Θεσμικός λόγος κατά την περίοδο της πανδημίας: οι περιπτώσεις του πρωθυπουργού, του προέδρου της αξιωματικής αντιπολίτευσης και των εκπροσώπων του ΕΟΔΥ
Τίτλος:
Institutional discourse during pandemic; The cases of the Greek Prime Minister, the leader of the main opposition party and the representatives of Greek public health organization
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η πανδημία της νόσου COVID-19 αποτελεί ένα σύνθετο φαινόμενο παγκοσμίων διαστάσεων που προξένησε ανακατατάξεις στους περισσότερους τομείς της δημόσιας σφαίρας αλλά και προσωπικής ζωής. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η εξέταση του λόγου μέσα στη περίοδο της πανδημίας, όπως διατυπώθηκε από τους εκπροσώπους τριών θεσμικών φορέων, της κυβέρνησης, της αξιωματικής αντιπολίτευσης και του ΕΟΔΥ. Το εξεταζόμενο διάστημα αφορά τη περίοδο από το Μάρτιο του 2020 έως το Μάιο του 2022. Αντικείμενο διερεύνησης είναι η αναπαράσταση μέσω της γλώσσας της πανδημίας και των κοινωνικών δρώντων τόσο σε θεσμικό όσο και σε ατομικό επίπεδο. Ως κοινωνικοί δρώντες νοούνται σε θεσμικό επίπεδο η κυβέρνηση και η αξιωματική αντιπολίτευση και σε ατομικό επίπεδο οι πολίτες. Ο μεσοποιημένος πολιτικός και επιστημονικός λόγος σχετικά με τη πανδημία υπήρξε η κύρια πηγή πληροφόρησης σχετικά με τη νόσο της COVID-19, τη πορεία της υγειονομικής κρίσης και του τρόπου διαχείρισης της. Στο λόγο έχει φαίνεται να έχει μεγάλη σημασία ο τρόπος εκφοράς της περιγραφής ενός ατόμου, ενός πράγματος ή μιας κατάστασης. Ειδικότερα, στην περίπτωση της πανδημίας ήρθαμε αντιμέτωποι με διαφορετικές νοηματοδοτήσεις για τις έννοιες που σχετίζονται με το συγκεκριμένο ζήτημα. Στην παρούσα εργασία η θεώρηση του λόγου ξεκινά από τη θεωρία του Saussure για το σημείο, το σημαίνον και το σημαινόμενο. Τα σημεία είναι μια δυναμική διαδικασία, βρίσκονται σε διαρκή εξέλιξη καθώς τα νοήματα γεννώνται και αναπτύσσονται μέσα στις ιστορικές και πολιτισμικές συνθήκες. Συνεχίζουμε, με τη θεωρία του Foucault για το λόγο ως κοινωνική πρακτική, όπου οι λόγοι «συστηματικά διαμορφώνουν τα αντικείμενα για τα οποία μιλούν». Ολοκληρώνουμε με την ΚΑΛ, όπου ο λόγος όχι μόνο περιγράφει αλλά και κατασκευάζει την κοινωνική πραγματικότητα (Fairclough, 1993, σ. 134). Η έρευνα βασίζεται σε ένα συνδυασμό θεωρητικών μοντέλων και ερευνητικών εργαλείων που προέρχονται από Σωματοκειμενικής Γλωσσολογίας και τη Λογοϊστορική προσέγγιση της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου. Αρχικά έγινε η συγκρότηση των δεδομένων σε σώματα κειμένων (720 κείμενα). Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε αυτόματη εξόρυξη λεξιλογικών στοιχείων με τη χρήση του Sketch Engine. Ακολούθησε μια εκ του σύνεγγυς ανάγνωση των γλωσσικών στοιχείων που αξιολογήθηκαν ως στατιστικά σημαντικότερα. Τα ευρήματα της έρευνας ανέδειξαν τη συστηματική χρήση στρατηγικών λόγου και από τους τρεις φορείς. Η κυβέρνηση επιστρατεύει ένα αφήγημα διάσωσης και επισημαίνει την σημασία της ατομικής ευθύνης, ενώ η αξιωματική αντιπολίτευση ασκεί κριτική συγκρίνοντας την Ελλάδα με άλλες χώρες και υπογραμμίζει τα ζητήματα του «μέσου πολίτη». Τέλος, ο ΕΟΔΥ προσπαθεί να διαφυλάξει την ουδετερότητα του και χρησιμοποιεί ενίοτε ανεπίσημο λόγο. Συνολικά, εντοπίζονται οι εννοιολογικές μεταφορές να είναι διάχυτες σε όλο το σώμα κειμένων.\r\nΜελλοντική έρευνα θα μπορούσε να διερευνήσει το λόγο στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες ή τη διάδραση του δημόσιου λόγου με το λόγο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την ίδια περίοδο.
Abstract:
Covid-19 pandemic constitutes an international complex phenomenon that affected both social and personal life. The present paper investigates political and scientific discourse during pandemic in Greece. We examine the discourse from March 2020 to May 2022 of three main public figures. The prime minister (Mitsotakis), the leader of the main opposition party (Tsipras) and the representatives of the public health organization. The aim of the study is to identify how pandemic and social actors were described through discourse. Mediated political and scientific discourse has been the main source for information regarding the coronavirus crisis. Literature overview starts with Saussure’s theory on signified and signifier focusing on his idea that language is a dynamic process. According to Foucault, discourse is a social practice that defines the items that are referred. Critical Discourse Analysis advocates that discourse not only describes things, but also constructs reality (Fairclough, 1993, p. 134). The study adopts a triangulation approach of Corpus Linguistics and Discourse Historical methods. The sample of the present paper consists of 720 texts, that were analyzed with Sketch Engine and afterwards with CDA framework. Findings illustrate that the ‘rescue narrative’ was dominant within the governmental discourse, while the main opposition party employed a more humanitarian agenda. Health organization representative used scientific terminology and neutral language and rarely informal discourse. Future research can focus on a comparative study on discourse among the European countries and may take into account the interplay with the social media discourse.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, ΠΜΣ, κατεύθυνση Κοινωνία της Πληροφορίας, Μέσα και Τεχνολογία, 2022
