Artist-run, πρωτοβουλίες καλλιτεχνών, κόσμοι της τέχνης, αθηναϊκή εικαστική σκηνή Artist-run, artists initiatives, art worlds, Athenian art scene
Ημερομηνία Έκδοσης:
2022
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η παρούσα έρευνα μελετά το πεδίο των artist-run χώρων στην Αθήνα. Η εργασία επιχειρεί να χρησιμοποιήσει την περίπτωση της Αθήνας για να εξάγει συμπεράσματα για το ρόλο που έχουν οι πρωτοβουλίες που ιδρύονται από καλλιτέχνες στους κόσμους της τέχνης, πώς επηρεάζουν τη θέση του καλλιτέχνη μέσα σ’ αυτούς και ποια η σχέση τους με τους θεσμούς της τέχνης. Η βιβλιογραφική ανασκόπηση περιλαμβάνει τη θεωρία του Becker (1982) για τους κόσμους της τέχνης, το πεδίο της παραγωγής και τα δίκτυα που τους συγκροτούν. Επίσης περιλαμβάνει ενδεικτικά παραδείγματα πρωτοβουλιών των καλλιτεχνών από την ιστορία της τέχνης ξεκινώντας από την έκθεση Salon des Réfusés (1863) και φτάνοντας μέχρι το κίνημα των Young British Artists (1988), καθώς και μελέτες περίπτωσης artist-run χώρων από διαφορετικές χώρες ξεκινώντας από την δεκαετία του ’60 και ’70 και φτάνοντας μέχρι σήμερα. Η έρευνα μελετά ακόμη τον διττό ρόλο του καλλιτέχνη-επιμελητή στη βιβλιογραφία, τη θεωρία της σχεσιακής αισθητικής του Bourriaud (2014) που υποστηρίζει ότι το έργο τέχνης αποτελεί πλέον αφορμή για τη συγκρότηση κοινωνικών συναντήσεων και διαλόγου και την καινοτομία που πιθανώς παράγεται στα ARI. Τέλος η βιβλιογραφική επισκόπηση περιλαμβάνει αναφορά στη διοργάνωση της έκθεσης documenta στην Αθήνα το 2017 με σκοπό να διερευνηθεί η επιρροή που είχε η έκθεση στους artist-run χώρους και στο ευρύτερο καλλιτεχνικό οικοσύστημα της Αθήνας, ως μεγάλος διεθνής θεσμός. Η ποιοτική έρευνα πεδίου επιλέχθηκε ως ερευνητική μέθοδος που ξεκίνησε με μία χαρτογράφηση για να αναγνωριστούν οι μονάδες ανάλυσης και να δημιουργηθεί μία πρώτη εικόνα του πεδίου των ανεξάρτητων καλλιτεχνικών πρωτοβουλιών στην Αθήνα. Στη συνέχεια ακολούθησε μία σειρά από ημιδομημένες συνεντεύξεις σε βάθος με δείγμα των χώρων που καταγράφηκαν στη χαρτογράφηση. Σκοπός των συνεντεύξεων ήταν να κατανοηθούν καλύτερα οι λόγοι ύπαρξης, οι συνθήκες οργάνωσης και λειτουργίας των χώρων, η αποστολή τους και η δικτύωση που επιτρέπουν. Από τα εμπειρικά δεδομένα που προέκυψαν, φαίνεται ότι οι καλλιτέχνες ιδρύουν τα ARI για να αντιμετωπίσουν την οικονομική και κοινωνική απομόνωση, επιχειρώντας τη συν-δημιουργία και τη συνεργασία. Μέσα από τη χαρτογράφηση προσδιορίστηκε χρονικά το φαινόμενο των artist-run πρωτοβουλιών στην Αθήνα και παρατηρήθηκε ότι πράγματι την περίοδο της διοργάνωσης της documenta, το φαινόμενο παρουσίασε μία κορύφωση ανάλογη με την γενικότερη έντονη καλλιτεχνική δραστηριότητα που έφερε η documenta στην Αθήνα. Από την έρευνα προκύπτει ότι οι artist-run χώροι αποτελούν ευέλικτους, υβριδικούς χώρους παραγωγής τέχνης που προωθούν τον πειραματισμό και εκπροσωπούν ένα μεγάλο μέρος των δρώντων της καλλιτεχνικής σκηνής της Αθήνας. Η σχέση τους με τους θεσμούς φαίνεται να είναι αμφίδρομη καθώς πολλοί ιδρυτές των ARI φαίνεται να διατηρούν εκτενείς σχέσεις με τους θεσμούς μέσα από τη συμμετοχή τους σε έργα που διοργανώνονται από τους δεύτερους. Ενώ όμως οι θεσμοί φαίνεται να υιοθετούν τις artist-run πρακτικές, δε φαίνεται να αναγνωρίζουν τους artist-run χώρους ως χώρους παραγωγής και πειραματισμού. Ως συμπέρασμα προκύπτει ότι η καλύτερη οργάνωση αλλά και δικτύωση μεταξύ των artist-run χώρων θα μπορούσε στο μέλλον να αναδείξει το έργο τους αλλά και τη δυναμική τους στους κόσμους της τέχνης.
Abstract:
The present research studies the field of artist-run spaces in Athens. The paper attempts to use the case of Athens to draw conclusions about the role of initiatives founded by artists in the art worlds, how they affect the artist's position within them and what is their relationship with the art institutions. The literature review includes Becker's theory (1982) on the art worlds, the networks that involve and the field of production. It also includes indicative examples of artists' initiatives from the history of art, starting from the exhibition Salon des Réfusés (1863) to the Young British Artists movement (YBA, 1988), case studies of artist-run spaces from several countries starting from the 60s and 70s up to now. The research also studies the dual role of the artist-curator in the literature, the theory of relational aesthetics by Bourriaud (2014) which argues that the work of art is now an occasion for the formation of social meetings and dialogue and the innovation that ARI may produce. Finally, the literature review includes a reference to the presence of the documenta exhibition in Athens in 2017 in order to explore the influence that the exhibition had on the artist-run spaces and the wider artistic ecosystem of Athens, as a major international institution. Qualitative field research was chosen as a research method that began with a mapping to identify the units of analysis and to create a first picture of the field of independent artistic initiatives in Athens. This was followed by a series of semi-structured in-depth interviews with a sample of the sites recorded in the mapping. The purpose of the interviews was to better understand the reasons for existence, the conditions of organization and operation of the premises, their mission and the networking they allow. From the empirical data that emerged, the artists seem to be founding the ARI to cope with economic and social isolation, attempting co-creation with other artists. Through the mapping, the phenomenon of artist-run initiatives in Athens was determined in time and it was observed that indeed during the period of the organization of documenta, the phenomenon presented a peak similar to the general intense artistic activity that documenta brought to Athens. The research shows that artist-run spaces are flexible, hybrid art production spaces that promote experimentation and represent a large part of the actors of the Athens art scene. Their relationship with the institutions seems to be a two-way street as many founders of ARI seem to maintain extensive relations with the institutions through their participation in projects organized by the latter. But while institutions seem to adopt artist-run practices, they don't seem to recognize artist-run spaces as places of production and experimentation. It was observed that better organization and networking between artist-run spaces could in the future highlight their work and their dynamics in the art worlds.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, ΠΜΣ, κατεύθυνση Πολιτιστική Διαχείριση, 2022
