισμού. Μελετώντας τις ομάδες που εκτοπίστηκαν σαν εχθροί της κοινωνικής και πολιτικής σταθερότητας, επιχειρήσαμε να συγκροτήσουμε αναπαραστάσεις του «επικίνδυνου άλλου» στην κοινωνία. Για τη διερεύνηση του θέματος χρησιμοποιήθηκαν δημοσιευμένες μαρτυρίες πρώην κρατουμένων Μακρονησιωτών προσφύγων και πολιτικών εξορίστων, ψηφιοποιημένες συνεντεύξεις τους, δευτερογενείς πηγές, δημοσιεύματα του ημερήσιου τύπου και λογοτεχνικά έργα. Συμπερασματικά, φαίνεται πως τα όρια της ταυτότητας του «επικίνδυνου άλλου» αμβλύνονται. Μερικές φορές μάλιστα ο χαρακτηρισμός του επικίνδυνου τείνει να μοιράζεται ανάμεσα στα άτομα που εκτοπίζονται και στους φορείς του επίσημου λόγου που τα διαχωρίζει από το κοινωνικό σώμα, ενώ θα μπορούσαμε να πούμε πως η παραπάνω ταυτότητα έχει εφαρμογή και στον ίδιο τον χώρο. Ένα άγονο, αφιλόξενο και ακατοίκητο νησί, το οποίο αν και βρίσκεται δίπλα στις ακτές τις Αττικής, είναι οριακά απροσπέλαστο από μεταφορικά μέσα, από την κανονικότητα, από την πόλη, από τον νόμο...
Abstract:
The subject of the present study is the act of exclusion and the spatial restriction of three different social groups on the island of Makronissos from 1912 until the end of the 50's. The first group that was repulsed was thousands of Ottoman soldiers, prisoners of the First Balkan War (1912-13). Moreover, in the summer of 1922, the Greek government decided to transfer and temporarily settle refugees from Pontus to the disinfection center organized in Makronissos. The refugees were suspected or were already patients with infectious diseases. The third and last group of the displaced citizens, dangerous people seen as others to the social whole, was the opponents of the dominant political ideology, the Leftists - Communists. From all the above, it becomes clear that the island had and still holds a strong symbolic weight in the memory of the people, that is a landmark of social segregation. By studying the groups that were displaced as enemies of social and political stability, we tried to form representations of the "dangerous otherness" in Greek society. The sources of our research were published testimonies of former refugees and political exiles of Makronissos, interviews on digital archives, secondary sources, daily press and literature. In conclusion, it seems that the boundaries of the identity of the "dangerous otherness" are blurred. In fact, sometimes the characterization of the “dangerous” tends to be shared between the displaced persons and the exponents of the official speech that separates these social group from the society. We could claim that the above identity also applies in the space itself. A barren, inhospitable and uninhabited island, which is located next to the coasts of Attica. However, it is almost inaccessible by the means of transport and separated from the notions of the normality, the community, the law...
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, ΠΜΣ "Κοινωνική και Πολιτισμική Ανθρωπολογία", 2021
